قمر حلقه بر دوش

هادی ناصری

فضاپیمای کاسینی شواهدی دال بر وجود حلقه‌ی‌ مواد در گردش به دور دومین قمر بزرگ زحل، ری‌آ (Rhea) به دست آورده است. این اولین‌بار است که به دور یک قمر، حلقه یافت می‌شود.

یک صفحه‌ی پهن از غبار و حداقل یک حلقه توسط ابزارهای فضاپیمای کاسینی مربوط به مطالعات جوّ و مواد اطراف زحل و اقمارش پرده‌برداری شده است.

گرینت جونز (Geraint Jones) از آزمایشگاه فضایی مولارد لندن و محقق پروژه‌ی کاسینی می‌گوید: تاکنون تنها سیارات به داشتن قمر شناخته شده بودند که اکنون ری‌آ با برگرفتن این ویژگی، بیش از پیش خود را با سیاره‌ی مادر همانند کرد.

قمر ری‌آ که پس از تیتان دومین قمر بزرگ از مجموع ۶۰ قمر زحل است، قطری معادل ۱۵۳۰ کیلومتر و گرانشی نسبتاً کم دارد. صفحه غبار یافت شده هزاران مایل طول دارد و از غبار و قلوه سنگ‌های کوچک تا تخته‌‌سنگ‌های بزرگ تشکیل شده است.

یافته‌های اخیر فضاپیمای کاسینی از دومین قمر بزرگ زحل، ری‌آ، اولین مورد کشف حلقه بدور اقمار منظومه خورشیدی را رقم زد. منبع: آزمایشگاه جت ناسا

پیش از این کشف، دانشمندان شبیه‌سازی‌های عددی در احتمال داشتن حلقه برای ری‌آ را انجام داده بودند. مدل‌ها نشان دادند که جاذبه‌ی ری‌آ این اجازه را به قمر برای تشکیل شدن حلقه و باقی ماندن در اطراف آن به مدت طولانی می‌دهد.

کشف حلقه و صفحه‌ی غبار در نتیجه‌ی گذر نزدیک سال ۲۰۰۵ فضاپیمای کاسینی از ری‌آ است، هنگامی که ابزارهای فضاپیما پیرامون قمر را مورد بررسی قرار دادند. سه ابزار از شش ابزار، مستقیماً غبار را مشخص کردند.

وجود برخی غبارها به دلیل بارانی از گرد و غبار است که دائماً به اقمار زحل برخورد می‌کند و ذرات و اجرام فضای اطراف را به آن‌ها می‌کوبد. دیگر ابزارها فعل و انفعالات مغناطیسی قمر با سیاره‌ی مادر را نشان دادند که احتمال وجود هرگونه جوّ در ری‌آ را مردود شمردند.

یک تفسیر برای وجود حلقه و مواد اطراف قمر برخورد سیارکی در گذشته‌ی دور ری‌آ است که در صورت وقوع، مقادیر زیادی گاز و غبار اطراف قمر پراکنده است. باقیمانده‌ی این مواد در نهایت به ایجاد حلقه و صفحه‌ی غبار انجامیده است.

دیگر اقمار زحل همچون میماس (Mimas) شواهدی از برخوردی عظیم را نشان می‌دهند که به شدت بر آن‌ها تأثیر گذاشته است.

کندی هنسن (Candy Hansen) از دیگر محققان پروژه‌ی کاسینی می‌گوید: موارد مبهوت کننده‌ی منظومه‌ی خورشیدی ما هرگز تمامی ندارد. هنسن اضافه می‌کند: سال‌ها قبل ما تصور می‌کردیم که تنها سیاره‌ی دارای حلقه زحل است. حال قمری از زحل داریم که نسخه‌ی کوچک اما بسیار استادانه کار شده‌ی والد خود است.

این یافته‌ها در مورد حلقه‌ی ری‌آ آن را اولویت اول برای مطالعات بعدی کرده است. مطالعات آینده برای کشف قطعات بزرگ سنگ و ماده در اطراف قمر صورت خواهد پذیرفت.

برگرفته از آزمایشگاه جت ناسا