بازتاب دموکراسی در موسیقی

سهند صاحب‌دیوانی

فایل شنیداری

چند هفته پیش ریتا فردونک که یکی از اعضای پارلمان هلند بود را از حزب‌اش بیرون کردند. او هم یک حزب درست کرده به نام «افتخار هلند». البته این اتفاق نتیجه‌ي کشمکشی است که سالهاست در هلند جریان دارد. این کشور با همه‌ي تاریخ، ثروت و فرهنگ‌اش وضع عجیبی پیدا کرده است.

خیلی از هلندی‌ها از هویت خودشان خبر ندارند. عده‌ای هم می‌گویند کشور ما فرهنگ ندارد و هنرمان هم رشدی نکرده است. اگر فرهنگ هلندی‌ها رشد کرده باشه یا نه، این را همه قبول دارند که هلند کشور آزادی بوده و همه ادیان و باورها می‌توانستند کنارهم زندگی کنند. ولی به نظر عده‌ای هم این موضوع دارد کمتر می‌شود.

یادم می‌آید آنوقت‌ها حتا اگر خود هلندی‌ها از هلند بد می‌گفتند، خیلی از خارجی‌ها به اینکه هلندی باشند افتخار می‌کردند. ولی بعدها که فضای کشور عوض شد، خیلی ازآنها حس کردند که دوباره دارند با هلند غریبه می‌شوند. این خودش برخوردی‌ست که خیلی سوال‌برانگیز است. حتا ایرانی‌هایی که از وطن دلخوشی ندارند و در تبعید زندگی می‌کنند، هر قدر هم که همه چیز کشورشان را زیر سوال ببرند، بازهم یک‌جاهایی و در شرایطی، ایرانی‌بودنشان را بیشتر حس می‌کنند. اینها نشان می‌دهد که شناخت هویت آدمها چیز مشکلی‌ست. ولی این بحث امروز ما نیست. بحث درباره‌ی همه‌ي جنبه‌های فرهنگ که نشان‌دهنده‌ی هویت آدم‌های جامعه است، موضوع پیچیده‌ای‌ست که از زاویه‌های گوناگون می‌شود راجع به آن بحث کرد. اما اینها مشکل‌تر از آن است که من بتوانم و بخواهم دنبال کنم. کاری که امروز می‌خواهم بکنم این است: چند آهنگ هلندی پخش کنم و نشان بدهم کشوری که این موسیقی‌ها در آن به‌وجود می‌آید، حتماً باید دارای فرهنگ باشد.

هرمان فان فین

شاید بعضی‌ها یادشان باشد. پارسال در اولین برنامه‌ی «کاروان موسیقی» هنرمندی را معرفی کردم به‌نام «هرمان فان فینHerman Van Veen/» که نویسنده و کارگردان معروفی ا‌ست. هرمان که ویلن‌نواز و خواننده‌ی خوبی هم است، با همکاری گروه «روزنبرگر» کاری را ارائه کرده که آدم از شنیدن‌ آن سیر نمی‌شود. من که خیلی دلم برایش تنگ شده بود. این اولین آهنگی بود که در اولین برنامه‌ی «کاروان موسیقی» شنیده شد و برای ما خیلی خاطره‌انگیز است.

اواخر دهه‌ي‌ ۱۹۷۰ و اوایل دهه‌ي ۱۹۸۰ گروهی در هلند فعالیت داشت به اسم «دومار». در تاریخ موسیقی هلند می‌شود گفت این گروه، موفق‌ترین گروه موسیقی کشور بوده است. آهنگ‌هایی که آنها اجرا کرده‌اند برای هلندی‌ها جاودانه است. درعین‌حال، مدل لباس‌ها و شعرهای بعضی ازآهنگهایشان ما را به یک دوره‌‌ي خاص می‌برد. پس از تمام شدن زمان هیپی‌ها که جنگ سرد شروع شده بود و کابوس جنگ سوم دنیا را گرفته بود، گروه دومار یک آهنگ اجرا می‌کند که درست آدم را می‌برد به آن روزهای تلخ؛ آهنگ «بمب».

سبک‌های موسیقی «اسکا» و«رگی» به جوانان هلند به‌وسیله‌ی گروه دومار معرفی شد. در هلند آهنگسازان موسیقی کلاسیک هم فعالیت دارند. به نظر من آهنگسازی به‌نام «سیمیون تن هلت/Simeon Ten Holt» یکی از آهنگسازان خوب است. تن‌هلت سی‌سال پیش، آهنگی ساخته به‌نام «کانتو اوستی‌ ناتو» که معنی‌اش تقریباً می‌شود آهنگ «یک‌دنده» یا «کله‌شق».
قدرت این کار در طولانی‌بودن و تکرارش است. مثل امواج دریا که موج پشت موج، به ساحل می‌رسند.

سیمیون تن هلت

زمانی در دنیای رپ این بحث درگرفت که این درست است که همه‌ي رپیست‌ها به انگلیسی بخوانند؟ برای همین، عده‌ای شروع کردند به هلندی رپ خواندن و کارشان آنقدر گرفت که الان تقریباً همه گروه‌های رپ هلندی به زبان خودشان می‌خوانند. اما حالا یک گروه خیلی خوب هلندی پیدا شده به نام «Pete Pilly & Perquisite»، که دوباره انگلیسی‌خواندن را شروع کرده و چون غیرهلندی‌ها هم متوجه می‌شوند که اینها درباره‌ي چی می‌خوانند، خیلی بیشتر کارشان گرفته و حتا چند رپر معروف آمریکایی هم تعریف اینها را کرده‌اند.

Pete Pilly & Perquisite

دلیل پرمحتوابودن این رپ این نیست که اینها تنها به رپ‌های دیگر گوش کرده باشند. تهیه‌کننده‌ی این گروه «Perquisite» خودش از هفت‌سالگی نوازنده ویلن‌سل بوده است.

با گوش کردن به این آهنگها متوجه می‌شوید که چقدر در کارهای موزیسین‌های هلندی تنوع وجود دارد. این خودش می‌تواند همان هویتی باشد که ما دنبال آن بودیم. یعنی محیطی که اجازه می‌دهد هر فرد یا گروه بتواند آنطور که دلخواه‌اش‌ است کار هنری بکند، امکانات برای فعالیت هنری در اختیارش قرار بگیرد و کسی مانع کارش نشود.

این تنوع هر روز با آمدن مهاجران تازه بیشتر می‌شود. مثل گروه «ایندو» پنج نفرند که از چهارکشور مختلف آمریکای لاتین آمده‌اند که البته من اینها را هلندی به حساب می‌آورم. این پنج نفر در هلند با هم آشنا شدند و آمستردام مرکز فعالیت‌شان بود. اینها در بعضی از آوازهایشان از هلند صحبت می‌کنند و حتا راجع به «ریتا فردونک» همان وزیری که اول برنامه صحبت‌اش را کردیم یک آهنگ ساختند و در آن چند فحش آبدار هم بارش کردند!