گروه هشت و تأثیر ناآرامی‌های ایران بر آن

ایرج ادیب‌زاده

اجلاس سران هشت کشور صنعتی جهان آمریکا، روسیه، کانادا، ژاپن، آلمان، ایتالیا، بریتانیا و فرانسه روز چهارشنبه در حالی در شهر آکوييلا ایتالیا برپا شد که به گزارش خبرگزاری‌ها در دستور کار سران جی هشت دو موضوع عمده قرار دارد: بحران اقتصادی جهان و مسأله ایران.

باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا پیش از آغاز این اجلاس در یک کنفرانس خبری در رم گفت که انجام گفت‌ و گو با ایران و کره‌ شمالی برای بازداشتن آنان از دستیابی به سلاح های هسته‌ای بسیار مهم است. آقای اوباما افزود: جامعه جهانی باید با کشورهایی نظیر ایران و کره شمالی گفت ‌و گو کند تا آنان به پیمودن راهی تشویق شوند که به مسابقه‌ی هسته‌ای در منطقه‌ای مانند خاورمیانه منتهی نشود. در همین جلسه رئیس جمهوری آمریکا اضافه کرد: آمریکا به اسراییل برای حمله به ایران چراغ سبز نداده است.

آقای دکتر هادی زمانی شما استاد اقتصاد در لندن هستید. در مورد این دو موضوعی که در خبرگزاری‌های مهم همچنین روزنامه‌های امروز فرانسه آمده است، نگرانی‌های جامعه جهانی و کشورهای صنعتی جهان از فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و بحران اقتصادی کدام را شما فکر می‌کنید که الان اولویت این اجلاس است؟

پیش از این انتظار می‌رفت که در این اجلاس مسأله‌ برخورد با بحران اقتصادی در کانون توجه باشد و مسایلی که مطرح است این بوده که چه اقدامات دیگری دولت‌ها باید انجام بدهند تا از سرعت و یا تعمیق این بحران جلوگیری کنند و سرعت بهبود را تشدید بکنند.

همین‌طور موضوع دیگری که مطرح بوده این که چه طور می‌توانند هزینه‌های کنترل این بحران را کاهش بدهند. همان‌طور که مطلع هستید این بحران هزینه‌ی بسیار قابل ملاحظه‌ای را برکشورها تحمیل کرده و این کار در آینده برای کشورهای غربی مسأله‌ساز خواهد شد چه آن‌که افزایش قرض‌های دولتی‌شان که برای این بحران باید هزینه کنند را باعث خواهد شد.

هادی زمانی، اقتصاددان

اما تحولات اخیر ایران به مقدار قابل ملاحظه‌ای مسأله‌ پرونده هسته‌ای را در دستور کار روز قرار داده و اولویتش را بالا برده است. به صورتی که احتمال دارد بخش قابل ملاحظه‌ای از تلاش این اجلاس اختصاص داده بشود به بحران هسته‌ای و آنچه در ایران طی چند هفته گذشته که در مطبوعات به عنوان «کودتای مخملی ۲۲ خرداد» از آن نام می‌برند، صورت گرفته است.

در حال حاضر این موضوع فقط مسأله‌ی داخلی ایران نیست، بلکه این پرونده هسته‌ای ایران را که قبلاً در یک مسیر دیپلماتیک قرار گرفته بود و همه امیدوار بودند که بشود آن را از طریق دیپلماتیک حل و فصل کرد و شانس قابل ملاحظه‌ای برای برخورد دیپلماتیک برایش قائل بودند را از این مسیر خارج کرده است و پرونده‌ی ایران را در دست تندترین جناح حکومت جمهوری اسلامی ایران قرار داده است و شانس برخوردهای دیپلماتیک را کاهش داده است.

بنابراین در مرحله‌ی فعلی به احتمال قوی گروه جی هشت تلاش خواهد کرد که پیغامی به ایران بدهند که شانس این تحول را کم بکند. پیغام صریحی به جمهوری اسلامی ایران بدهد که این تحول قابل قبول نیست و بتوانند تلاش بکنند دوباره پرونده‌ ایران را به مسیر دیپلماتیک بیاورند. البته این در شرایط فعلی بسیار دشوار خواهد بود.

آقای دکتر زمانی، خانم هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا، سه‌شنبه با اشاره به اعتراض‌های مردمی در ایران برای تغییر رفتار ایران خواستار اعمال تحریم‌های بیشتری علیه جمهوری اسلامی ایران شده است. فکر می‌کنید که جی هشت تحریم‌های تازه‌ای را تصویب بکند؟

احتمال دارد که در این مقطع معین این کار را نکند. ولی من مطمئن هستم که پیغام‌های خیلی صریحی به جمهوری اسلامی ایران خواهد داد که این تحولاتی که در ایران انجام گرفته و جابجایی قدرت و یا یکپارچه ‌شدن قدرت به نفع جناح‌های بسیار تندرو، در حقیقت حلقه‌ای از سیاست خارجی و ماجراجویی بحران هسته‌ای تلقی می‌شود و احتمالاً پیغام بسیار روشنی به جمهوری اسلامی خواهند داد که این پیامدهای خیلی شدیدی برای ایران خواهد داشت که طبیعتاً مسأله‌ تحریم شدیدتر و احتمالاً تنبیه‌های دیگری می‌تواند مورد بحث قرار بگیرد.

این‌که بلافاصله این کار انجام بگیرد، یک مقدار در موردش شک وجود دارد. ولی این پیغام با صراحت داده خواهد شد که چنانچه پرونده دوباره به مسیر قبلی خودش برنگردد، اقداماتی صورت خواهد گرفت.

آقای دکتر زمانی، پرسش پایانی‌ من این است که در آستانه‌ اجلاس گروه هشت، گروه‌های حقوق بشری ایران از سران جی هشت خواسته‌اند تا با انتشار بیانیه‌ای از جمهوری اسلامی بخواهند که زندانیان سیاسی و همچنین صدها روزنامه‌نگار، فعال دانشجویی و معترضان سیاسی را که در طی اعتراض‌های گسترده به نتایج انتخابات طی هفته‌های اخیر بازداشت شده‌اند آزاد بکنند. فکر می‌کنید سران هشت کشور صنعتی کشور جهان به این بیانیه‌ گروه‌های حقوق بشری ایران اهمیتی بدهد؟

فکر می‌کنم پاسخ به این سوال نسبتاً مثبت است. با توجه به سرکوب گسترده‌ای که در ایران دارد انجام می‌گیرد علیه مردم و خواست مردم، برای غرب، آمریکا و اتحادیه اروپا بسیار دشوار است که در چنین شرایطی به مذاکره و تعمیق روابط دیپلماتیک با ایران بپردازد و بدون هیچ توجهی به این مسایل و سرکوب مردم ایران نداشته باشد.

در نتیجه باید ـ امیدوارم لااقل ـ انتظار داشت که گروه هشت شدیداً در این مورد به رفتار جمهوری اسلامی ایران در این زمینه اعتراض بکند و باز این اعتراض هم در رابطه با پرونده‌ هسته‌ای ایران دارای نقش قابل ملاحظه‌ای خواهد بود.