تاریخ انتشار: ۲۹ مهر ۱۳۸۶ • چاپ کنید    

سـوداگری و جنگ

آمريکايي که نمي شناسيم ـ بخش يازدهم
نوشتهء عبدی کلانتری

فايل صوتی
فايل پی دی اف برای چاپ


جنگ ها آبستن ويراني و مرگ اند. هرمنطقهء جنگ زده را با تصاوير خانه هاي خراب شده، کودکان گريان، جنازه هاي از زير آوار بيرون کشيده شده، و نگاههاي ماتمزده اي که در منتهاي نااميدي به دوربين خبرنگار چشم دوخته اند، مي توانيم در ياد زنده کنيم. اما در ميان کساني که اين دلخراش ترين صحنه هاي زندگي اجتماعي آدميان را برصفحهء روزنامه و تلويزيون نظاره مي کنند، هستند کساني که در همان لحظه به امکان پول درآوردن از اين مصيبت ها مي انديشند، به سودهاي بادآورده، حتا همچون فرصتي خداداده براي خالي کردن جيب ملت خودشان. براي آنها، جنگ آبستن کيسه هاي انباشته از اسکناس است و بوي خون، تحريک کنندهء اشتهاي بيشتر.

قانون ضد کلاهبرداري در جنگ
در ايالات متحدهء آمريکا قانوني قديمي وجود دارد که آبراهام لينکلن آن را براي مجازات کساني وضع کرده است که از قِبَل جنگ، مال اندوزي مي کنند. طبق اين قانون، اگر يکي از شهروندان به نحوي باخبر شود که عده اي کلاهبردار از موقعيت خود سوءاستفاده کرده و به خزانهء ملت دستبرد زده و کيسهء ماليات دهندگان را خالي کرده اند، مي تواند از جانب ماليات دهندگان به دادگاه شکايت برد. پس از شکايت خصوصي اين شهروند، به خاطر ماهيت شکايت، دولت وارد عمل مي شود. وزارت دادگستري آمريکا، پرونده را وارسي مي کند و چنانچه آن را معتبر و قابل پيگيري تشخيص دهد، خود مسؤوليت شاکي را به عهده مي گيرد. از آن پس، وزارت دادگستري به همراه شهروند مسؤول و در حمايت از او، در نقش دادستان، به پيگرد مظنونان مي پردازد و مخارج دادگاه را نيز از دوش شهروند شاکي برمي دارد. چنانچه کلاهبرداران در دادگاه محکوم شوند و مجبور به پرداخت غرامت گردند، شهروند شاکي چيزي در حدود ۱۸ درصد از غرامت را دريافت خواهد کرد. مبلغ غرامت، در بيشتر موارد، سه برابر مبلغ دزديده شده از کيسهء ملت است.

دورهء مهروموم موقت پرونده
از زماني که شهروند شاکي، شکايت خود را تسليم دادگاه مي کند، تا وقتي که وزارت دادگستري تصميم مي گيرد اين پرونده را بپذيرد يا نپذيرد، فاصله اي زماني وجود دارد که طي آن پرونده موقتاً «مهر و موم شده» تلقي مي گردد. در اين فاصلهء زماني، هيچکدام از افراد درگير، از جمله شخص شاکي و وکيل مدافع او، حق ندارند راجع به آن با احدي صحبت کنند؛ هيچ نوع اطلاعاتي نبايد به خارج درز پيدا کند. اگر اين «مهروموم» شکسته شود، نه تنها پرونده از اعتبار ساقط مي شود، افراد درگير نيز، از جمله شاکي، مي توانند مورد پيگرد قرار گيرند و به زندان بيفتند يا به پرداخت جريمهء سنگين محکوم شوند.

تنها پس از منقضي شدن دورهء «مهروموم» است که محتواي پرونده را مي توان در معرض اطلاع عموم قرار داد. دورهء مهروموم موقت پرونده به طور معمول در حدود دوماه يا شصت روز است.

پيمانکاران نظامي تحت بازرسي
کساني که هدف پيگرد قانون ضدکلاهبرداري در جنگ قرار مي گيرند، در بيشتر موارد، شرکت هاي پيمانکار نظامي اند، يعني شرکت هاي خصوصي اي که وزارت دفاع آمريکا (پنتاگون) با آنها قرارداد مي بندد و در ازاي خدماتي که از آنها مي خرد، از خزانهء دولت به آنها پول مي پردازد. شرکت هاي پيمانکار نظامي در آمريکا تابع مقررات بسيار شديد و دقيقي هستند که کوچک ترين تخطي از آنها به فسخ قرارداد و پرداخت جرايم سنگين مي انجامد.

