رضا دقتی: داستان ندا، داستان یک ملت است

ایرج ادیب‌زاده

ندا آقاسلطان» دختر جوان دانشجو، که روز سی‌ام خرداد ۸۸ (۲۰ ژوئن ۲۰۰۹) در محله‌ی امیرآباد تهران در جریان راهپیمایی اعتراضی به نتایج انتخابات کشته شد، خیلی زود به نماد اعتراضی ایرانیان در ایران و خارج از ایران و نمادی از کشته‌شد‌گان جنبش اعتراضی مردم ایران مبدل شد. سهراب، اشکان، ترانه، آرش و دیگران.

در آغاز این مراسم یک شوک تصویری به‌وجود آمد. نزدیک به پانصد نفر از حاضران ایرانی و فرانسوی در میدان حقوق بشر پاریس روبه‌روی برج ایفل با قراردادن عکس‌های ندا روی صورت‌های خود این شعار را تجلی دادند که روی پلاکارد بزرگی نوشته شده بود که «ما همه یک نداییم». ابتکار این رویداد از رضا دقتی، خبرنگار و عکاس جهانی ایرانی بود که عقیده دارد داستان ندا داستان یک ملت است:

به‌ عنوان یک عکاس و کسی که کارش تصویر است، با دیدن تصاویری که در این مدت تظاهرات در خیابان‌های تهران اتفاق می‌افتد، واقعاً شوکه شدم. علی‌رغم این‌که مدت سی سال هست که تقریباً در تمام جنگ‌ها و تظاهرات و انقلاب‌های کشورهای مختلف بودم، این شوک تصویری که به خود من وارد آمد با دیدن مخصوصاً حادثه‌ی اسف‌بار کشته شدن ندا، هنوزهم ادامه دارد.

به‌عنوان یک عکاس و هنرمند می‌خواستم دین خودم را به این مسأله ادا بکنم و فکری که کردم این بود که داستان ندا در حقیقت به همان شکلی که الان هم شده است، داستان یک ملت است. داستان یک ملت است که با سینه‌ی باز زیر گلوله‌باران قرار گرفت.

عکس: رضا دقتی

یکی از شعارهایی که بسیار زیباست و بسیار روشن هم مطلب را اعلام می‌کند و شرح می‌دهد این است که «ما همه یک صداییم، ما همه یک نداییم.» و اگر کسانی دقیق بشوند، می‌فهمند که دیگر این شعار هست که مردم را به خیابان‌ها می‌کشاند.

واقعیت‌ هم همین است. یعنی این‌‌که مردم ایران به حدی رسیده‌اند که دیگر گلوله در سینه‌شان هم نمی‌تواند جلوی این‌ها را بگیرد. در رابطه با این شعار «ما هم یک صداییم، ما هم یک نداییم» بود، که فکر کردم کاری که می‌توانم بکنم، تصویری که می‌توانم به دنیا نشان بدهم و به مردم ایران مخصوصاً برسانم این است که پانصد عکس و پرتره‌ی ندا را چاپ کنیم و این‌ها را به صورت ماسک به پانصد نفر از ایرانی‌ها و فرانسوی‌ها بدهیم که در میان آن‌ها نماینده‌ی شهردار پاریس، نماینده‌ی احزاب مختلف فرانسه و فلسفه‌دانان فرانسه بودند.

همه این‌ها جمع شدند و به علاوه خیلی از گروه‌های دیگر فرانسوی و ایرانی؛ مردم و حتی بچه‌ها. هرکدام از این‌ها، این ماسک را جلوی صورتشان گرفتند و پشت‌شان هم خواسته بودم که همین شعر را بنویسند: «ما همه یک صداییم، ما همه یک نداییم.»

این را به فارسی نوشتم و هدفم این بود که مردم ایران بدانند که تنها نیستند، مردم ایران بدانند که تمام ایرانی‌های خارج و تمام مردم دنیا پشتیبان این‌ها می‌شوند، پشتیبان این‌ها شده‌اند. این شوک تصویری که در پاریس به وجود آمده و همه ‌جا پخش شده است، درحقیقت موجی بود از آن شوکی که به خود من وارد آمده بود.

آقای دقتی، تاکنون درباره‌ی ندا و دیگر کشته‌شدگان این تظاهرات، ازجمله سهراب اعرابی، تصاویری منتشر شده، پوسترهایی درست شده است. آهنگ و ترانه و سرود تهیه شده است. فکر می‌کنید همین شوک تصویری که گفتید بیشتر نقش داشته باشد؟

در بین هنرها، آن چیزی که تأثیر بسیار مستقیم می‌گذارد و جهانی است، تصویر است. تصویر یک زبان بین‌المللی‌ است و همان‌طور که تصویر صحنه‌ی کشته‌شدن ندا، تأثیر بسیار عظیم در همه‌ی مردم جهان گذاشت. از آفریقای جنوبی بگیرید تا روسیه، تمام اروپا، ژاپن، تا تمام کشورهای آمریکای جنوبی.

از این نظر بود که فکر می‌کنم تصویر هست که این روزها تأثیر بسیار زیادی روی جهان می‌گذارد. موسیقی هم هست. منتها موسیقی همان‌طور که می‌دانید بیشتر تأثیر فرهنگی دارد. فرض کنید، موسیقی‌ای که مربوط به یک کشور و یک مردم است، بیشتر روی مردم آن زبان و آن فرهنگ تأثیر می‌گذارد.

اما تصویر، یک نوع زبان بین‌المللی شده است و این کاری است که من انجام می‌دهم. کاری است که سال‌ها انجام داده‌ام و به این خاطر است که کارهای من در تمام دنیا دیده و فهمیده می‌شود.

آخرین پرسشم این است که همین عکس «ما نداییم» در سراسر دنیا چاپ می‌شود؟

اولاً که روز شنبه، اکثر خبرگزاری‌های جهان بودند و از این فیلم و عکس گرفتند. اما آن عکسی که من گرفتم، دارد آماده‌ی چاپ می‌شود و به صورت بسیار وسیعی در سطح بین‌المللی در همین دو سه روز آینده پخش خواهد شد تا آن شوک تصویری را که شما خودتان آنجا بودید و دیدید، بتوانیم با یک تصویر، با یک عکس بیان بکنیم.