Jun 2010

سیمای دوگانه‌ی زن در بوف کور

من برای این گفتار و بررسی سیمای زن در ادبیات فارسی، بوف کور را برگزیده‌ام. کوشش خواهم کرد روشن کنم هویت دوگانه‌ی زن در این اثر از چه مقوله‌ای است. هدایت در سال ۱۳۱۵، یعنی یک‌سال پس از کشف حجاب، اثر جاودانه‌ی خود «بوف کور» را به رشته‌ی نگارش درمی‌آورد. در عین حال کشف و بازخوانی اسطوره‌ی آفرینش بابلیان نیز در همین حدود تاریخی رخ داده است. شباهت داستان هدایت به این اسطوره بسیار قابل تامل است.

داستانی شبیه به انقلاب اسلامی ایران

داستان سفر شب و ظهور حضرت شباهت زیادی به انقلاب اسلامی دارد. قیامی علیه عرقی که تا گلو می‌خوردند و روسپیانی که در منطقه معینی از شهر به سراغ‌شان می‌رفتند. اکنون عرقی را که ماشین‌های کمیته در شهر توزیع می‌کنند پنهان می‌خورند و روسپیانی که در سطح شهر پخش شده‌اند با حمایت کمیته‌ها به‌طور علنی به کار مشغولند. هرگاه هم احساس انقلابی مردم بجوشد یکی از آنها را اعدام می‌کنند. گاهی هم دست آفتابه دزدی را می‌برند.

چکامه‌ای برای ناری

ماهزاده امیری، نویسنده مجموعه داستان "ماه سربی" روایتگر برزخ میان روستا و شهر است. این نوعی ادبیات است که در این مقطع زمانی جای کار بسیاری دارد. در ایران امواج انسانی از روستا به شهر روی هم می‌غلتند و همانند دریائی خروشان بسیاری از ارزش‌ها را در سر راه خود به نابودی می‌کشند. البته این بدان معنا نیست که ارزش نوینی خلق نمی‌شود. بلکه اما در واقعیت این امواج انسانی مهاجر، در آخرین تحلیل و پس از یک نسل به شهر نشینان شبیه می‌شوند.

آسیب‌شناسی مدرنیته

مدرنیت یعنی انسانی که راه می‌رود و در همان حال بخشی از انسان‌های دیگر را بالفعل در مغزش حمل می‌کند. ممکن است من به عنوان انسان ناگهان زیر ماشین بروم و بمیرم چون دیگران دارند در همان لحظه به مغز من امواجی را صادر می‌کنند. مدرنیت شاید در یک انسان تنهای مقتدر جمع شود که با تکیه بر اقتدارش و کشفی که کرده است باقی انسان‌ها را به نابودی کشانده است. این آینده‌ای‌ست که من برای بشریت می‌بینم که به احتمال قوی در اوج مدرنیسم رخ خواهد داد.

جایی که ایستادنی نیست

شکوفه تقی به رغم آن که خود روانشناس است، اما قهرمان‌هایش را بر اساس منطق داستان‌های رئالیست سوسیالیستی می‌پروراند. اینان در یک حالت معین تاریخی عکسی گرفته‌اند که رتوش کردن آن عملا غیر ممکن است. همه آن‌ها در میدان سنت عکس گرفته‌اند تا سنت را تلخ و دردناک جلوه دهند. توجه عمده شکوفه تقی بر مسئله زنان متمرکز است و بیش‌تر زنانی را مورد بررسی قرار می‌دهد که در برزخ میان مدرنیته و سنت دست و پا می‌زنند.

روزهای بد، روزهای خوب

این روزهای روزهای سختی برای من است. در روزنامه خبر اعدام‌های جدید را خواندم و سخت به خشم آمدم. همچنین خبر درگذشت محمد بهمن بیگی، بنیان‌گزار مدارس عشایری ایران را خواندم. گرچه هزاران نفر در این مراسم شرکت کرده بودند، اما جمهوری اسلامی‌جلوی هر بزرگداشتی را گرفت. بهمن بیگی به نظر من بزرگ‌ترین شخصیت معاصر تاریخ ایران است. چنان بزرگ است که چاره‌ای ندیدم جز نوشتن درباره او. من چندباری افتخار دیدن این شخصیت را داشته‌ام.

«در پی باران شدنم»

ویدا فرهودی، نویسنده مجموعه شعر «بی‌مقدمه»، در یک خانواده با فرهنگ بزرگ شده. پدر او، روانشاد ابوالحسن فرهودی استاد دانشگاه تهران بوده است. ویدا فرهودی در مجموعه اشعارش نشان می‌دهد که بر کلام تسلط دارد. اشعار او موزون است و روشن است که فن شعر را خوب می‌داند. همچنین ار حالت اشعار چنین برمی‌آید که شعرگوئی او صرفا بر حالت غلبه میل به شورش تکیه ندارد، بلکه از نوع آدم‌هائی‌ست که به اصطلاح دود چراغ خورده‌اند.