وزارت دادگستري آمريکا طي ساليان و دهه ها، با سخت گيري هاي شديد، کوچکترين سودجويي ها را به شدت مجازات کرده است. در يک مورد که بر سرزبانها افتاد، صاحب يک کمپاني سازندهء يونيفورم نظامي که سالانه سفارش هزاران دست لباس ارتشي را براي وزارت دفاع مي پذيرفت، به خاطر آنکه يک دست لباس، فقط يک دست لباس نظامي را مجاني به دخترش هديه داده بود، مورد پيگرد قانوني قرار گرفت.

جنگ عراق
اما جنگ عراق اين روال را به کلي عوض کرد. وزارت دادگستري کابينهء جورج بوش که بايد حافظ و مجري قانون ضدکلاهبرداري در جنگ باشد، در اجراي آن کارشکني مي کند، شاکيان را معطل نگه مي دارد، دورهء موقت مهروموم پرونده ها را که نبايد بيش از شصت روز باشد به ماهها و سالها مي کشاند، و در همه حال، پشت پرده، به دور از چشم رسانه ها و روزنامه نگاران، پيمانکاران نظامي را در عراق، از خطر پرداخت غرامت هاي ميليارد دلاري محافظت مي کند؛ چيزي که در تاريخ سياسي ايالات متحده سابقه نداشته است.

شکايت عليه کمپاني هاي «ک بي آر» و «هالي برتن»
يکي از شناخته شده ترين کساني که به وکالت از طرف شهروندان شاکي، عليه پيمانکاران نظامي به دادگاه شکايت مي برد، وکيلي است به نام «آلن گريسُن». آلن گريسن چهل و هشت سال دارد. او در خانواده اي فقير در محلهء برانکس در شهر نيويورک بزرگ شده است. علارغم بيماري آسم (تنگي نفس)، او با سخت کوشي دورهء دبيرستان را با نمره هاي خوب به پايان برد و موفق شد از مدرسهء حقوق دانشگاه هاروارد پذيرش بگيرد. طرف بيست و پنج سال گذشته، او در شرکت هاي خصوصي وکالت، تجربه بسيار کسب کرده و اکنون شرکت وکالت خودش را در شهر اورلاندوي ايالت فلوريدا دارد. آلن گريسن، پانزده سال پيش با تأسيس يک شرکت خدمات تلفني به ثروت هنگفتي رسيد. او اکنون از درآمد خودش هزينه هاي اوليهء شکايت هاي بزرگ عليه پيمانکاران نظامي را مي پردازد.

پس از اشغال نظامي عراق، آلن گريسن وکالت چند شهروند شاکي را عليه يکي از بزرگ ترين و مقتدر ترين پيمانکاران نظامي ايالات متحده به عهده گرفت. آلن گريسن به جنگ شرکتي رفته است به نام «کلاگ، براون، و روت» يا «ک بي آر» (KBR) که خود شاخه اي از يک شرکت بزرگ تر به نام «هالي برتُن» (Halliburton) است.

«ک بي آر» و «هالي برتن» طرف معاملهء وزارت دفاع آمريکا در جنگ عراق هستند و تاکنون دهها ميليارد دلار از خزانهء دولت به جيب آنها واريز شده است. نبرد قانوني با اين دو شرکت خصوصي، همانند مبارزه با يک هيولاي مالي و سياسي عظيم و چندسر است.

طي شانزده سال گذشته، آلن گريسن تعداد زيادي از شرکت هاي کوچک تر پيمانکار نظامي را به دادگاه کشانده و در همهء موارد از همکاري وحمايت وزارت دادگستری آمريکا بهره برده است. اما اين بار همه چيز فرق مي کند. وزارت دادگستري کابينهء جورج بوش دست در دست وزارت دفاع و کمپاني هاي خصوصي «ک بي آر» و «هالي برتن» دارد، و چندان اشتياقي براي حمايت از آلن گريسن نشان نمي دهد. اين وکيل، بايد تنها روي حمايت کنگره آمريکا، يعني قوهء مقننهء ايالات متحده، حساب کند، به شرطي که بتواند نمايندگان کنگره را از خطير بودن پرونده ها قانع سازد.

