لغو دعوت از ایران از سوی آمریکا

ایرج ادیب زاده

ماه پیش میلادی دولت آمریکا به منظور بهبود مناسبات خود با تهران برای نخستین بار پس از انقلاب اسلامی در ایران دیپلماتهای ایرانی را برای شرکت در جشن‌های استقلال آمریکا دعوت کرد که پس از حوادث و رویدادها در ایران که منجر به سرکوب معترضان به نتایج آرا صورت گرفت، هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد، با توجه به رفتار و کردار ناعادلانه دولت ایران علیه جنبش مخالفان در این کشور شرکت دیپلماتهای ایرانی در مراسم چهارم ژوئیه پسندیده نیست. لغو دعوت از ایران در حالی‌ صورت گرفت که به گفتهٔ وزارت امور خارجه آمریکا از سوی ایران پاسخ مثبتی به دعوت پیشین آمریکا داده نشده بود. در همین ارتباط با دکتر منصور فرهنگ نمایندهٔ پیشین ایران در سازمان ملل گفت‌وگو کرده‌ام.

امروز چهارم ژوئیه آمریکایی‌ها جنبش استقلال خود را برپا کردند. دویست و هفت میلیون آمریکایی در این جشن ملی و البته خانوادگی شرکت دارند و قرار بود در جشن استقلال امسال آمریکا به دعوت رییس جمهور باراک اوباما همهٔ دیپلماتهای ایرانی در سراسر جهان هم در گاردن پارتی کاخ سفید و میهمانی سوسیس آنجا شرکت داشته باشند. قدم نخست آقای اوباما برای ایجاد روابط با ایران. آقای منصور فرهنگ شما نخستین سفیر پس از انقلاب ایران در سازمان ملل بودید. حالا استاد دانشگاه در آمریکا هستید. این تاثیر مهم رویدادهای اعتراضی مردم ایران به نتایج انتخابات برافکار عمومی آمریکایی‌ها بود که دعوت از دیپلماتهای ایرانی را از برنامهٔ امروز خط زد.

بدون تردید تأثیر مهمی روی موضع آقای اوباما و به طور کلی (تضعیف) نظر او نسبت به ایران (داشته‌است). برای این که اوباما از زمان فعالیت‌های انتخاباتی‌اش و حتا امروز آمادهٔ مذاکرهٔ بدون قید و شرط با ایران و کوشش برای حل و فصل مسالمت‌جویانهٔ مسایل فیمابین بوده‌است که البته در رأس آنها برنامهٔ هسته‌ای ایران است و این دعوت از دیپلماتهای ایرانی برای شرکت در جشن‌های روز استقلال آمریکا یکی از راههای سمبولیکی بود که پرزیدنت اوباما می‌خواست حسن نیت و تغییر سیاست آمریکا را به ایران نشان بدهد. ولی اعتراضاتی که در جامعه شد، در واقع تغییر و تحولی در ماهیت رژیم ایران ایجاد کرد. به این شکل که از زمان فوت آقای خمینی که سیاست ایران رو به نظامی‌گری پیش رفت، این نظامی‌گری هنوز آن رقابت انتخاباتی داخل رژیم را که هیچ ارتباطی به دموکراسی و انتخابات آزاد نداشت حفظ می‌کرد و می‌خواست چهره‌ای نسبتا مردمی و دموکراتیک به دنیا نشان بدهد و به طور کلی یکی از وسایلی بود که در داخل ایران هم شور و شوقی در رابطه با انتخابات به‌راه بیندازد. این امر به کلی از بین رفت و انتخابات واقعا هم یک تقلب بزرگ بود، پایان داد به استفاده از این حربه و این تأثیری روی سیاست خارجی رژیم ایران خواهد گذاشت. بدین شکل، از این پس نیاز رژیم ایران که واقعا بیش از پیش به دست پاسداران و طرفداران بینش حجتیه افتاده‌است، اینها با دیپلماسی بیگانه‌اند و نیاز مبرمی به دشمن دارند. یعنی بزرگ‌ کردن دشمن و در کمین بودن دشمن را از وسایل لازم برای سرکوب مخالفین درون ایران می‌بینند. بنابراین تأثیر بسیار زیادی روی سیاست خارجی آنها خواهد داشت.

