جزایر مصنوعی خلیج فارس و تغییرات زیست محیطی

بیژن روحانی

خلیج فارس، با مساحتی بیش از دویست و سی و سه هزار کیلومترمربع یکی از بزرگترین خلیج‌های کره زمین است که دسترسی و بهره‌برداری از منابع آن میان هشت کشور تقسیم شده است.

این آبراهه بزرگ هم‌اکنون با مشکلات و ضایعات زیست محیطی فراوانی رو به روست که بخش عمده و اصلی آن به فعالیت‌های انسانی باز می‌گردد. این تهدیدات ابعاد مختلفی دارند و از آلودگی‌های نفتی تا صید بی‌رویه را شامل می‌شود.

اما یکی از عواملی که به تازگی و درچند سال اخیر زیست بوم خلیج فارس را با تغییر و تحولاتی جدید رو به رو کرده است فعالیت‌های انسانی در جهت ایجاد ساختارهای مصنوعی و خشک کردن برخی قسمت های این آبراهه بزرگ است.

از مدتی قبل امارات متحده عربی طرح بزرگی را جهت ایجاد بزرگترین جزایر مصنوعی جهان در آب‌های گرم خلیج فارس آغاز کرده است. جزایری به شکل درخت نخل در میان آب که با طراحی ويژه و موقعیت خاص خود می‌تواند سالانه تعداد قابل توجهی گردشگر جدید را به دوبی سرازیر کند و همچنین بر طول ساحل این شهر کوچک بیفزاید.

جزیره نخل جمیرا

نگرانی‌های ایران

اما در حالی که پروژه امیرنشین‌های خلیج فارس با کمک شرکت‌های اروپایی به سرعت در حال پیشرفت است، برخی کارشناسان محیط زیست در ایران و سایر نقاط جهان بابت تاثیرات این طرح‌های بزرگ بر اقلیم خلیج فارس اظهار نگرانی کرده اند.

به تازگی مدیرکل محیط زیست اكوبيولوژی دريايی سازمان حفاظت محيط زيست ایران اعلام کرده است این سازمان قصد دارد به بررسی خسارت‌ها و عوارض نامطلوب این پروژه بزرگ بر زیست بوم خلیج فارس بپردازد.

صدیقی در گفتگو با خبرگزاری ایسنا تاکید کرده در این مطالعات قرار است تغییرات زیست محیطی خلیج فارس از پانزده سال گذشته تاکنون مورد بررسی قرار گیرند. این مطالعات قرار است ابتدا به کمک تصاویر ماهواره‌ای و سپس با بررسی‌های میدانی در سواحل خلیج فارس به انجام رسد.

به اعتقاد مدیرکل اكوبيولوژی دريايی سازمان حفاظت محيط زيست ایران، ايجاد جزاير نخل و پروژه‌های استحصال یا به دست آوردن زمين از دريا از مهمترين عوامل وارد شدن خسارت به خلیج فارس بوده است.

جزایر رویایی دوبی

پروژه ایجاد جزایر نخل در خلیج فارس که از آن به عنوان بزرگترین جزایر مصنوعی دنیا نیز یاد می‌شود توسط امارت متحده عربی و در شهر دوبی از سال ۲۰۰۱ آغاز شده است.

جزایر نخل دوبی در اصل شامل سه جزیره بزرگ به نامهای جمیرا، دیرا و جبل علی است. هرکدام از این جزایر مصنوعی به شکل درخت نخل در میان آب‌های ساحلی دوبی ساخته می‌شود. این پروژه با کمک شرکت‌های هلندی و بلژیکی که متخصص ایجاد جزایر مصنوعی و خشکاندن زمین هستند در حال اجراست. برای احداث دو پروژه اول این جزایر در حدود صدمیلیون مترمکعب خاک و سنگ مورد استفاده قرار می گیرد.

مجمع الجزایر «جهان» در خلیج فارس

جزیره جمیرا با یک تنه اصلی و هفده شاخه، در محدوده‌ای به ابعاد پنج کیلومتر در پنج کیلومتر گسترده است.

