الهه هیکس: آقای احمدی‌نژاد به قول خود پایبند نبود

حسین علوی

کمیته سوم حقوق بشر سازمان ملل متحد، با صدور قطعنامه‌ای نقض حقوق بشر در ایران را شدیداً مورد انتقاد قرار داده است.

در مورد اهمیت این قطعنامه و تفاوت آن با قطعنامه‌های پیشین نهادهای سازمان بین‌الملل، با الهه هیکس، فعال حقوق بشر در آمریکا گفت و گو کرده‌ام.

خانم هیکس، اهمیت تصویب این قطعنامه در کمیته‌ی سوم مجمع عمومی سازمان ملل چیست و جایگاه کمیته‌ی سوم در ساختار سازمان ملل چگونه است؟

کمیته‌ی سوم، بخشی از کمیته‌های مختلفی است که در کنار اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی سازمان ملل متحد از ماه سپتامبر شروع می‌شود و کشورها جمع می‌شوند و پیام‌های خودشان را می‌گیرند و بلافاصله کمیته‌های مختلف تخصصی کار خودشان را شروع می‌کنند.

وظیفه‌ی کمیته‌ی سوم فقط بررسی مسایل مربوط به حقوق بشر از قبیل مجازات اعدام، وضعیت کودکان و تمام مسایلی که به حقوق بشر مربوط می‌شود، است.

گزارشگران ویژه، مسایل مهم را مطرح می‌کنند و گزارشات خود را به سران و نمایندگان دولت‌ها ارایه می‌کنند. درباره‌ی عمده کشورهایی که ناقص حقوق بشر هستند، تصمیم گرفته‌ می‌شود به شکلی که طرح پیش‌نویس قطعنامه ارایه می‌شود و بعداً در کمیته‌ی سوم برای رأی‌گیری گذاشته می‌شود.

کمیته‌ی سوم متن پیش‌نویس را به صورت یک قطعنامه تهیه می‌کند و برای رأی‌گیری نهایی در ماه آینده و پایان اجلاس سالانه به مجمع عمومی سازمان ملل ارایه می‌کند.

در این اجلاس تصمیم نهایی گرفته می‌شود و کشورهای عضو از دبیر کل سازمان ملل می‌خواهند که در رابطه با کشورهایی که رأی صادر شده و قطعنامه صادر و محکوم شده‌اند، تصمیم‌گیری نهایی اتخاذ شود.

تفاوت قطعنامه‌هایی که در کمیته‌ی سوم تصویب می‌شد با آنچه در شورای حقوق بشر تصویب می‌شود، چیست؟

اگر بخواهیم در مورد جمهوری اسلامی صحبت کنیم، باید بگوییم قعطنامه‌ای که کمیته‌ی سوم تهیه کرده، متن قطعنامه به مجمع عمومی ارایه می‌شود و در مجمع عمومی بعد از رأی گیری به شورای حقوق بشر ارایه می‌دهد که نهادی کاملاً مستقل است که صرفاً کارش بررسی حقوق بشر است.

بعد از ارایه تصمیم‌گیری در مورد کشورهای مختلف برای اجرا به شورای حقوق بشر ارایه می‌شود. به طور مثال، سال گذشته قطعنامه‌ای تهیه شد و اکثریت کشورهای جهان، مجازات اعدام را محکوم کردند و به دبیر کل سازمان ملل ارایه دادند و از او خواستند که گزارشی تهیه و مجدداً ارایه کند.

در آنجا تصمیم‌ گرفته می‌شود که مثلاً یک گزارشگر ویژه در مورد کشور به خصوصی می‌خواهیم. در این هنگام تصمیمات توسط شورای حقوق بشر به اجرا گذاشته شود.

در تصویب این قطعنامه، کانادا نقش اصلی و هدایت‌کننده را داشته است. اساساً این نقش در ارتباط با بقیه‌ی کشورها چگونه بوده است و ترکیب کشورهایی که به این قعطنامه رأی دادند چگونه است.

متأسفانه از زمانی که خانم زهرا کاظمی از شهروندان ایرانی‌تبار که تابعیت کانادایی داشته است با وضع مشکوکی در زندان‌های ایران به قتل ‌رسید، به خاطر این‌که مقامات جمهوری اسلامی ایران هیچ اقدامی در جهت یافتن قاتل یا قاتلین یا محاکمه‌ی عادلانه ترتیب نداده‌اند، کانادا ابتکار عمل تهیه‌ی پیش‌نویس قطعنامه را به عهده گرفته و بلافاصله با حمایت کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا این قعطنامه روز گذشته برای رأی‌گیری به کمیته‌ی سوم ارایه شد.

