«دیگر جز نامی از هما به جا نخواهد ماند»

ایرج ادیب‌زاده

به دلیل تحریم‌های آمریکا، جمهوری اسلامی در دهه‌های اخیر نتوانسته است ناوگان هواپیمایی‌اش را نوسازی کند.

در این باره با عباس عطروش، از مدیران هما پیش از انقلاب اسلامی و نویسنده‌ی کتاب «تاریخچه‌ی هواپیمایی بازرگانی در ایران از آغاز تا امروز» گفت و گو کردم و ابتدا نظرش درباره‌ی این گزارش سازمان جهانی ایمنی هوایی را جویا شدم:

این آمار مربوط به ۲۰ سال گذشته است و این آمار را به مناطق مختلف جهان تقسیم‌بندی کرده‌اند و آمار ۹۰ هواپیمایی جهان است.

بخشی که مربوط به خاورمیانه می‌شود، ۱۲ هواپیمایی را مورد بررسی قرار داده و در این ۱۲ هواپیمایی، ایران‌ایر به دلیل تعدد سوانح، در آخرین رده قرار گرفته است.

اما نکته‌ی جالب و مهم - البته متأسفانه‌ - این است که در این ۹۰ هواپیمایی که آمارشان داده شده، هواپیمایی ملی ایران مقام هشتاد و هفتم را دارد. یعنی فقط سه هواپیمایی «ایندین‌ایرلاینز» هندوستان، «کوبانا» از کوبا و «چاینا ایرلاینز» چین وضعشان از ما بدتر بوده است.

چندی پیش اتحادیه‌ی اروپا به هما اخطار داد که اگر ایمن نبودن و کهنگی هواپیماهایش هم‌چنان ادامه داشته باشد، اجازه‌ی پرواز به کشورهای این اتحادیه داده نخواهد شد. نظرتان درباره‌ی این مسأله چیست؟

متأسفانه باید عرض کنم هواپیماهای ما به‌ویژه از نظر ایمنی در دنیا بدنام شده‌اند. هیچ کس هم به این مطلب که مقداری از این مسأله‌ی ایمنی هما به دلیل تحریم اقتصادی است، توجه نمی‌کند. آن‌ها فقط این را می‌بینند که هواپیمایی ملی ایران، هواپیمایی ایمنی نیست.

موضوع هواپیمایی اصولاً بسیار موضوع داغی است که همه‌ی جهان به آن توجه می‌کند؛ حتی اگر مربوط به کشورهای خیلی کوچک هم باشد.

اتحادیه‌ی اروپا از مدت‌ها پیش، هواپیماهای هما را زیر نظر داشت و این‌ها را مرتب دارند چک می‌کنند.

این خبر را که احتمالاً ممکن است از پروازهای هما به اروپا جلوگیری بشود، مدیرعامل فعلی هما شخصاً اعلام کرد.

ایشان این موضوع را به حساب مسائل سیاسی می‌گذارد و می‌گوید اتحادیه اروپا از دید سیاسی نگاه می‌کند.

اما من فکر می‌کنم این‌ها از دید تخصصی و ایمنی نگاه می‌کنند و ارتباطی به مسائل سیاسی ندارد.

به همین دلیل هم زمانی که هواپیمایی «ماهان» را در لیست سیاه قرار دادند، وقتی که ماهان کارهایی را که لازم بود انجام داد، آن را از لیست سیاه درآوردند.

در نتیجه، نمی‌توان این‌ها را با مسائل سیاسی ارتباط داد. قطعاً یک مقداری از این مسائل ایمنی وجود دارد. یعنی خیلی از هواپیماهای هما، مقداری به دلیل کهنه بودن هواپیماها و مقداری به دلیل کمبود کارهایی که باید روی آن انجام بشود، در وضعیت خیلی خوبی نیستند و هر روز احتمال می‌رود اتحادیه‌ی اروپا از پروازش به اروپا جلوگیری کند.

مسئولان کنونی هما مدت‌هاست در صدد خرید ۱۰۰ فروند هواپیمای توپولف از روسیه برآمده‌اند. اما هنوز این امر هم رسمی نشده است.

چندی پیش قرار بود پنج فروند توپولف ۲۰۴ برای هما خریداری بشود که اتفاقاً این هواپیماها از یک خوش‌نامی نسبی برخوردارند.

در یک مورد دیگر، شرکت ایران‌ایر ۱۵ فروند هواپیمای توپولف ۱۵۴ خریده که فکر می‌کنم بسیار هواپیماهای بی‌مصرف و بی‌خودی باشند؛ برای این که کل این ۱۵ فروند را ۶۰ میلیون دلار خریداری کرده‌اند؛ یعنی هر هواپیما چهار میلیون دلار.

هواپیمای بازرگانی که چهار میلیون دلار خریداری شود، فکر نمی‌کنم اصلاً به درد بخور باشد. این هواپیما را نه کسی می‌فروشد و نه کسی می‌خرد.

کسی نمی‌خرد، برای این که هواپیماهای مورد اعتمادی نیستند و کسی نمی‌فروشد، چون می‌داند خریدار ندارد.

این‌ها برای هر کدام از این هواپیما چهار میلیون دلار پول داده‌اند که فکر نمی‌کنم حتی ارزش چهار میلیون را هم داشته باشد.

چشم‌انداز آینده‌ی ایران‌ایر را چگونه می‌بینید؟

متأسفانه باید بگویم چشم‌انداز روشنی ندارد. شواهد امر نشان می‌دهد که در آینده‌ی نزدیک دیگر به جز نامی از هواپیمایی ملی ایران به جا نخواهد ماند.

تعدادی از بخش‌ها و خدمات هما را هم به خارج از شرکت واگذار کرده‌اند و به مرور هواپیمایی دارد کوچک می‌شود.

این مسأله، دلایل زیادی از جمله کمبود مدیر متخصص دارد. متأسفانه در چند سال گذشته حتی آن تعداد متخصصینی که به جا مانده بودند، بازنشسته شده‌اند و کسی را هم تربیت نکرده‌اند که جانشین آن‌ها بشود.

کیفیت سرویس به حداقل رسیده؛ شکایت مردم بسیار زیاد شده و واگذاری سهام هم امکان‌پذیر نمی‌شود.

البته، متأسفانه موقعی می‌خواهند این سهام را به مردم واگذار کنند که کمکی هم نخواهد کرد. برای این که این شرکت هر ساله، اقلاً در چهار پنج سال گذشته، هر سال چندین میلیارد تومان ضرر داشته و کسی حاضر نمی‌شود سهام چنین شرکتی را بخرد.

نتیجه این است که هما همین الان وضعیت زیاد خوبی ندارد و در آینده نزدیکی وضعیت بدتری هم خواهد داشت.