میش ماش، موسیقی بدون پاسپورت

بیژن روحانی

گروه موسیقی «میش ماش» (Mish Mash) با این که سال‌هاست در ایتالیا تاسیس شده و در این کشور فعالیت می کند، ولی چندان یک گروه ایتالیایی به حساب نمی‌آید. میش ماش گروهی است مرکب از نوازنده هایی از کشورها و مذاهب مختلف. یک مسیحی، یک یهودی، یک بودایی و یک مسلمان اعضای اصلی این گروه موسیقی را می‌دهند. گروهی که تکیه اصلی‌اش بر کشف ظرفیت‌های موسیقی بومی فرهنگ‌های مختلف جهان و ترکیب و کنار هم‌گذاری آنهاست.

محسن کثیرالسفر/ عکس‌ها از بیژن روحانی

«محسن کثیرالسفیر»، عضو ایرانی این گروه است. کثیرالسفر که نوازنده دف و تنبک است، سال‌ها در ایتالیا زندگی می کند. او قبلا با آهنگسازان ایرانی مانند پرویز مشکتیان، کیوان کلهر و محمدرضا لطفی فعالیت کرده و ضرب را نزد زنده یاد ناصر فرهنگ فر آموخته است.

گروه میش ماش به تازگی در شهر ناپل در جنوب ایتالیا در کلیسایی به نام سان پائولو ماجوره کنسرتی برگزار کرد. این کنسرت بنا به دعوت انجمن دوستی مسیحیان و یهودیان شهر ناپل بود. انجمنی که تلاش می‌کند در درجه اول ریشه اختلافات تاریخی و مذهبی بین پیروان این ادیان را شناسایی کند و سپس در جهت نزدیک کردن آنها به یکدیگر قدم بردارد. اما اعضای این گروه نه تنها از ادیان مختلف دورهم جمع شده‌اند، بلکه هرکدام شناخت ويژه‌ای از یک گونه خاص موسیقی دارند؛ موسیقی کلاسیک، موسیقی جاز، موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی فولکوریک یهودیان. سازهای حاضر در این کنسرت عبارت بودند از ویولون، کنترباس، گیتار، عود، ضرب و دف.

کنسرت گروه «میش ماش» در شهر ناپل در ایتالیا

در سفری به شهر ناپل و هنگام برگزاری این کنسرت در کلیسای سان پائولو ماجوره با محسن کثیرالسفر کمی در مورد این گروه صحبت کردم و این که نام میش مش به چه معناست:

«میش ماش در خیلی از کشورها معنای تداخل و بهم‌ریختگی یا به قول ایرانی‌ها «قاطی‌­ پاتی» می‌دهد. در مشهد که من اهل آنجا هستم، غذایی هست به اسم میش ماش که از گوشت میش و ماش ساخته می‌شود. اغلب رهبران ارکسترهای بزرگ وقتی ارکستر یا کار بهم می‌ریزد می‌گویند، آقایان میش ماش نکنید، یعنی قاطی­ پاتی نکنید.

این واقعیت مهمی است در رابطه با این گروه، چون چهارنوازنده از چهار مذهب مختلف و چهار فرهنگ مختلف در آن هستند. به عنوان مثال گیتاریست ما از موسیقی کلاسیک می‌آید و خیلی کم موسیقی اتنیک بین‌المللی را می‌شناسد. کنترباسیست ما یکی از استادان مهم جازاست و از فضای جاز می‌آید، در حالی که ویولونیست‌مان صرفنظر از موسیقی کلاسیک، به خاطر کلیمی‌ بودنش موسیقی مذهب خودش را خیلی خوب می‌شناسد. طبیعتا من هم از ایران می‌آیم و بیشتر فرهنگ و موسیقی ایرانی را آورده‌ام در این گروه. این گروه واقعا با نامش مصداق دارد، معنای کلمه‌ روی گروه مصداق دارد.»

