چرا واکنش به فیلم فتنه ملایم بود؟

یک هفته پس از نمایش فیلم فتنه و سرازیر شدن آوار انتقادها به سوی سازنده آن آقای خیرت ویلدرس نماینده پارلمان هلند، این بار همتاهای او در این پارلمان او را به عنوان مشکل‌ساز و تبلیغ‌کننده تبعیض مورد خطاب قرار داده‌اند. در این مورد گفتگویی داشتم با خانم فرح کریمی، نماینده پیشین پارلمان هلند و ابتدا پرسیدم که آیا بحث روز سه‌شنبه پارلمان هلند در ارزیابی فیلمی که آقای ویلدرس ساخته، نتیجه‌گیری نهایی نیز داشت؟

فرح کریمی، نماینده سابق پارلمان هلند

البته همان طور که اطلاع دارید، من خودم شخصاً دیگر عضو پارلمان نیستم؛ ولی به عنوان کسی که در فعالیت‌ها و کار جدیدی که دارم، طبیعتاً خیلی مهم است که دنبال بکنم و ببینم بحث‌هایی که در پارلمان انجام می‌شود و به چه نتیجه‌ای می‌رسد. دیشب هم این بحث را یک مقدار دنبال کردم و می‌شود گفت که پارلمان هلند، کلاً در اکثریت خود، از موضع‌گیری دولت هلند در جریان فیلم آقای ویلدرس حمایت کرد و حمله خیلی تندی به فعالیت‌های آقای ویلدرس انجام داد. یعنی تقریباً می‌شود گفت به غیر از فقط گروه خود آقای خیرت ویلدرس که با فراکسیون او تقریباً ۹ نفر هستند، تمام مجلس از ایشان فاصله گرفت وعلیه فیلمی که ساخته موضع گرفت و از موضع دولت هلند حمایت کرد.

وزیر دادگستری هلند در بحث خود در پارلمان گفت که بویژه در این فیلم، این‌که این استنباط به وجود می‌آید که اوراقی از قرآن پاره می‌شود، ممکن است که منجر به واکنش‌های خشونت‌آمیز بشود. اگرچ ه که در فیلم توضیح داده می‌شود و آقای ویلدرس می‌گوید من قرآن یا اوراقی از قرآن را پاره نمی‌کنم؛ بلکه خود مسلمانان هستند که باید بخشی از قرآن را کنار بگذارند. ولی آیا تصور پارلمان بر این بود که آیا ادامه این ماجرا ممکن است که واقعاً واکنش‌های خشونت‌آمیزی را در بر داشته باشد؟

ببینید، یک مسأله‌ای که مخصوصاً در ساعت آخر این بحث طولانی در مجلس مطرح شد، یک بحث دیگری بود. بحث بر سر این بود که آقای ویلدرس، دولت هلند را متهم می‌کند و می‌گوید شما قبل از این‌که حتی چند ماه پیش بدانید که در این فیلم چه خواهد آمد، صحبت کردید که وضع خیلی وخیم است؛ وضعیت خیلی خیلی حساسی است و احتمالاً در کشورهای اسلامی علیه هلند، اعتراض خواهد شد؛ حتی شاید بایکوت هم بشود.

ایشان به دولت هلند حمله می‌کند و اعتراض می‌کند و می‌گوید که شما چرا این کار را انجام دادید و کل این وضعیتی که ایجاد شده و حساسیتی که ایجاد شده، تقصیر شما است. چون شما یک سری چیزها را گفتید که اصلاً اجازه نداشتید بگویید؛ چون شما نمی‌دانستید که محتوای فیلم چیست.

خیرت ویلدرس، نماینده جنجالی پارلمان هلند.

وزیر دادگستری هلند گفت که نه، ما با شما بحث داشتیم؛ با شما صحبت داشتیم و درجریان آماده کردن این فیلم، شما در آن نشستی که داشتیم، به ما گفتید که من این فیلم را دارم می‌سازم و گفتید که در آخر فیلم، من یک سری از اوراق قرآن را پاره خواهم کرد و در آتش خواهم انداخت.

آقای ویلدرس گفت نه، شما دارید دروغ می‌گویید و من هرگز چنین اطلاعاتی را به شما ندادم و سر این مسأله بحث بود و هر دو طرف همدیگر را متهم به دروغ‌گویی می‌کردند. این مسأله هم در نهایت حل نشد. چون هر دو طرف به اصطلاح بر اساس آن چیزی که می گفتند، سر حرف خود تا لحظه آخر ایستادند.

موضع دولت هلند این است که به خاطر آن فشارهایی که ما آوردیم و به خاطر این که ما از قبل گفتیم که حساسیت زیاد خواهد شد، آقای ویلدرس فیلم خود را به طریق دیگری ساخته و در نتیجه اوراق قرآن را پاره نکرده و این خود باعث شده که انعکاس‌ها به این فیلم ملایم‌تر بشود.

همین نکته‌ای که می گویید و جلب توجه می‌کند، این است که واکنش‌ها نسبت به این فیلم درمقایسه با فیلمی که مثلاً آقای وان‌گوگ ساخته بود و یا در مقایسه با واکنشی که نسبت به کاریکاتورهای کاریکاتوریست دانمارکی مشاهده شد، درحقیقت خفیف‌تر و آرام‌تر بود. آیا واقعاً دلیل این مسأله همان است که در پارلمان مطرح شده یا دلایل دیگری هم دارد؟

فکر می‌کنم دلیل اصلی آن همین باشد که دولت هلند مشخصاً اکنون چند ماه است که دارد سر این مسأله کار می‌کند. یعنی خیلی مشخص علیه فیلم آقای ویلدرس موضع گرفت و در روابط دیپلماتیک روی آن کار کرده است. با تمام کشورهای اسلامی تماس گرفته و توضیح داده که چون این‌جا یک کشوری است که آزادی بیان وجود دارد، بنابراین نمی‌شود سانسور کرد و نباید هم سانسور کرد. بنابراین ایشان این حق را دارد که این فیلم را بسازد؛ ولی این فقط نظر و اعتقاد ایشان است و ما اصلاً به عنوان دولت هلند، به عنوان گروه‌های سیاسی هلند، از آن فاصله می‌گیریم و حتی محکوم هم می‌کنیم. من فکر می‌کنم این به اصطلاح سیاست خیلی فعال نسبت به کشورهای اسلامی و نسبت به جاهای دیگر، خیلی مهم بوده است.

مسأله دوم مسلمانان کشور هلند هستند که واقعاً به نحو احسن با این مسأله دارند مواجه می‌شوند. اکنون ماه‌ها است که حاضر هستند با آقای ویلدرس مباحثه بکنند؛ ولی ایشان حاضر نیست بیاید بحث بکند.

این است که من فکر می‌کنم این دو مسأله، یعنی به اصطلاح عکس‌العمل مسلمان‌ها در هلند به اضافه موضع‌گیری دولت هلند و فعالیت‌های خیلی شدیدی که این‌ها در جریان‌های دیپلماتیک کردند، سبب شده که عکس‌العمل‌ها تا حالا به هر حال ملایم باشد.