طبق مقررات مهروموم موقت پرونده در قانون ضد کلاهبرداري جنگي، اين وکيل، و موکلان او، حق ندارند جزييات حقايقي را که از کلاهبرداري هاي مالي شرکت «ک بي آر» مي دانند، افشا کنند. آلن گريسن به خبرنگار ماهنامهء معتبر «وَنيتي فِر» (نوامبر ۲۰۰۷) مي گويد چنانچه اين حقايق در دادگاه افشا شوند، آبروريزي حاصل از آن، براي کابينهء بوش چنان بدنامي اي به بار خواهد آورد که براي هميشه در تاريخ ثبت و برجسته شود.

بزرگ ترين تشکيلات فدرال در آمريکا
بنا به گزارش سازمان شهروندي «ماليات دهندگان عليه کلاهبرداري»، طي سال مالي ۲۰۰۶، وزارت دادگستري آمريکا، در اقامهء دعوا عليه شرکت هاي خصوصي، موفق شد در ۹۵ مورد در دادگاه پيروز شود و در مجموع ۳ ميليارد و دويست هزار دلار غرامت از شرکت هاي خصوصي بگيرد. اما در ميان اين ۹۵ پرونده، حتا يکي نيز به پيمانکاران نظامي جنگ عراق مربوط نمي شود. در حاليکه از آغاز جنگ عراق تا تابستان سال جاري، ۶۶ پرونده شکايت عليه کلاهبرداري جنگیِ پيمانکاران نظامي تشکيل شده است.

شرکت هاي «ک بي آر» و «هالي برتن» فاش نمي کنند که چه تعداد از اين ۶۶ پرونده عليه آنها است. ۹ مورد از اين پرونده ها، دورهء موقت مهروموم شان به پايان رسيده است، اما برخلاف معمول، وزارت دادگستري حاضر نشده به حمايت از شاکي و موکل او، وظيفهء دادستاني را به عهده بگيرد. در نتيجه، پنج مورد از اين ۹ پرونده، به خاطر هزينه هاي بالاي دادگاه، از سوي شهروندان شاکي بسته اعلام شد. اکنون چهار پروندهء باز، باقي مانده که بدون حمايت وزارت دادگستري، از سوي آلن گريسن به دادگاه برده شده است. در اين چهار مورد، اين وکيل نه تنها بايد با وکلاي قدرتمند شرکت «ک بي آر» دربيفتد، بلکه بايد با کارشکني هاي کابينهء بوش و وزارت دفاع او نيز مبارزه کند.

هم اکنون، وزارت دفاع دولت ايالات متحده، بزرگ ترين ارگان دولت فدرال در اين کشور است. بودجهء اين وزارتخانه از سال ۲۰۰۰، يعني از شروع رياست جمهوري جورج بوش، تا کنون ۹۰ درصد افزايش داشته و به رقم نجومي ۴۶۰ (چهارصد و شصت) ميليارد دلار درسال رسيده است.

از اين مبلغ، در سال ۲۰۰۶، سهم پيمانکاران خصوصي ۲۹۷ ميليارد دلار بوده است. سهم کمپاني «ک بي آر» تا ماه اوت سال جاري در حدود ۲۵ ميليارد دلار بوده است. اين کمپاني به طور مستمر ماهانه بيش از چهارصد ميليون دلار از وزارت دفاع دريافت کرده است تا براي قواي نظامي آمريکا در عراق قرارگاه و تسهيلات لازم آن را بسازد. از خورد و خوراک سربازان تا تسهيلات ورزشي و خدمات لباسشويي، ارتباطات کامپيوتري و اينترنتي، تعمير وسايل برقي و هزاران خدمت مشابه، به عهدهء اين پيمانکار نظامي است.

انواع کلاهبرداري
شرکت هاي پيمانکار به چند طريق مي توانند به کلاهبرداري متهم شوند، از جمله رشوه دهي به مقامات براي گرفتن قرارداد خارج از ضوابط مزايده، ارائه صورتحساب هاي دستکاري شده که مخارج را به طور مصنوعي بالا جلوه دهد، و نيز عمل خرده ـ پيمانکاري، يعني زماني که شرکت اصلي پيمانکار، وظايف خود را با مبلغ کمتري به شرکت پايين دست تر مي دهد و بدون ذره اي کار، تنها از طريق وساطت، مبلغ کلاني به جيب مي زند.