آقای فرهنگ هفتهٔ آینده آقای اوباما به روسیه سفر می‌کنند. کشوری که روابط گسترده‌ای با جمهوری اسلامی دارد در قسمت‌های مختلف. فکر می‌کنید در این گفت‌وگوها مسئلهٔ ایران جای مهمی داشته باشد؟

فقط در رابطه با برنامهٔ هسته‌ای دارد. یعنی هنوز دولت اوباما امیدوار است که بتواند نه با رژیم ایران وارد بحث و مذاکره، به اصطلاح یک معامله در رابطه با مسئلهٔ هسته‌ای ایران بشود که بتوانند غنی‌سازی اورانیوم در ایران را تحت کنترل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار بدهند و از ایران تضمین بگیرند که غلظت و حجم غنی‌سازی اورانیوم در آن حدی باقی بماند که برای ساختن بمب کافی نیست. یعنی وضعی ایجاد بکنند که برای طرفین قابل تحمل باشد. در این مورد خاص روسیه اختلافی با آمریکا ندارد. برای این که روسیه هم نمی‌خواهد ایران کشوری باشد دارای تسلیحات هسته‌ای. اما آیا تا آن اندازه حاضر است به ایران فشار بیاورد و منافع تجاری خودش را، استراتژیک خودش را با ایران بخواهد به خطر بیندازد؟ سوال اساسی این است. و اگر در این مورد بخواهد روسیه انعطافی نسبت به آمریکا نشان بدهد و فشار لازم را به ایران بیاورد، به ازای آن باید آوانس‌های سیاسی و اقتصادی و تجاری وسیعی از آمریکا و دنیای غرب بگیرد که آن بهایی را که باید در رابطه با فشارآوردن برایران بدهد، جبران بشود. این موضوع اصلی گفت‌وگو بین روسیه و آمریکا در رابطه با ایران خواهد بود، وگرنه رابطهٔ سیاسی ایران با روسیه و چین و هندوستان و کره و ژاپن... یعنی کشورهایی که مسایلی از قبیل دموکراسی، حقوق بشر مطرح نمی‌کنند. بهبود وضع رابطهٔ ایران با اروپا و آمریکا مشکل اساسی‌اش این است که در دنیای غرب پایه‌های وسیع اجتماعی برای دفاع از حقوق بشر و دموکراسی وجود دارد که حتا محافظه‌کاران دولتها در این کشورها تحت تأثیر این خواسته‌های عمومی سیاست خارجی خودشان را تا حدودی متأثر از این ارزشها می‌دانند. این برای کسانی که در قالب ایدئولوژی حجتیه و ولایت فقیه و سپاه پاسداران و به طور کلی یک بیگانگی وسیع با واقعیات دنیای غرب جلو می‌برند برایشان سخت است. در حالی که روسیه و چین و کره و ژاپن و هندوستان و غیره و ذلک اینها هیچ کدام مسئلهٔ سیاسی برای ایران ایجاد نمی‌کنند. این تغییر و تحول را من فکر می‌کنم که اعتراضات اخیر و تثبیت قدرت پاسداران و حجتیه در رژیم جمهوری اسلامی سیاست خارجی ایران را بیش از گذشته به سوی چین و روسیه و (حکومتهایی) که مسئلهٔ حقوق بشر و دموکراسی را مطرح نمی‌کنند جلب خواهد کرد.

آقای فرهنگ پرسش پایانی‌ام دربارهٔ افکار عمومی آمریکای‌هاست در حال حاضر. به نظر شما آمریکایی‌ها به قدر کافی در جریان رویدادهای اخیر ایران قرار داشته و دارند؟

به طور کلی رسانه‌های غربی تاکید زیادی روی انتخابات به این معنا که در این انتخابات تقلب شده‌است، تاکید بیش از حد به نظر من روی آقای موسوی بوده‌است. در حالی که واقعیات در ایران خیلی فراتر از موسوی و این رقابت انتخاباتی در درون این رژیم بوده‌است. اعتراضات وسیعی در جامعهٔ ایران وجود دارد که این اعتراضات به ماهیت رژیم است، به ولایت فقیه و به تئوکراسی است. من فکر می‌کنم که بخش‌های عمده‌ای از جامعهٔ آمریکا این موضوع را درک کرده‌است. ولی جامعه آمریکا امروز در وضعی قرار دارد، به خاطر افغانستان، عراق و به خاطر فشارهای وسیع اقتصادی در این مملکت، که به هیچ وجه طرفدار تقابل نظامی و درگیری‌های خشونت‌آمیز بین آمریکا و ایران نیستند. و طبق آخرین سنجش افکاری که در آمریکا بیرون آمد حدود یکهفتهٔ قبل، هفتاد و دو درصد از مردم آمریکا خواهان گفت‌وشنود بین ایران و آمریکا و حل و فصل مسالمت‌جویانهٔ مسایل هستند. به همین دلیل هم هست که من فکر می‌کنم آقای اوباما علی‌رغم این تظاهراتی که در ایران بوده، او به سیاست خودش برای مذاکره با ایران ادامه بدهد.