«جمهوری اسلامی، فلسطینی‌تر از فلسطینی‌ها»

ایرج ادیب‌زاده

در شرایطی که جنگ و کشتار در غزه هم‏چنان ادامه دارد، رفت‏وآمدهای دیپلماتیک به منطقه، از نیکلای‌سارکوزی، رییس‌جمهوری فرانسه گرفته تا هیات‏هایی از اتحادیه‏ی اروپا و حتی روسیه، و فشار جامعه‏ی بین‏المللی و افکار عمومی در جهان، نویدهایی برای آتش‏بس هرچند محدود را نشان می‏دهد.

برای بررسی بیشتر اوضاع منطقه در وضعیت کنونی، با آقای علیرضا نوری‏زاده، نویسنده، روزنامه‏نگار و تحلیل‏گر سیاسی در لندن، تماس گرفتم.

آقای نوری‏زاده، به نظر شما طرح آتش‏بس حسنی مبارک می‏تواند به نتیجه برسد و به یک صلح پایدار کمک کند؟

طرحی که آقای حسنی مبارک، رییس‌جمهوری مصر ارائه کرده، موضوع جدیدی نیست. قبل از این درگیری‏ها و قبل از کشته شدن نزدیک به ۵۰۰ فلسطینی و مجروح شدن بیش از ۲۰۰۰ تن و همین‏طور تعدادی از اسراییلی‏ها، مبارک همین حرف را به فلسطینی‏ها زده بود و قرار هم بود که نمایندگان حماس و فتح در قاهره گرد هم آیند. اما در آخرین لحظات وعده کمک‌ جمهوری اسلامی، باعث شد آقای خالد مشعل در مذاکرات حاضر نشود.

الان مبارک در این شرایط، دوباره طرح‏اش را مطرح کرده است؛ یک آتش‏بس محدود. محدود به این معنا که زمینه‏ی آتش‏بس نهایی باید در پس گفت‏گوهایی تعیین شود که باز هم مبارک پیشنهاد کرده در قاهره انجام گیرد.


این آتش‏بس محدود باید با گشایش گذرگاه‏ها (رَفَح) و همین‏طور گذرگاه‏هایی که از اسراییل به غزه راه دارد، همراه باشد و اجازه بدهند نیازهای مردم غزه که در محاصره هستند، تامین شود.

هم‏زمان اسرائیل و فلسطینی‏ها برای جلوگیری از درگیری مجدد، ملتزم به شرایطی باشند که از جانب جامعه‏ی بین‏المللی تعیین خواهد شد و مصر هم بر آن نظارت خواهد داشت.

مصر بر این باور است که در مرحله‏ی بعدی اتحادیه‏ی اروپا و گروه چهارگانه وارد این گفت‏گوها خواهند شد. از دولت خودمختار و تمام گروه‏های فلسطینی، از جمله حماس، دعوت می‏کند به قاهره یا شرم و شیخ بیایند، بنشینند و با هم در راه رسیدن به یک وحدت ملی، گفت‏گو کنند. چون این‏گونه که دولتی در غزه و دولتی در ساحل غربی باشد، نمی‏تواند دوام داشته باشد.

مصر به دنبال فرمولی است که هم حماس راضی باشد و هم دولت خودمختار. شاید همان پیشنهادی که آقای ابومازن کرده که انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی هم‏زمان با هم انجام شود.

سرانجام، مصر می‏خواهد، اسراییلی‏ها به طور جدی وارد گفت‏گوهای صلح شوند، قطعنامه‏هایی که تا به حال تصویب شده، به اجرا گذاشته شود. توافقاتی که در اسلو، کمپ‏دیوید و … بین فلسطینی‏ها و اسراییلی‏ها شده و الان مدت‏ها از تعهد آن‏ها به تنفیذ مفاد آن گذشته و اجرا نشده است، یک به یک اجرا شود.

به نظر من، طرح کاملی است که در پی آن، طرح صلح کلی عرب‏ها و اسراییلی‏ها که عربستان سعودی پیشنهاد داده (اگر این مقدمات انجام شود)، می‏تواند مرحله‏ی بعدی باشد که به یک صلح پایدار در منطقه کمک کند.
اما همه‏ی این‏ها با اگرها و اماها و دخالت‏های این و آن روبرو است.