در ماه فوريهء سال جاري (۲۰۰۷)، مجلس نمايندگان آمريکا از سوي بازرسان مالیِ پرونده هاي پنتاگون، گزارشي دريافت کرد که ادعا مي کند، پنتاگون حدود ده ميليارد دلار اضافه بر بهاي واقعي خدمات، به پيمانکاران داده است.

مخارج يک پيمانکار نظامي نظير «ک بي آر» در عراق، از قبل رقم ثابتي را تشکيل نمي دهد، بلکه هرچقدر شرکت هزينه کند، با احتساب ۳ درصد کارمزد، مبلغ آن را از وزارت دفاع مي گيرد. «ک بي آر» هرچه بيشتر صورت هزينه ارائه دهد، بيشتر درآمد خواهد داشت.

خرده پيمانکاران
طبق گزارش بازرسان دولتي از حساب هاي مالي پيمانکاران نظامي، هشتاد درصد از وظايف پيمانکاري کمپاني «ک بي آر» نه توسط خود اين شرکت، بلکه به وسيلهء تعداد زيادي خرده ـ پيمانکار ديگر عملي مي شود. تعدادي از اين خرده پيمانکاران، خود شرکت هاي اسم و رسم دار در کشورهايي چون بريتانيا، کويت، و عربستان سعودي اند.

اما تعداد ديگري از خرده پيمانکاران، تشکيلات مخفي اي هستند در عراق که اصرار دارند به خاطر مسايل امنيتي، نام و مشخصات آنها محرمانه بماند و فعاليت هاي آنها افشا نشود. مثلاً شست و شوي رخت هاي کثيف سربازان توسط يک شرکت عراقي انجام مي گيرد که مخفيانه با پيمانکار اصلي، يعني «ک بي آر» قرار داد بسته است.

در موارد بسياري، شرکت خرده پيمانکار وظايف اش را به شرکتي پايين تر از خود، و آن شرکت دوم نيز وظايف را بازهم به شرکت ديگري منتقل مي کند. يکي از حسابرسان دولت آمريکا که نام اش را فاش نکرده به خبرنگار ماهنامهء ونيتي فر مي گويد، «من نمونه هايي را شاهد بودم که قرارداد تا چهار پنج دست گشته و دست به دست شده بود. پيمانکار اصلي آمريکايي است؛ خرده پيمانکار از خاورميانه است، خرده ـ خرده پيمانکار از پاکستان؛ زير آن شرکت پاکستاني کمپاني ديگري که فقط روي کاغذ وجود دارد و مرکزش در ايالت ميشيگان است، وجود دارد، که وظايف را بازهم به خرده پيمانکار آخر مي دهد که در خاک خود عراق بايد انجام وظيفه کند. کارها در عمل توسط همين خرده پيمانکار آخري در عراق صورت مي گيرد.»

جزييات اين قراردادها که همه خارج از حيطهء قرارداد اصلي صورت مي گيرند و از همين رو مقررات شديد دولتي را نيز مراعات نمي کنند، از چشم بازرسان پنهان مي ماند. آنکس که سرآخر وظايف قرارداد را به انجام مي رساند، يعني پيمانکار نهايي، معمولاً با بهاي ارزان و پرداخت حقوق ناچيز به کارگران بومي يا جهان سومي کارش را انجام مي دهد، درحاليکه چند کمپاني برفراز سر او، بدون آنکه کاري کرده باشند، بخش بزرگي از بودجه را به حساب هاي خود واريز مي کنند.

در يک مورد، به خاطر کشته شدن چهار مأمور محافظ در سال ۲۰۰۴، که براي کمپاني «بلک واتر» کار مي کردند، بخشي از اين هزينه ها افشاشد. براي نمونه، کمپاني بلک واتر به هرمأمور محافظ روزانه ۵۰۰ دلار حقوق پرداخت مي کرد، ولي صورتحسابي به مبلغ ۸۱۵ دلار به پيمانکار بالادست مي فرستاد. پيمانکار بالادست، يک کمپاني به نام «ريجنسي»، با اضافه کردن ۲۸۵ تا ۴۲۵ دلار به اين مبلغ، آن را به نوبهء خود به پيمانکار بالاي خود، يک کمپاني به نام «اي اس اس»، مي فرستاد. و سرانجام «اي اس اس» نيز با اضافه کردن حق خود، هزينه را به طرف اصلي قرارداد وزارت دفاع، يعني کمپاني «ک بي آر» مي فرستاد که البته آنهم سهم خود را به صورتحساب نهايي اضافه مي کرد. ما در برنامهء گذشتهء نيلگون به تفصيل درباره کمپاني بلک واتر صحبت کرديم.

