«تجاوزها، موضوعی توجیه‌‌ناپذیر برای افکار عمومی»

ایرج ادیب‌زاده

گرد آمدن روز دوشنبه هواداران مهدی کروبی مقابل دفتر روزنامه‌ی «اعتماد ملی» و فریادهای «کروبی حمایتت می‌کنیم»، استقرار گسترده‌ی نیروهای انتظامی و بسیج در آنجا، خبر تأیید نشده‌ی «ایرنا»، خبرگزاری دولتی جمهوری اسلامی از قول آقای کروبی که «تجاوز جنسی شایعه بوده»، توهین برنامه‌ریزی‌شده‌ی امام‌های جمعه به او، همه و همه از فشار گسترده به مهدی کروبی حکایت دارد که بعد از نامه‌ی افشاگرایانه‌ی او در مورد تجاوز جنسی در بازداشتگاه‌ها به دختران و پسران در رویدادهای اعتراضی اخیر بوجود آمده است.

در همین رابطه با سعید مدنی، روزنامه‌نگار و جامعه‌شناس گفت و گو کرده‌ام.

آقای سعید مدنی به نظر می‌رسد نامه‌ی آقای کروبی یک زلزله‌ی سیاسی در جمهوری اسلامی به‌وجود آورده است و بازتاب گسترده‌ای در جهان که حتا از کشته‌شدگان در زندان‌ها هم حساسیت بیشتری داشته است. دلایل این حساسیت گسترده را در چه می‌دانید؟

در واقع وقوع تجاوز جنسی در زندان‌ها موضوعی است که پس از انقلاب همیشه به گونه‌های مختلفی مطرح بوده ‌است. در دهه‌ی شصت و پس از آن در گزارش‌ها و خاطراتی که از زندانیان منتشر شد، آن‌ها ادعا می‌کردند که در زندان‌ها مورد تجاوز قرار گرفته‌اند. در ماجرای وبلاگ‌نویس‌ها و همین‌طور برخی از بازداشت‌شدگان هجده تیر نیز مدعی شدند که در زندان تحت آزار جنسی قرار گرفته‌اند.

حتا در نامه‌ی آقای منتظری در سال ۱۳۶۷ راجع به وضعیت زندان‌ها هم تصریح شده است که گزارش‌های متعددی را ایشان داشتند، مبنی براین که زنان زندانی مورد تجاوز قرار گرفته‌اند.

به هرحال در طول این سال‌های پس از انقلاب خبرها و مواردی بوده که به شدت این موضوع را تأیید می‌‌کرده‌است و در مقابل همین موضوع به شدت از سوی دست‌اندرکاران، مسئولان قضایی و همین طور مسئولان نظام سیاسی ایران رد می‌شده و موضوع مورد حساسیتی بوده‌است.

حساسیت موضوع از دو جنبه قابل بررسی است. یک این که اساساً جامعه‌‌ی‌ ایران و افکارعمومی ایران نسبت به مسأله‌ی ناموس و زنان یک حساسیت تاریخی داشته و دارد. واقعیت این است که زشتی و قبح عمل جنسی متجاوزانه آن‌چنان زیاد است که هیچ نظام سیاسی هم چنین نقطه ضعفی را نمی‌پذیرد، زیرا نمی‌تواند از آن دفاع بکند.

نکته دیگر این است که در متون مذهبی و افکار مذهبی و رویکردهای مذهبی اگرچه شواهدی می‌شود آورد برای دفاع از اجرای حکم اعدام، اما در مورد تجاوز جنسی هیچ‌گونه شاهد مذهبی نمی‌شود برای آن آورد و بنابراین از لحاظ مذهبی هم قابل دفاع نیست. بنابراین طبیعی است اگر که در دوره‌ی زمانی کوتاهی، یعنی یک دوره‌ی یکی دو ماهه، موارد متعددی از این موضوع مطرح ‌شود، این حساسیت عمومی جامعه ایران را برانگیزد و به همان میزان هم حساسیت نظام سیاسی ایران را. چون در واقع این موضوعی است که به‌هیچ‌وجه نمی‌‌تواند از آن در برابر افکار عمومی از خودش دفاع بکند.

