«گرایش هلندی‌ها به سوی احزاب دست راستی»

رضا جمالی

با اعلام نتایج سرشماری انتخابات شوراهای شهرهای هلند، احزاب لیبرال دموکرات دی ۶۶ و حزب فِ.فِ.دِ با گرایش لیبرال و همچنین حزب دست راستی آزادی به پیروزی دست یافتند.

موضوع را با بهنام تائبی نماینده پیشین شورای شهر دلفت از حزب سوسیالیست در میان گذاشته‌ام.

آقای تائبی، انتخابات سراسری شوراهای هلند، روزسوم مارس برگزار شد و با مشخص شدن نتایج آن، جملگی احزاب چپ هلند، بجز حزب سبزها، به موفقیت چندانی دست پیدا نکرده‏اند. شما از اعضای سابق شورای شهر از حزب سوسیالیست‏ها در شهر دلفت هلند هستید. نظرتان در رابطه با نتایج به‏دست آمده چیست؟

فکر می‏کنم باید بین احزاب چپ در هلند و علت عقب‏گرد آنان در این انتخابات تمایز قائل شویم؛ در هلند ما سه حزب معتبر در جناح چپ داریم: «حزب کار» که نوعی حزب میانه‏روی چپ در هلند و بزرگ‏ترین این احزاب، با طولانی‏ترین تاریخ است. بعد از آن سوسیالیست‏ها قرار دارند که در حال حاضر سومین حزب هلند هستند. سومین حزب هم، حزب سبزها است.

اگرچه حزب سبزها در انتخابات دیروز به نتایج فوق‏العاده‏ای دست پیدا کرد، اما متاسفانه مجموعه‏ی کرسی‏های به دست آمده در شهرهای مختلف در انتخابات شهرداری‏‏ها نشان می‏دهد که حزب کار و حزب سوسیالیست هر دو عقب‏گرد سیاسی داشته‏اند.

دلایل این عقب‏گرد را در چه می‏بینید؟

دلایل متفاوتی در عقب‏گرد این دو حزب نقش داشته‏اند؛ دلیل عقب‏گرد حزب کار را باید عضویت چند ساله‏ی این حزب در کابینه و در دولت جست‏وجو کرد. مسائلی که در این چند ساله پیش آمد، موجب شده مردم هلند و رأی‏دهندگان از عمل‏کرد دولت، به خصوص آن‏گونه که با بحران اقتصادی روبرو شد و تدابیری که در این رابطه پیش گرفت، ناراضی باشند. برای نمونه، تغییر سن بازنشستگی از ۶۵ سال به ۶۷ سال یکی از این موارد بود.

در مجموع نارضایتی‏هایی وجود دارد که باعث شده، احزاب بزرگ کابینه، «حزب کار» و هم چنین «حزب دموکرات مسیحی»‏ که در حال حاضر بزرگ‏ترین حزب هلند است هر دو عقب‏‏گرد سیاسی داشته باشند.

اما علت عقب‏گرد حزب سوسیالیست به مساله‏ی دیگری برمی‏گردد؛ حزب سوسیالیست هلند در اپوزیسیون بوده و می‏توانم بگویم در بیش از ۳۰ سال گذشته، یعنی از زمان تأسیس تا کنون، هم در سطح شهرداری‏‏ها، هم در سطح استانی و هم در سطح کشوری، صرفاً رشد داشته است. اما رهبری حزب سوسیالیست در چند ماه گذشته تغییر کرد و رهبر حزب که خود از بنیان‏گذاران آن بود، کناره‏گیری کرد و رهبری حزب را به خانم آخنس کانت سپردند.

معمولا وقتی رهبری حزبی تغییر می‏کند، محبوبیت حزب مقداری پایین می‏آید که قابل درک است. ولی امید می‏رود که حزب سوسیالیست در انتخابات سراسری هلند در نهم ماه ژوئن، بتواند مقداری از این خسارت را جبران کند و محبوبیت دوباره‏ی خود را به دست بیاورد.

اما به هرحال این که حزبی در اپوزیسیون باشد و محبوبیت خود را تا این حد از دست بدهد، نکته‏ی قابل تأملی است که حزب سوسیالیست باید در چند ماه آینده با آن دست و پنجه نرم کند و پاسخ مناسبی برای آن پیدا کند.

خیرت ویلدرس، رهیر حزب آزادی هلند و هم‌چنین سازنده فیلم جنجالی «فتنه»

به نظر می‏رسد که حزب دست‏راستی PVV یا «حزب آزادی»، علیرغم عمر کم‏اش توانسته طرفداران زیادی را به سوی خودش جلب کند و به طور کلی در چند سال اخیر گرایش به احزاب دست راستی در هلند، روند رو به افزایشی داشته است. چرا؟

این مساله صرفاً مربوط به «حزب آزادی» نمی‏شود. پیش از این نیز احزاب مشابهی را در هلند داشته‏ایم. مثلا در انتخابات سال ۲۰۰۲ دیدیم که حزبی (Lijst Pim Fortuyn) که عمرش به چند هفته هم نرسیده بود، با ۲۷ کرسی در همان مرحله‏ی اول وارد مجلس شد. ۲۷ کرسی در پارلمان هلند یعنی بیش از یک ششم آرا.