نمونهء ديگري از اين کلاهبرداري ها توسط يک زن نظامي به نام ليندا وارن افشا شد. خانم وارن قبل از آنکه به شهر فلوجه اعزام شود، در بغداد مسؤول نظارت بر امور لباسشويي سربازان بود. وزارت دفاع بابت هرکيسهء رخت چرک، به کمپاني «ک بي آر» ۷۵ دلار پرداخت مي کرد. اما کار توسط يک شرکت عراقي انجام مي گرفت که بابت هرکيسه رخت چرک ۱۲ دلار دريافت مي کرد. کارگران رختشويخانه، که تعدادي از آنها جان شان را نيز از دست دادند، روزانه فقط ۵ دلار دستمزد مي گرفتند.

در بسياري از قراردادها، هرچند طرف اصلي قرارداد يک شرکت آمريکايي نظير «ک بي آر» و «هالي برتن» است، اما اصل کار توسط کارگران ارزان قيمت هندي، سري لانکايي، فيلي پيني، و نپالي انجام مي گيرد. خرده پيمانکاراني که اين کارگران فقير را در کشور خودشان استخدام مي کنند، در بسياري موارد گذرنامهء کارگران را ضبط مي کنند و حتا به آنها نمي گويند محل خدمت، کشور عراق است.

خانم ليندا وارن مي گويد رفتاري که با اين کارگران فقير مي شد او را از آمريکايي بودن خود شرمگين مي کرد. ليندا وارن مي گويد، «اين زنان فيلي پيني صبح با يک عدد تخم مرغ آب پز و چاي که غداي روزانه شان بود سرکار مي آمدند و همان تخم مرغ را به ما تعارف مي کردند. اما همانجا آمريکايي هايي را مي ديدي که به اندازهء پنج نفر از سالن غذاخوري خوراک برمي داشتند و بيشترش را هم نخورده بيرون مي ريختند. اين کارگرها در حقيقت زنداني قراردادهاي شان بودند.»

برخي از کارکنان شرکت «ک بي آر» اعتراف کرده اند که تجهيزات حفاظتي کارگران فقير به مراتب از کيفيت پايين تري نسبت به تجهيزات آمريکاييان برخوردار بود. تا تاريخ ماه اوت سال جاري، بيش از هزار نفر کارگر غيرنظامیِ جهان سومي که توسط پيمانکاران نظامي به عراق آورده شده بودند، جان شان را به هنگام انجام وظيفه از دست داده اند.

ماهنامهء «ونيتي فر» مي نويسد شايد روزي فرارسد که مهر و موم اين پرونده ها شکسته و دفاتر پيمانکاران نظامي پيش چشم مردم گشوده شوند. تنها در آنصورت آمريکاييان گوشه اي از حقايق مربوط به دستبرد بزرگي که به کيسهء آنها زده شده را مي توانند مشاهده کنند. ///


منابع

David Rose, The People vs. the Profiteers, Vanity Fair, November 2007, p. 212.

شهادت آلن گريسن در پيشگاه کنگرهء آمريکا دربارهء کلاهبرداري هاي پيمانکاران نظامي در عراق، ويديو، يوتيوب:

http://www.youtube.com/watch?v=ny2IUivc-ik

شهادت اريکا رازوک نمايندهء سازمان عفو بين الملل در پيشگاه کنگرهء آمريکا، در مورد جنايات جنگ پيمانکاران نظامي در عراق، ويديو، يوتيوب:

http://www.youtube.com/watch?v=nTP9Zdmt8cc

*

Share/Save/Bookmark
نظرات بیان شده در این نوشته الزاماً نظرات سایت زمانه نیست.

نظر بدهید

(نظر شما پس از تایید دبیر وب‌سایت منتشر می‌شود.)
-لطفا به زبان فارسی کامنت بگذارید.
برای نوشتن به زبان فارسی می توانید از ادیتور زمانه استفاده کنید.
-کامنتهایی که حاوی اتهام، توهین و یا حمله شخصی باشد هرز محسوب می شود و منتشر نخواهد شد.


(نشانی ایمیل‌تان نزد ما مانده، منتشر نمی‌شود)