«گفت ‌و‌ گو با تیم اوباما، راحت‌تر از دولت بوش است»

حسین علوی

باراک اوباما روز یک‌شنبه در مصاحبه تلویزیونی با شبکه ان‌بی‌سی هشدار داد در صورت خودداری ایران از توقف غنی‌سازی اورانیوم، امکان تشدید تحریم‌ها علیه تهران وجود داد.

ولی اظهارات باراک اوباما در ایران با برداشت‌های متفاوتی مورد ارزیابی قرار گرفته است. موضوع برداشت‌‌ها‌ی گوناگون مقامات سیاسی در ایران از مواضع باراک اوباما را با دکتر منصور ‌فرهنگ، استاد حقوق و روابط بین‌الملل در آمریکا در میان گذاشته‌ام.

آقای دکتر‌ فرهنگ، گفت ‌و‌ گوی باراک‌ اوباما با شبکه ان‌بی‌سی آمریکا در مورد مناقشه هسته‌ای ایران، این تلقی را در ایران به وجود آورده است که گویا سیاستی که ایشان اعلام می‌کنند با گذشته تفاوت دارد و نوعی پیش‌شرط گذاشتن است. با توجه به این‌که ایشان تأکید می‌کند ایران باید غنی‌سازی را متوقف کند. آیا چنین تلقی می‌تواند درست باشد.

خیر، این تلقی درست نیست. صحبت اوباما راجع به ایران در مصاحبه تلویزیونی، کاملاً همان صحبت‌های پیشین او در دروه مبارزات انتخاباتی بود.

هدف او که جلوگیری از توانایی ایران برای دست‌یابی به سلاح هسته‌‌ای است با هدف دولت بوش تفاوتی نمی‌کند.

منتها او این آمادگی را دارد که این خواست را به عنوان هدف مذاکرات، روی میز مذاکره بگذارد نه به‌ عنوان پیش‌شرط آن.

نکته دیگری که در اینجا باید به آن توجه کرد این است که بیان و مواضع او طوری است که انگار واقعاً رییس جمهور آمریکاست برای این‌که عملاً صحبت‌های او کشش‌های بسیاری دارد.

به نظر من، مواضعی که می‌گیرد، سرسختانه‌تر از مواضع دوره انتخاباتی او خواهد بود ولی محتوای موضع او با گذشته هیچ تفاوتی نکرده است.

انتظار ایران از آقای اوباما تا چه حد می‌تواند واقع‌بینانه باشد و اساساً نقش شخصیت سیاسی آقای اوباما در چارچوب ساختار دولت آمریکا چگونه است؟

یکی از راه‌هایی که می‌توانیم واقعاً به موضع او در رابطه با مسایل سیاست خارجی پی ببریم، توجه به اعضای تیم سیاست خارجه و امنیت ملی آقای اوباما است.

در این رابطه افراد و گروه‌هایی که این تیم را تشکیل می‌دهند، سوابقی دارند و مواضع‌شان روشن است. بسیاری از آن‌ها نوشته‌هایی دارند که از نخبگان سیاست خارجه آمریکا هستند و در مقایسته با تیم سیاست خارجه پرزیدنت بوش عمل‌گراتر و غیر ایدوئولوژیک‌تر هستند.

ولی اولویت‌ها و نگرانی‌های آن‌ها در رابطه با بحران‌های جهانی با مشغله‌های دولت بوش تفاوت کیفی ندارد.

مثلاً در مورد ایران، اعضای تیم اوباما اعتقادی به بینش محور شرارت و مواضع ایدوئولوژیک تند ندارند. ولی به‌هیچ‌وجه نمی‌خواهند ایران به آن حدی به غنی‌سازی اورانیوم دست پیدا بکند که توانایی ساخت سلاح هسته‌ای را داشته باشد.

اگر رژِیم ایران آماده‌ی مذاکره با آمریکا باشد و بخواهد به راه‌حلی برسد که برای طرفین قابل تحمل باشد، کنار آمدن و گفت ‌و‌ گو با اعضای تیم اوباما خیلی راحت‌تر از دولت بوش خواهد بود.

ولی اگر دولت ایران حاضر نباشد در مواضع پیشین خود هیچ تغییری بدهد، یعنی ابداً از این موضع عدول نکند که بتواند بدون قید و شرط و چون و چرا به غنی‌سازی اورانیوم ادامه بدهد‌، با همان سرسختی در دولت اوباما رو‌به‌رو خواهد بود که با دولت بوش روبه‌رو است.

دولت اوباما و همکاران او از ساختار سیاسی، اقتصادی و امنیتی دولت آمریکا دفاع می‌کنند و این واقعیتی است که اگر رژیم ایران بخواهد با آمریکا وارد گفت‌ و‌ شنود بشود، باید به عنوان یک واقعیت بپذیرد.

