موسیقی جدید به سبک بالکان

سهند صاحب‌دیوانی- با همکاری علیرضا

بشنوید

چند وقت پیش توی این برنامه صحبتی داشتیم درباره‌ی کنسرت‌هایی که قرار است در حمایت از محیط زیست اجرا بشود. این کنسرت‌ها روز ۷ /۷/ ۲۰۰۷ برگزار شد. اما توی همه‌ی آن‌ها، اتفاقی که در برنامه‌ی مادونا پیش آمد برای من جالب توجه بود. مادونا از گروه «گوگول بوردلو» خواست که با هم روی صحنه بروند و باهم یک اجرا داشته باشند. این موضوع به دو دلیل برای من جالب بود. اول اینکه یادم هست «گوگول بوردلو» پارسال که توی ملوخ که یکی از مراکز کنسرت آمستردام هست، اجرا داشتند، حتا، سالن کوچک آنجا پر نشده بود. اینکه ظرف یکسال این گروه آن‌چنان رشدی می‌کند که اجرایشان با مادونا با این استقبال پرشور روبه‌رو می‌شود، باور نکردنی‌ست. دوم اینکه سبک مادونا با این‌ها کاملا فرق می‌کند. من توی سایت لینک برنامه‌ی این‌ها را می‌دهم تا هر کی می‌خواهد خودش اجرای آن‌ها را ببیند.

اعضای این گروه موقعی که باخبر می‌شوند از طرف بی.بی.سی برنده‌ی جایزه‌ی «World Music»، یعنی موسیقی ملل شده‌اند، جوابشان این بود: «World Music, fuck World Music».
یوجین هاتز (Eugene Hütz)، خواننده‌ی «گوگول بوردلو»‌ در جواب اینکه اسم سبکی که می‌زند چی هست، بعد از یک‌خرده فکر کردن گفت: «چیبسی پان». حالا این چیپسی پان به‌عنوان یک سبک توی دنیا حسابی معروف شده.

یوجین هاتز (Eugene Hütz)، خواننده‌ی «گوگول بوردلو»

البته موضوع این است که یک موج توی موسیقی دارد همه‌ی دنیا را می‌گیرد که «گوگول بوردلو» بخشی از این موج است. بعضی‌ها هم به این سبک می‌گویند «بالکان ویتسو» و چندتا اسم دیگر. این موج حالا هر اسمی داشته باشد، چیزی‌ست که می‌شود گفت ملودیا و ریتم‌های اروپای شرقی از یوگسلاوی سابق تا روسیه همراه با موسیقی دیسکو و سبک‌های دیگر غربی طوری میکس می‌شود که جوان‌ها بتوانند با آن حال کنند و برقصند.

این حکایت بی‌شباهت به موسیقی چندسال پیش اسپانیا نیست. آن موقع هم جوان‌‌ها چند نوع موسیقی سنتی و فولکلوریک مثل «فلامینکو» با «رپ» و «هیپ‌پاپ» قاطی کردند و موسیقی جدیدی را به‌وجود آوردند.


این گروه «Magnifico» است و این هم آهنگ‌شان «her I kam her I go».

راستی تا یادم نرفته باید بگویم گروه‌ها و کسانی که توی این سبک آهنگ می‌سازند و می‌خوانند، کسانی‌اند که ریشه‌ی اصلی الهام را خوب می‌شناسند و کارشان فقط کپی از کپی نیست. البته بعد از یک مدت ممکن است گروه‌هایی که کپی روی کپی می‌کنند، پیدایشان بشود و این هنر بار اصلی خودش را از دست بدهد، مثل بعضی از گروههای شش‌ ـ هشت لس‌آنجلسی خودمان که وقتی به کارشان گوش می‌کنی، به غیر از عده‌ای معدود، بقیه کارشان این است که ببینند کی چه کار می‌کند، تا روی دستش نگاه کنند و چیزی بسازند. یا اگر از یک ساز سنتی یا آهنگ‌های قدیمی استفاده کنند،‌ آدم خیلی راحت متوجه می‌شود، این‌ها شناخت این کارها را ندارند.

یکی از گروه‌هایی که این روزها خیلی سرش شلوغ است «Mahala rai banda» هست که از رومانی آمده‌اند با آهنگ «Colindat».

اگر کسی از این سبک خوشش آمده و می‌خواهد بیشتر با این سبک آشنا بشود و اگر توی هلند هست، می‌تواند به اجراهای «دی.جی. تومی» و «دی.جی‌»های «هوپاکولکتیو»، همین‌طور هم کنسرت‌های گروه «آمستردام پلیرزباندز» و «کسپین‌هت‌دنس» را برود ببیند، یعنی گروهی که خودم باهاشون همکاری می‌کنم، و بیرون از هلند «بابیلون سیرکوز» توی فرانسه، «بالکان بیگ بوکس» نیویورک، «ایوانوا»ی سن پترزبورگ گروههای خوبی‌اند. توی بلژیک هم یک گروه خیلی باحال به اسم «ارکستر انتورپ جیپسی اسکا» که الان می‌خواهیم به یکی از کارهایش گوش بدهیم.

این همان آهنگ «jelem jelem» است که تقریبا سرود کولی‌هاست. البته این آهنگ معمولا یک‌خرده آرام‌تر خوانده می‌شود. چند دقیقه‌ی پیش گفتم این گروه‌ها ریشه‌هایی را که ازش الهام می‌گیرند خیلی خوب می‌شناسند. ولی کارشان کپی کردن نیست. مثلا آهنگی را که می‌خواهم معرفی کنم، اسمش «کرن شاب» است و نمونه‌ای‌ست از آهنگ‌های قدیمی که رد پایشان را توی کارهای جدید این گروه‌ها راحت می‌شود تشخیص داد.

این آهنگ مال کولی‌های مجارستان است که یک آهنگ عروسی‌ست. یک تکه‌اش قوم داماد دارند از خوشگلی عروس تعریف می‌کنند. یک‌جایش هم یک پیرمرد دارد به‌خاطر خوب رقصیدن و پرانرژی بودنش برای جوان‌ها رجز می‌خواند:
این عروس ماست

عروس مال خودمونه

می‌بوسیمش عروس خودمون رو

بچه‌ها کنار

پیرمرد می‌خواد برقصه

این پیرمرد اگه رقص رو شروع کنه

سه هفته یک نفس پا می‌کوبه

خیر نمی‌بینم اگه دروغ بگم

تا آنجایی که می‌شد، نمونه‌هایی از آهنگ‌ها و موسیقی سبک جدید بالکان را معرفی کردیم. با بخشی از یکی از کارهای «کاسپین‌هات‌دانس» که توی این سبک هست، با شما خداحافظی می‌کنم. کسانی که تا حالا کنسرت‌های ما را شنیده‌اند، در کل از کارهای ما بدشون نیامده. ولی من دلم می‌خواد عقیده‌ی شما را بدانم. اگر لطف کنید و نظرتان را برای من بفرستید، ممنون می‌شوم. با همگی شما خداحافظی می‌کنم. تا هفته‌ی بعد. شادباشید.