اما سئوال اینجاست که ترکیب این موسیقی‌های مختلف بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟ گروه از نظر تئوری چه قدر در این مورد کار می‌کند و چه میزان از موسیقی آن فی‌البداهه است؟

ما در زمینه‌ی تئوریک کار می‌کنیم. یک مقدار هر کسی یافته‌ها و اندوخته‌های فرهنگ خودش را می‌آورد، ولی در نهایت حرف آخر را موسیقی می‌زند. حرف آخر را آن قطعه‌ای می‌زند که نتیجه‌ی تصمیم جمع است و کلا جمع و کسانی که موسیقی این گروه را می‌شنوند، خوششان می‌آید. ولی کار فی‌البداهه هم داریم و میان هر قطعه‌ای، اینجا و آنجا، فی‌البداهه نوازی هم می‌کنیم که آن بستگی دارد به حالت و روحیه‌ی نوازنده و انرژیی که جمع از شنونده‌ می‌گیرد.

کثیرالسفر در مورد نحوه تشکیل گروه میش ماش و سابقه همکاری اعضای آن با هم و تعداد آلبوم هاشان به زمانه توضیح می دهد:

«ما مدت ۱۴سال است که باهم کار می‌کنیم. سی‌.دی سوم‌مان را منتشر کرده‌ایم و سی.دی چهارم‌مان در دست تهیه است. یعنی داریم کارهای سی.دی چهارم را می‌کنیم. هسته‌ی اصلی گروه به نظر من موسیقی بود. موسیقی خوشبختانه تنها چیزی‌ست که این روزها با این مشکلات دنیا مرزی نمی‌شناسد و از هر مرزی بدون پاسپورت، بدون ویزا و بلیط عبور می‌کند.»

خواننده ای که در این کنسرت گروه میش ماش را به عنوان مهمان همراه می می‌کرد، خانم یاسمین سانینو، خواننده ترک بود. او نیز چندین سال در ایتالیا زندگی کرده اما در حال حاضر بیشتر وقتش را در سفرهای مختلف دور دنیا می گذراند و به تازگی از کنسرت‌هایی در یوکوهاما و مسکو بازگشته است.

خانم یاسمین شهرتش را بعد از اجرای موسیقی در فیلم «پری‌های نادان» اثر کارگردان ترک «اوزپتک» به دست آورد. یاسمین به زبان‌های ایتالیایی، انگلیسی و ترکی آواز می‌خواند و در کنسرت کلیسای سان پائولو ماجوره قطعاتی را به زبان ییدیش یا زبان یهودیان اروپای شرقی و آلمان نیز اجرا کرد.

کثیرالسفر در مورد ترکیب قطعات انتخاب شده برای این کنسرت می‌گوید:

«قطعات امشب در رابطه با برنامه‌ای است که اینجا هر سال برگزار می‌شود و ما را نیز برای آن صدا می‌کنند. یک مقدار از قطعات، موسیقی Medieval و موسیقی قرون وسطایی است که در رابطه با مذهب مسیحیت است، یک مقدار هم موسیقی کلیمی داریم. چون این برنامه‌ای که گذاشته‌اند آشتی میان اسلام، مسحیت و یهودیت است. اما عموما رپرتوار گروهمان تقریبا همین است. یعنی چون چهار مذهب و چهار فرهنگ مختلف هستیم، برنامه به این صورت است. نفر چهارم ما بودایی‌ست، کنترباسیست ما بودایی‌ست.

بنابراین اغلب در این محافل برای اجرای برنامه صدایمان می‌کنند. مثلا در فلورانس یک معبد بودایی است که اغلب آنجا ساز می‌زنیم. آن جا به خاطر کنترباسیست‌مان صدایمان می‌زنند. روز ۲۴ ژانویه در شهر لیل در کنیسه ساز می‌زنیم. می‌دانید که کلیمی‌‌ها هم در کنیسه مثل مسجد نمی‌گذارند ساز بزنند. ولی اینقدر این مسئله (گفتگوی ادیان) از دیدشان مهم است که ما را صدا می‌کنند تا حتا توی کنیسه هم ساز بزنیم.»

محسن کثیرالسفر غیر از حضور در گروه میش ماش و علاوه بر همکاری با نوازندگان سرشناس ایرانی در کارنامه خود همکاری با انیو موریکونه موسیقی دان برجسته ایتالیایی را هم ثبت کرده است. گروه میش ماش تقریبا در تمام کشورهای اروپایی برنامه اجرا کرده و در آسیا هم در مالزی حضور داشته است. روز بیست چهارم ژانویه این گروه در شهر لیل فرانسه در کنیسه یهودیان آهنگ خواهد نواخت.