ابرشهر بی‌گورستان

بیژن روحانی

تهران با جمعیتی بیش از هشت میلیون نفر، تا چند ماه آینده با بحران پر شدن گورستان اصلی خود رو‌به‌رو خواهد شد و این در حالی‌ است که تاکنون جایگزین مناسبی برای آن پیدا نشده است.

از چندی پیش و هنگامی که مسوولان سازمان بهشت زهرا اعلام کردند به زودی ظرفیت این منطقه پر خواهد شد، شهرداری و شورای شهر تهران به دنبال یافتن منطقه مناسبی برای احداث گورستانی جدید بودند.

مهم‌ترین گزینه‌ای که شهرداری تهران تاکنون بر آن تاکید داشته، منطقه تلو در شرق شهر تهران است. احداث گورستان جدید در منطقه تلو در ابتدا با مخالفت سازمان محیط زیست رو‌به‌رو شد.

اما درست هنگامی که بحث‌های زیست محیطی در مورد مناسب نبودن منطقه تلو میان شهرداری و سازمان محیط زیست در جریان بود، ارتش مخالفت نهایی و قاطع خود را با این پروژه اعلام کرد و به این ترتیب بحث در مورد این منطقه فعلاً منتفی شد.

ارتش ایران که مالک زمین‌های این منطقه از استان تهران است در نامه‌‌ی هفته گذشته خود خطاب به شهرداری تهران، وجود مسایل امنیتی، کاربری نظامی و مشکلات زیست محیطی را از جمله دلایل اصلی این مخالفت ذکر کرد.

اما پیش از آن‌که ارتش به‌عنوان مالک این زمین‌ها با اظهار نظر خود پرونده منطقه تلو را به بایگانی بسپارد، سازمان حفاظت محیط زیست و کارشناسان مسایل زیست محیطی نیز به صورت جدی با احداث گورستانی بزرگ در این منطقه مخالفت کرده بودند.

از مهم‌ترین دلایل مخالفت سازمان محیط زیست با احداث این پروژه در منطقه تلو، قرار گرفتن آن روی گسل بوده است. این سازمان معتقد بود ساختن گورستان روی گسل باعث خواهد شد که آب غسال‌خانه‌ و تصفیه‌خانه گورستان وارد رودخانه جاجرود شود.

رودخانه جاجرود یکی از منابع تامین آب آشامیدنی تهران است. از طرف دیگر منطقه تلو در بالادست چند تصفیه‌خانه مهم آب شهر تهران قرار دارد و احتمال دارد با نفوذ آب‌های آلوده به منابع زیرزمینی آب و یا ورود آن‌ها به چرخه آب تصفیه‌خانه‌ها یا چاه‌ها و قنات‌ها باعث آلوده شدن آب شرب تهران شود.

بهشت زهرا

معضل ترافیکی نیز یکی دیگر از دلایل مهم مخالفت‌ها بوده است. برخی کارشناسان، جاده‌ها و گذرگاه‌های شرقی تهران را فاقد ظرفیت لازم برای حجم ترافیک این منطقه در صورت احداث این گورستان دانسته‌اند.

علی‌رغم مخالفت‌های پیشین سازمان حفاظت محیط زیست و اکنون نیز مخالفت صریح ارتش، شورای شهر تهران همچنان معتقد است با توجه به پیش‌بینی‌های صورت گرفته در‌ طرح جامع تهران، منطقه تلو مناسب‌ترین مکان برای ساخت این پروژه جدید است.

پیشتر خسرو دانشجو، سخنگوی شورای شهر تهران اعلام کرده بود که تمام کارشناسی‌های لازم برای این منطقه انجام شده و مخالفت سازمان محیط زیست فاقد توجیهات مناسب است.

بهشت زهرا، بزرگ‌ترین گورستان ایران، در سال ۱۳۴۹ خورشیدی و به منظور استفاده در یک دوره ۵۰ ساله طراحی و احداث شد.

رشد فزاینده جمعیت تهران و افزوده شدن قطعه کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق یا «قطعه شهدا» ظرفیت این گورستان را قبل از زمان پیش‌بینی شده به اتمام رسانده است.

محمد باقر قالیباف، شهردار کنونی تهران از تمام شدن ظرفیت بهشت زهرا به عنوان یک معضل بسیار حاد و جدی برای این شهر نام برده است.

در اواخر مردادماه سال‌جاری رییس سازمان بهشت زهرا اعلام کرده بود که تنها سه قطعه دیگر به اتمام ظرفیت این منطقه باقی مانده که آن‌ها نیز تنها ظرف مدت چند ماه پر خواهند شد.

برای رفع مشکل گورستان ابرشهر تهران تاکنون راه‌های گوناگونی پیشنهاد شده است. داریوش گل‌علی زاده، معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران، پیش از این از نیاز به احداث چهار گورستان در چهار نقطه اطراف این شهر به همراه یک گورستان بزرگ و جدید خبر داده بود.

راه حلی که به اعتقاد وی می‌تواند پاسخ‌گوی نیاز این شهر تا ۵۰ سال دیگر باشد. از سوی دیگر طرح‌هایی نیز مبنی بر توسعه بهشت زهرا به سمت باقر‌شهر در جنوب تهران وجود دارد.

اما این طرح نیز تنها می‌تواند به مدت ۱۰ سال پاسخ‌گوی نیازهای موجود باشد. گرچه بحث‌ها در مورد این طرح نیز با مخالفت ساکنان باقرشهر رو‌به‌رو شده که خواهان گسترش گورستان به سمت محل زندگی خود نیستند.

تمام کارشناسان بر این اعتقادند که احداث گورستان جدید برای تهران در هر نقطه‌ای که باشد باید با مطالعه کامل و در نظر گرفتن کلیه مسایل زیست محیطی باشد تا در آینده مشکلاتی را چه برای شهروندان تهران و چه شهروندان مناطق اطراف به وجود نیاورد.