جزیره دیرا به تنهایی در حدود چهل و شش میلیون متر مربع مساحت دارد و به شکل درخت نخلی با چهل و یک شاخه طراحی شده است. دیرا خود به تنهایی بزرگترین جزیره مصنوعی جهان خواهد بود و توانایی اسکان حدود یک میلیون نفر را خواهد داشت. برای احداث این جزیره یک میلیارد مترمکعب خاک و سنگ استخراج خواهد شد.

این جزایر شامل ویلاها و مناطق مسکونی، صد هتل لوکس، مراکز خرید، تفریحگاه، استراحتگاه‌ها و همچنین پارک‌های آبی خواهد بود. دوبی با ایجاد این جزایر مصنوعی عظیم قصد دارد بر جاذبه‌های گردشگری خود بیفزاید. همچنین به این طریق بر طول ساحل شهر دوبی و مساحت آن افزوده می‌شود.

شیوه ساخت جزایر به این صورت است که شن و ماسه از بستر خلیج فارس استخراج می‌شود و سپس جهت ایجاد سطوح مورد نیاز توسط کشتی‌های مخصوص با فشار اسپری یا افشانده ‌می‌شود.

دوبی به جز پروژه ایجاد نخل‌های دریایی یک پروژه بزرگ دیگر را نیز هم اکنون در دست اجرا دارد. پروژه ایجاد جزیره‌ای به نام «جهان». پروژه جهان یک جزیره بسیار بزرگ است که به شکل نقشه کره زمین ساخته می‌شود و خشکی‌های آن به شکل قاره‌های زمین خواهد بود. مجمع الجزایر «جهان» شامل سیصد جزیره مصنوعی است که در فاصله چهار کیلومتری خط ساحلی شهر دوبی در خلیج فارس ساخته می‌شود. کل محدوده جزیره «جهان» ۹ کیلومتر در ۶ کیلومتر خواهد بود که توسط یک موج شکن عظیم بیضی شکل احاطه می‌شود.

طرح جزیره نخل دیرا

تاثیرات زیست محیطی

گرچه این پروژه‌ها در نوع خود از نظر کار مهندسی و خلاقیت و همچنین سرمایه‌گذاری‌های انجام شده بسیار جالب توجه است اما سئوال اصلی اینجاست که چنین دستکاری بزرگی در طبیعت آیا اثراتی بر محیط زیست و زیست بوم خلیج فارس نخواهد داشت؟

ایجاد این جزیره‌های بزرگ همراه با تغییرات زیادی در بستر و سطح دریا خواهد بود. تغییراتی که به طور قطع زندگی جاندارن و اکوسیستم منطقه را دستخوش تغییرات ناخواسته می‌کند و باعث از میان رفتن سواحل مرجانی می‌شود.

همچنین استخراج شن و ماسه از بستر دریا آب‌های این منطقه را به لجن‌زار تبدیل می‌کند. بنابر اظهارات مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، ساخت و سازهاي درون خليج فارس قطعا برای آب‌های ساحلی و برای حمل ونقل دريايی مشكل ساز خواهد بود.

به اعتقاد این کارشناسان پیش از احداث این جزایر بزرگ می‌بایست ارزیابی‌های محیط زیستی کاملی از سوی «راپمی» یا سازمان حفاظت از محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان صورت می‌گرفت. سال گذشته فراکسیون محیط زیست مجلس ایران از ارسال نامه‌ی اعتراض‌آمیزی به سازمان ملل خبر داد که تاکنون پاسخی دربرنداشته است.

از آ‌ن‌جا که خلیج فارس دارای اکوسیستم نیمه بسته و بسیار حساسی است هرگونه تغییرات بزرگ در بستر و سطح آن می‌تواند عوارض برگشت ناپذیری را برجای بگذارد که جبران آنها شاید هرگز امکان پذیر نباشد.

. . .

اطلاعات مربوط به پروژه