آیا ترکیب رأی‌دهندگان تفاوتی با قطعنامه‌هایی که در گذشته تصویب می‌شد، داشت‌؟

حرکت و اقدامی است که دولتی می‌تواند برای رأی‌گیری درخواست کند هیچ اقدامی صورت نگیرد که به آن No-action Motion می‌گویند. قبل از رأی‌گیری، دولت ایران تقاضا کرد این به رأی‌گیری گذاشته شد و با ۸۱ به۷۱ رأی علیه ایران تصویب شد.

آنچه مهم است این است که سال گذشته، مقامات جمهوری اسلامی ایران و آقای خزایی همین درخواست را کرد‌ند و با اختلاف یک رأی، ایران شکست خورد.

امسال نسبت این رأی ۸۱ به ۷۱ رای بود. کشورهایی مانند بحرین، ترکیه، لیبی، مراکش و یمن، که در اطراف ایران هستند و اکثرشان کشورهای اسلامی هستند، علیه تقاضای ایران که هیچ فعالیتی صورت نگیرد رأی دادند.

به خصوص کار ترکیه قابل توجه است که کشوری است که به هر حال یک دولت اسلامی بر آن حاکم است. دولتی که ایدئولوژی اسلامی را اولویت قرار داده است و بعد که به رأی‌گیری گذاشته شد، می‌بینید باز هم ترکیه و مراکش علیه ایران رأی داده‌اند.

این جبهه‌گیری خیلی قابل توجه است. کشورهای اسلامی با روشی که مقامات جمهوری اسلامی به طور مستمر حقوق شهروندان کشورهای خود را نقض و مردم کشورشان را سرکوب می‌کنند، به موضع‌گیری متفاوتی دست زده‌اند.

البته دولت‌های چین، کوبا و روسیه دولت‌هایی که خودشان از عمده ناقضان حقوق بشر هستند و مایل هستند که برای خودشان بلوکی در سازمان ملل تشکیل بدهند، به نفع جمهوری اسلامی رأی دادند.

همان‌طور که می‌دانید چندین سال است که از طرف سازمان ملل برای ایران، ناظر حقوق بشر تعیین نمی‌شود. آیا اگر این قطعنامه در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در ماه دسامبر به تصویب برسد، گامی خواهد بود برای این‌که ناظر حقوق بشر برای ایران تعیین شود؟ آیا ایران در این زمینه تأثیر خواهد داشت؟

این نهایت خواست سازمان‌ها و نهادهای حقوق بشری است که تلاش خود را می‌کنند. همان‌طور که قبلاً اشاره کردم ،سال گذشته یکی از تصمیمات که در واسطه با قطعنامه علیه ایران گرفته شد، این بود که آقای بان‌ کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل درباره‌ی وضعیت ایران گزارشی تهیه کند که شورای حقوق بشر این کار را انجام داد.

کمیساریای عالی حقوق بشر این کار را انجام داد و به ایران سفر کردند و اتحادیه‌ی اروپا احساس کرد باید با ایران وارد گفتمان حقوق بشر شود.

به کار گزارشگران دیگر در ارتباط با وضعیت حقوق بشر در ایران خاتمه داده شد که در زمان زمامداری آقای خاتمی، گروهی از آنان توانستند به ایران سفر کنند.

ولی متأسفانه از زمانی که دولت آقای احمدی‌نژاد سر کار آمده است، به هیچ کدام از گزارشگران ویژه اجازه‌ی سفر به ایران داده نشد، علی‌رغم این‌که دعوت باز و شرطی بوده که به کار گزارشگر ویژه در ایران خاتمه داده شود و ایران اجازه دهد که تمام گزارشگران برای تحقیق وارد کشور شوند.

از زمان روی کار آمدن آقای احمدی‌نژاد، او به این اقدام و قول خودشان پابیند نبودند. به خصوص گزارشگر ویژه‌ی ادیان و گزارشگر درگیرهای خودسرانه، آقای آستروم در صحن علنی همین کمیته‌ی سوم به این مساله اعتراض کرد و نگرانی خودش را به افزایش دستگیری خود‌سرانه در ایران ابراز کرد.