سعید مدنی، پژوهش‌گر مسایل اجتماعی

ما می‌بینیم که آقای مهدی کروبی بعد از انتشار نامه‌اش تحت فشارهای فراوان قرار گرفته است. امام‌های جمعه او را «دروغگو» نامیده‌اند و گفته‌اند که این‌ها تهمت بوده‌است. اما آقای کروبی هم‌چنان ایستاده و خواستار بررسی اتهام تجاوز در زندان‌هاست. فکر می‌کنید آقای کروبی با چه پشتوانه‌ای چنین مسأله‌ی حساسی را بیان کرده است؟


ببینید در برخوردهای همین افراد، که شما گفتید که نسبت به نامه‌ی آقای کروبی واکنش نشان داده‌اند، طنزی وجود دارد. و آن این است که اغلب اینها تأکید می‌کنند بر این که چرا آقای کروبی چنین چیزی را گفته است! هیچ وقت به این اعتراض نمی‌کنند و نمی‌گویند که بررسی بشود که اصلاً چنین چیزی وجود دارد یا ندارد یا چرا چنین اتفاقی افتاده است.

من فکر می‌کنم که آقای کروبی از آنجا که یک عالم دینی هم هست، نسبت به آثار و عوارض طرح چنین موضوعی بسیار آشنا و کاملاً آگاه بوده‌است که وارد چه عرصه‌ای می‌شود. و می‌دانسته است که چگونه باید دفاع قضایی و دفاع شرعی بکند از چنین ادعایی. برهمین اساس هم ایشان حتماً با دست پر وارد این منازعه شده‌است. کمااینکه در مصاحبه‌ی اخیرشان اشاره ‌کرده‌اند به ماجرای «ترانه موسوی» و جزئیاتی از مسائلی که بر سر مرحوم خانم موسوی آمده است را مطرح کرده‌اند.

بنابراین نشان می‌دهد که آقای کروبی در مجموع شواهد و مدارک بسیار محکمی دارد. در میان این شواهد اعترافات افرادی هست که خودشان در معرض شکنجه و فشارهای جنسی بوده‌اند و مورد تجاوز قرار گرفته‌اند. و خب این خود دلیل بسیار محکمی است.

چون همان‌طور که می‌دانید فردی که مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرد، در واقع به دلیل قبح اجتماعی و عوارض فردی و اجتماعی‌ آن ترجیح می‌دهد این مسأله را پنهان بگذارد و فقط موارد به شدت محدودی هست که بعد از وقوع تجاوز فرد مذکور می‌آید و حاضر است که در معرض افکارعمومی این بلایی را که بر سرش آمده‌است مطرح بکند.

بنابراین فرد باید در واقع تمام هستی و آینده‌ی خودش را وسط بگذارد تا بتواند بیاید و اعلام آمادگی بکند که حاضر است در هر محکمه‌ و موقعیتی آنچه بر سرش رفته است را مطرح بکند. و به نظر من این شاهد و دلیل بسیار محکمی است که بخش قابل توجهی از پشتوانه‌ی آقای کروبی برای ورود در این منازعه، شهادت دادن همین افرادی است که در زندان بوده‌اند.

آقای مدنی گفته شده‌است که قربانیان تجاوز جنسی در زندان‌ها حاضرند در مجلس شورای اسلامی صحبت کنند. فکر می‌کنید مجلس شورای اسلامی حاضر باشد چنین جلسه‌ای را تشکیل بدهد؟ چون یک نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، یعنی آقای اکبر اعلمی گفته است «اگر این اتهام‌ها ثابت بشود، این یک فاجعه و یک جنایت بزرگ است که مسئولیت آن همه‌ی مقامات را، از رهبری تا رییس جمهور تا قوه قضاییه را خواهد گرفت».


همانطور که می‌دانید آقای لاریجانی حتا قبل از این که مجلس به بررسی موضوع بپردازد و حتا پیش از آن که تحقیقات اولیه‌ای صورت بگیرد، این موضوع و ادعای آقای کروبی را رد کرده و نادرست دانسته است. بنابراین با چنین مقدمه‌ای تقریباً امکان این که مجلس حاضر باشد در یک جلسه‌ی رسمی علنی یا غیرعلنی چنین اظهاراتی را بشنود، بسیار نامحتمل است.

در واقع همان طور که اشاره هم شد و از قول آقای اعلمی هم گفتید، ادامه‌ی تحقیقات و پیگیری و اثبات آن می‌تواند بحران بسیار جدی را به بحران عدم مشروعیت دولت و همین طور نظام سیاسی ایران وارد بکند که تبعات و آثار آن غیرقابل پیش‌بینی است و لااقل می‌شود گفت که تبعات و آثار آن بسیار گسترده‌است.

به همین دلیل هم به نظر من شواهد و قرائن موجود نشان می‌دهد که نه تنها مجلس، بلکه هیچ دستگاه قضایی و یا اجرایی هم تمایل ندارد که دامنه‌ی این بحثی که مطرح شده است باز بشود و شواهدی که در دستان آقای کروبی است در معرض افکارعمومی قرار بگیرد. چون قضاوت نهایی می‌تواند وضعیت بسیار بحرانی را پیش روی نظام سیاسی ایران قرار بدهد.