عطارد آب می‌رود

هادی ناصری

اولین تصاویر از قسمت‌های تاکنون دیده نشده‌ی سیاره عطارد (Mercury) چین و چروک‌های این سیاره‌ی کهنسال به همراه برجستگی‌ها و زخم‌های ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی و منطقه‌ای عنکبوت شکل را بدست می‌دهد.

برخی از تصاویر تازه گرفته شده توسط فضاپیمای "پیک" (Messenger) ناسا این موضوع را تقویت می‌کند که آتشفشان‌های باستانی با تأثیر بر سیاره و همزمان با مسن شدن، انقباض و کوچک شدن آن را سبب شده و عوارض شبه چین و چروک را بر آن پدید می‌آورند.

سیاره‌ی عطارد (Mercury). تصاویر فضاپیمای پیک که با ابزارهای پیشرفته‌ی ناسا رنگبندی بسیار ظریف آبی کمرنگ و قرمز تیره سیاره در آن برای اولین بار پدیدار شده است.

سین سالامون (Sean Solomon) محقق ارشد پروژه می‌گوید: عارضه‌ی عنکبوت مانند، هیچ مشابه دیگری در منظومه‌ی خورشیدی ندارد. سالامون اضافه می‌کند: چیزی که در تصویر مشخص شده، مانند یک دهانه‌ی بزرگ است که خطوطی کم رنگ به صورت شعاعی از آن خارج شده‌ است.

عطارد، نزدیک‌ترین سیاره به خورشید، تاکنون با قمر سیاه و سفید زمین، ماه، مقایسه می‌شده است اما تصاویر جدید که بخش‌های تاکنون نادیده‌ی سیاره را نشان می‌دهند، مؤید این موضوع هستند که سیاره‌ی کوچک رنگی‌تر و دارای فعالیت‌های آتشفشانی بوده است.

به کمک ابزارهای پیشرفته‌ی ناسا تصاویر فضاپیمای پیک از سطح سیاره، آبی کمرنگ و قرمز تیره را نشان می‌دهند.

لوییس پراکتر (Louise Prockter) از دانشگاه جان هاپکینز با تأکید بر رنگبندی ظریف سطح سیاره می‌گوید: سیاره رنگ‌های قرمز و آبی بسیار ظریفی دارد. سپس می‌افزاید: عطارد شبیه ماه به نظر نمی‌رسد.

آخرین مرتبه‌ای که فضاپیماهای ناسا به سمت عطارد رفتند مربوط به مارینر ۱۰ در سال ۱۹۷۵ میلادی بود که با تصاویر خود ۴۵ درصد سیاره را پوشش داد.

عارضه‌ی عنکبوتی بر سطح عطارد. چنین ساختاری تاکنون در هیچ نقطه‌ای از منظومه خورشیدی مشاهده نشده بود.

پراکتر با اشاره به گذرهای فضاپیمای پیک بر فراز عطارد می‌گوید: پیک دو مرتبه‌ی دیگر پیش از آغاز مدارگردی طولانی به دور سیاره، بر فراز آن گذر خواهد کرد. تا به امروز تصاویر ارسالی از فضاپیما ۳۰ درصد سیاره را پوشش داده است که در آینده باقیمانده‌ی آن سرانجام پوشش داده خواهد شد.

به عقیده‌ی محققان احتمالاً عارضه‌ی شبه عنکبوتی میلیاردها سال پیش وقتی اجرام فضایی سیاره‌ی تازه متولد شده را بمباران کرده‌اند، ایجاد شده است.

فضاپیمای مارینر فقط قسمتی از این عارضه را رصد کرده بود. وقتی پیک با دوربین‌های دقیق خود و از زاویه‌ای بهتر از عارضه تصویربرداری کرد، کفه‌ای را مشاهده کرد که حدود نیم مایل برآمده شده و خطوط کوچکی از آن خارج شده است.

برخی محققان حدس می‌زنند که این عوارض ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی و برخی دیگر عقیده دارند که چین و چروک‌ها مانند دیگر سطوح و قسمت‌های دیده شده در اکثر نقاط سیاره هستند.

با توجه به این موضوع که چین‌ها ابتدا در دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی دیده شده‌اند اکنون دلیل و گواهی مشخص در انقباض عطارد هستند.

اخترشناسان احتمال می‌دهند که همزمان با خنک شدن هسته، کل سیاره منقبض و چروکیده می‌شود. مشابه این موضوع در یک نظریه و در قرن نوزدهم میلادی برای توجیه فرآیند کوه‌زایی کره‌ی زمین، ارائه گردیده بود که بعدها خلاف آن به اثبات رسید اما به نظر می‌رسد برای عطارد این نظریه صحیح باشد.

با انقباض سیاره، قسمتی از پوسته به سایر بخش‌ها فشار آورده و عوارض چین مانند را شکل داده است.

گذشته از این موضوع که عطارد دارای بخشهاییست که مشابه باقیمانده‌های آتشفشانی به نظر می‌رسد، سیاره حداقل یک دهانه دارد که احتمالاً با انواعی از ماگما پر شده است.

ناسا طرح ۴۴۶ میلیون دلاری پیک برای مقصد 5 میلیارد مایلی خود را در سال ۲۰۰۴ به فضا پرتاب کرد. پیک اکتبر امسال و سپتامبر ۲۰۰۹ دو گذر دیگر بر فراز عطارد را قبل از آغاز مدارگردی در سال ۲۰۱۱ انجام خواهد داد.

پیک علاوه بر تصویر برداری وظایفی چون سنجش جو رقیق، سنجش و اندازه‌گیری تپه‌ها و دره‌ها و میدان مغناطیسی نامعمول سیاره را بر عهده دارد. عطارد پس از زمین تنها سیاره‌ی منظومه‌ی خورشیدی بوده که دارای مغناط‌کره است.

عطارد مرموز یکی از مناطق بحث برانگیز منظومه خورشیدی است که به خوبی سیاراتی چون مریخ، مشتری، زهره و زحل مورد بررسی و کاوش قرار نگرفته است.

مطلب از : آسوشیتد پرس
برای مطالعه‌ی بیشتر: صفحه‌ی اختصاصی فضاپیمای پیک

منبع عکس‌ها به ترتیب: +، +