همان‏طور که اشاره کردید، طرح آتش‏بس مخالفین پروپا قرصی هم در میان افراطی‏ها و جنگ‏طلب‏ها در منطقه دارد. فکر می‏کنید حماس به این مخالفت‏ها گوش کند؟

حماس ضرر بسیاری کرده است. علی‏‏رغم این که مقامات حماس در دمشق، بیروت و زیرزمین‏های غزه خط و نشان می‏کشند و می‏گویند پیروز شده‏اند، اما این‏جا دیگر مثل لبنان نیست، در لبنان راه امداد و کمک‏رسانی به حزب‏الله باز بود. حزب‏الله از مرزهای سوریه استفاده می‏کرد. هرچه کم داشت از آن‏جا می‏رسید، جمهوری اسلامی می‏فرستاد.

ولی الان در غزه، از کجا می‏تواند کمک بیاید. اسراییل راه رَفَح را کاملا بسته است و حتی از آن تونل‏ها هم نمی‏توانند استفاده کنند. بنابراین‏، پشت حماس خالی است و کاری نمی‏تواند بکند. روز به روز هم بنیه‏اش کم‏تر می‏شود. هرچقدر هم موشک قصام داشته باشد، پرتاب کرده، الان دیگر کم‏تر موشک دارد و امکان مقابله با اسراییل برایش کم‏تر شده است.

ممکن است اسراییل هم خیلی ضرر کند، سربازانش به قتل برسند. اما در نهایت، نیروی قدرت‏مندی است که اصلا حماس یارای مقابله با آن را ندارد.

بعد هم پاسخ‏گوی این همه تلفات انسانی، فقط اسراییل نیست. از آن طرف، حماس هم باید پاسخ‏‏گوی آن باشد.
این است که الان صحبت‏هایی از رهبران حماس می‏شنویم که تا یک هفته، ده روز پیش نمی‏شنیدیم. الان آن‏ها اظهار آمادگی می‏کنند، آقای خالد مشعل چند روزی است کنار کشیده و افراد دیگری از حماس به جای او سخن می‏گویند. که خود این سوال‏برانگیز است و خیلی‏ها به دنبال این هستند که چرا خالد مشعل در این مرحله وارد میدان نمی‏شود. به هرحال حماس یک رهبری جمعی دارد.

الان به نظر من، آمادگی حماس برای قبول آتش‏بس بیشتر است. باز مقایسه‏‏ای برایتان بکنم؛ روز چهارشنبه آقای حسن نصرالله در نطقی که به مناسبت عاشورا کرد، به شدت به مصر و دولت‏های عربی حمله کرد. در حالی که رهبران حماس به شدت از مصر قدردانی کردند و آمادگی خود را برای همکاری با مصر، رفتن به قاهره و سپردن امور به دست مصر، اعلام کردند.

خود این تعارض، نشان‏دهنده‏ی این است که حماس که روی زمین دارد ضربات را تحمل می‏کند، فرق دارد با کسانی که در خانه‏های راحت‏شان نشسته‏اند و فرمان حمله می‏دهند. به این دلیل، الان حماس این آمادگی را دارد که برود بنشیند و به طور نهایی‏، مساله‏ی موشک‏پرانی را در مقابل گرفتن امتیازاتی، کنار بگذارد.

در ایران، جمهوری اسلامی با استفاده از بحران غزه، به سرکوب و فشار به فعالان مدنی، خانم شیرین عبادی و همکارانش و به‏ویژه جنبش‏های دانشجویی پرداخته؛ روزنامه‏ی «کارگزاران» تعطیل شده، «دفتر تحکیم وحدت» هم به خاطر یک بیانیه غیرقانونی اعلام شده است. شما چه هدفی در پس این فشارها می‏بینید؟

رژیم جمهوری اسلامی به دفعات نشان داده که همیشه از بحرا‏ن‏های بین‏المللی، روایت خودش را می‏سازد و از آن روایت برای بهره‏برداری در داخل استفاده می‏کند. الان در ایران روزهای عاشورا است، یک «عاشورای غزه» هم در کنارش ایجاد کرده‏اند و با این عاشورای غزه فضای کشور را به شدت رادیکالیزه کرده‏اند.