اما محبوبیت «حزب آزادی» در حال حاضر نیز به همان نارضایتی مردم از حکومت فعلی و حکومت‏های پیش از آن، برمی‏گردد و تا حدی به مسائل پوپولیستی و موج مخالفت با اسلام و مخالفت با مهاجرت که در چند ساله گذشته، به خصوص بعد از ۱۱ سپتامبر، در اروپای غربی و امریکا شاهد آن بودیم مربوط می‏شود.

متاسفانه این احزاب به عناوین پوپولیستی، موفق می‏شوند با دست گذاشتن روی یک سری مسائل و مشکلات حمایت جلب کنند. از قبیل این که آمار بیکاری در هلند، در بین مهاجرین بالاتر است.

هرچند این حقیقتی است که نمی‏شود و نباید آن را کتمان کرد، اما آیا این امر ناشی از مسلمان بودن مهاجرین است و یا به خاطر پایین بودن موقعیت اجتماعی آنان است؟ طبیعی است که مهاجرت موقعیت اجتماعی فرد را کمی پایین می‏آورد و ضعف ایجاد می‏کند. این‏ها مسائلی هستند که از دید اجتماعی قابل توجیه‏اند.

آیا جامعه‏ی هلند که از آن به عنوان یک جامعه‏ی آزاد و با کیفیت چند فرهنگی نام می‏برند، در آینده‏ هم‏چنان با چالش مهاجران و از جمله مسلمانان، روبرو خواهد بود؟

قطعاً؛ مساله‏ی مهاجرت در هلند الان سال‏هاست مطرح است و روی آن بحث می‏شود. جامعه‏ی هلند در دهه‏های ۶۰ و ۷۰ میلادی با مهاجرت گسترده‏ای روبرو بود. مهاجرینی که از مراکش و ترکیه و کشورهای دیگری، به هلند می‏‏آمدند. این مهاجرین صرفا برای انجام کارها و شغل‏هایی که دیگران تمایل به انجام آن نداشتند و یا تعداد افرادی که حاضر به انجام آن‏ها می‏شدند کافی نبودند، به کشورهای اروپایی پذیرفته می‏شدند.

این مهاجرین بعد از مدتی زندگی در این‏جا تشکیل خانواده دادند و الان نسل دوم و سوم آن‏ها دارند در هلند زندگی می‏کنند. خیلی از مشکلات امروز جامعه‏ی هلند برمی‏گردد به نسلی که پیشینه‏ی مهاجرت دارند و با مسائل دهه‏‏های ۶۰ و ۷۰ ارتباط پیدا می‏کند. قدر مسلم جامعه‏ی هلند با چالش جدیدی روبرو است و آن‏‏هم مساله‏ی مهاجرت و همین‏طور اسلام است.

احزاب دست راستی روی مذهب اسلام انگشت می‏گذارند و مذهب اسلام در سیاست هلند و خیلی از کشورهای غربی، یکی از مباحث خیلی داغ روز است. احزابی مانند حزب آقای ویلدرس در هلند، معتقدند ریشه‏ی بسیاری از مشکلات در مذهب اسلام است.

به نظر من، این نقطه‏‏نظر بسیار خطرناکی است. به خصوص در جامعه‏ی آزادی مانند جامعه‏ی هلند باید با چنین نقطه‏نظری مقابله کنیم.

در مورد اسلام باید به این نکته توجه کرد که اسلام سیاسی با اسلام به عنوان مذهب تفاوت دارد و باید این دو را از هم جدا کرد. اسلام سیاسی، همان اسلامی است که ما در ایران با آن روبرو بودیم و هستیم.

آن‏چه که ما دیده‏ایم قابل اجرا نیست و به بن‏بست برخورد می‏کند و بن‏بست آن را امروز در جامعه‏ی ایران می‏بینیم. اما این امری است متفاوت و باید آن را از اسلام، به عنوان مذهبی که هر فردی حق دارد به این مذهب معتقد باشد و از آداب آن پیروی کند، جدا دید.

با اسلام به عنوان یک مذهب، نمی‏شود و نباید مبارزه کرد. در جامعه‏ی آزادی مانند هلند باید به آزادی مذهب احترام گذاشته شود و مرزی برای آن نباید قائل شد. بحث بر سر ورود اسلام به سیاست و اسلام سیاسی است که ما در هلند با آن روبرو نیستیم، بلکه مساله‏ای است که در کشوری مانند ایران باید با آن مبارزه کرد.

بنابراین به نظر من، دست گذاشتن روی مساله‏ی اسلام از جانب احزابی مانند حزب دست‏‏راستی آقای ویلدرس، کار بسیار خطرناکی است و مسلما در درازمدت می‏تواند عواقب بدی داشته باشد. چون در هلند قریب یک میلیون مسلمان زندگی می‏کنند و از هر ۱۵ یا ۱۶ هلندی، یک نفر مسلمان است و نسل جدیدی از این مسلمان دارند وارد جامعه می‏شوند.

جامعه‏ی هلند متشکل از این مسلمانان و غیرمسلمانان است و ما نباید فراموش کنیم که همه‏ی مردم باهم این جامعه را تشکیل داد‏ه‏اند و همه‏ی مردم باهم دارند جامعه را به پیش می‏برند. مسلمانان هم در این جامعه نقش بسیار مهمی دارند. این مساله با اسلام سیاسی و آن‏چه ما در ایران دیده‏ایم و با آن روبرو هستیم، کاملا متفاوت است.