دکتر منصور ‌فرهنگ، استاد حقوق و روابط بین‌الملل در آمریکا

آیا انتخابات آینده ریاست ‌جمهوری در ایران در انتخاب زمان آغاز مذاکره آمریکا با ایران و اساساً رویکرد دیپلماتیک جدید این کشور می‌تواند تأثیری داشته باشد؟

اخیراً مطالعه‌ای از طرف برخی از نهادهای تحقیقی واشنگتن که عده‌ای از آن‌ها محافظه‌کار هستند و عده‌ای لیبرال و تعداد زیادی از آن‌ها به اوباما خیلی نزدیک هستند، انجام شد.

یکی از نکاتی که در این گزارش در مورد ایران مطرح شده بود، این بود که دولت اوباما به‌هیچ‌وجه نباید به جناح‌بندی‌ها و رقابت‌های جناحی و فردی سیاسی در داخل ایران توجه کند.

برای این‌که هر کسی که رییس جمهور باشد، تصمیم‌گیرنده نهایی در ایران نیست. بلکه این آیت‌الله خامنه‌ای است که به هر حال رهبر کشور و تصمیم‌گیرنده‌ی اصلی است.

از اوباما خواسته شده است از آغاز دوره ریاست جمهوری خودش بدون هیچ نوع توجه به جناح‌بندی‌ها و سیاست داخلی ایران با رژیم ایران برخورد سازنده‌ای بکند و بخواهد با رژیم ایران وارد گفت و شنود و بحث در رابطه با مسایل فی ما بین باشد.

بنابراین فکر می‌کنم اوباما و مشاورین او به‌هیچ‌وجه ایدئولوژیک فکر نمی‌کنند و ایران را حداقل در آینده‌ی قابل پیش‌‌بینی، دارای ثبات سیاسی می‌بینند و چندان اهمیتی برای رقابت‌های داخلی در رابطه با مواضع سیاست خارجی ایران قایل نیستند.

به نظر من، انتخابات داخلی ایران، تأثیری در موضع اوباما و دولت او برای مذاکره با ایران نخواهد داشت.

در روزهای اخیر برخی مقامات صاحب نفوذ ایران مثلاً آقای علی ‌لاریجانی، رییس مجلس از زمان مناسب برای گفت ‌و ‌گو با آمریکا سخن گفتند، حالا چه این مذاکره بین دولت آقای احمدی‌نژاد و دولت بعدی باشد. اساس ظرفیت و آمادگی سیاسی ایران برای آغاز این گفت و گو ها با آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وقتی آقای احمدی‌نژاد برای اوباما پیام تبریک می‌فرستد، به طور تلویحی مشروعیت او را می‌پذیرد و آماده گفت و ‌شنود با او است.

فکر می‌کنم این مواضعی که رقبای سیاسی در ایران می‌گیرند، بیشتر مربوط به مانورهای داخلی‌، رقابت‌ها، حسادت‌های و جناح‌بندی‌های درون رژیم است، تا مربوط به سیاست خارجی ایران.

مسأله اساسی برای رژیم ایران، نه لاریجانی و احمدی‌نژاد‌، رفسنجانی و غیره این است که آغاز برخورد با آمریکا با هدف ایجاد روابط عادی با کشور، به نفع رژیم ایران است یا نه؟

آیا رژِیم ایران بدون این دشمن می‌تواند زندگی بکند‌؟ بدون این دشمن می‌تواند مخالفین و منتقدین داخل را سرکوب بکند؟

سوال اساسی برای رژِیم ایران این است و ارتباطی به احمدی‌نژاد‌، لاریجانی و رفسنجانی ندارد، بلکه این رژیم می‌خواهد واقعاً با همه کشورهای دنیا روابط عادی داشته باشد.

روابط عادی الزاماً این نیست که روابط کاملاً دوستانه به همکاری باشد. این تبلیغات و پرخاشگری‌های نماز جمعه‌ای و استفاده دایم از غول آمریکا برای سرکوب مردم و ایجاد ترس در داخل کشور، یک سوال اساسی در برابر رژِیم ایران است. خامنه‌ای و شورای امنیت و بقیه باید این تصمیم را بگیرند.

هر وقت که آن‌ها این تصمیم را بگیرند که مذاکره با آمریکا به نفع آن‌ها است یا حداقل برای آن‌ها ضروری است، از جهت مسایل اقتصادی که کشور ما با آن مواجه است، در آن موقع دولت اوباما آماده مذاکره خواهد بود.

این مذاکره در رده‌ی پایین دیپلماتیک آغاز می‌شود و هر چه‌قدر که پبشرفت بکند و دست‌آوردهای ملموس مشخصی داشته باشد به بالا و به سطح وزیر خارجه می‌رسد.

اگر واقعاً راه، هموار بشود و طرفین به نتایج دلخواه برسند، خصوصاً پیدا کردن راه‌حلی برای محدود کردن غلظت و حجم غنی‌سازی اورانیوم تحت کنترل بدون چون و چرای آژانس بین‌المللی اتمی و این برای طرفین قابل تحمل باشد، هیچ بعید نیست که بین آقای اوباما و رییس جمهور ایران هم ملاقاتی انجام بگیرد.

ولی آن فقط در مرحله‌ای است که همه مسایل حل شده باشد و این ملاقات فقط جنبه سمبلیک دارد.