الان در ایران هر حرف منطقی در رابطه با مساله‏ی فلسطین بزنید، به طرف‏داری از اسراییل متهم می‏شوید و اصلا رژیم جمهوری اسلامی مجالی نمی‏دهد. اتفاقا دو مورد را که اشاره کردید، خانم دکتر شیرین عبادی از اولین کسانی بود که حمله‏ی اسراییل به غزه را محکوم کرد. اما با این وجود در سایت «رجانیوز» یا جاهای دیگر، ایشان را به حمایت از اسراییل متهم می‏کنند.

یا در مورد دفتر تحکیم وحدت؛ به اعتقاد من، اعلامیه‏ای که تحکیم وحدت منتشر کرده بود، بسیار متوازن، معقول و لحنش به مراتب از خیلی از مقالاتی که روزنامه‏نگاران عرب می‏نویسند و در آن‏ها مستقیما حماس را متهم می‏کنند که باعث این درگیری‏ها شده است، بهتر بود.

در حالی که در بیانیه‏ی تحکیم وحدت اسراییل محکوم شده بود و بعد کسانی که بی‏مسئولیت با آتش‏پراکنی، مردم را به کشتن می‏دهند نیز محکوم شده بودند. جمهوری اسلامی آن‏چنان فلسطینی شده که از خود فلسطینی‏ها تندتر می‏رود. آقای ابومازن، رهبر ملت فلسطین هم این عمل‏کرد حماس را محکوم کرد.

اما در جایی که شما با دهان باز و فقط با فریاد روبرو هستید، طبیعتا حرف منطقی خریداری ندارد. جمهوری اسلامی اصلا مجالی نمی‏دهد، یک روزنامه را تعطیل می‏کند، به خاطر این که بیانیه‏ی منطقی تحکیم وحدت را چاپ کرده است.

الان تمام هدفشان این است که با رادیکالیزه کردن فضای کشور، اولا، توجه مردم را از بحران اقتصادی سهمگینی که در برابرشان است به سوی دیگری جلب کنند. بعد از پایان یافتن ماه محرم و عاشورا، طبیعتا نیاز به عاشورای دیگری دارند. فعلا دو سه هفته‏ای با این مشغول خواهند بود و در همین زمان نیز به سرکوب‏ها و بگیر و ببندها، با این توجیه که این‏ها مخالف غزه و مردم فلسطین هستند و به نفع اسراییل فعالیت می‏کنند، ادامه می‏دهند.

به نوشته‏های برخی روزنامه‏نگاران عرب در محکوم کردن اسراییل و حماس در کنار هم اشاره کردید. بیانیه‏ی دفتر تحکیم وحدت در ایران هم اسراییل را به شدت در غزه محکوم کرده بود، اما به همان اندازه پناه گرفتن گروه‏های تروریستی در کودکستان‏ها و بیمارستان‏ها برای حمله به طرف مقابل که بمباران و مرگ بیشتر غیرنظامیان را باعث شده، محکوم و ضدبشری توصیف کرده بود. به نظر شما، چرا این برخورد دانشجویان ایران، تا این حد باعث عصبانیت حکومت اسلامی شد؟

واقعیت را دارند می‏گویند، مگر غیر از این است. مدرسه‏ای که اسراییلی‏ها زدند و ۴۰ کودک و زن و مرد بی‏گناه بدون این که هیچ نقشی در جنگ داشته باشند کشته شدند، اطلاعاتی که اسراییلی‏ها از طریق سات‏لایت دادند، نشان می‏دهد حماس از این مدرسه برای موشک‏پرانی استفاده می‏کرده است.

غزه جایی نیست که صحرا، کوهستان وسیع و یا نقاط پناه گرفتن وسیع داشته باشد. کوچه‏های تنگ و تاریک و ساختمان‏های سیمانی به هم پیوسته است. بنابراین حماس داخل مردم می‏رود و از آن‏جا موشک می‏اندازد. در عین حال که اسراییل محکوم می‏شود، حماس هم باید محکوم شود که چرا در منطقه‏ای که امکان جنگیدن نیست، جنگی را ایجاد می‏کند که مردم بی‏گناه قربانیان آن می‏شود.

به نظر من، تحکیم وحدت شجاعانه، در شرایطی که هر نوع حرفی در چهارچوب هوچی‏گری و فریاد معنای خود را از دست می‏دهد، به صورت یک گروه مسئول و منطقی، یکی از بهترین بیانیه‏های سال‏های اخیرش را منتشر کرد.