«سفر متکی به پاریس در روند انتخابات بی‌تاثیر است»

ایرج ادیب‌زاده

به دعوت آقای نیکولای سارکوزی، رییس جمهوری فرانسه، آقای منوچهر متکی‏، وزیر امور خارجه‏ی جمهوری اسلامی ایران، روز چهارشنبه سیزدهم خردادماه، در کاخ الیزه، با او دیدار کرد. این دیدار چند روز پیش از سفر بارک‏ اوباما به پاریس صورت گرفت.

پیرامون اهمیت این دیدار در این مقطع که هم‏زمان با انتخابات ریاست جمهوری در ایران است، با دو تحلیل‏گر سیاسی مسایل ایران، آقایان: دکتر جلال ایجادی و حسین باستانی گفت‏وگوهایی انجام داده‏ام.

آقای دکتر ایجادی، به عنوان یک چهره‏ی سیاسی در فرانسه، چه برداشتی از این دیدار تقریبا پیش‏بینی نشده و ناگهانی، در زمانی کم‏تر از هشت روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری در ایران، دارید؟

می‏توان این دیدار را به نوعی غیرمنتظره تلقی کرد، ولی در عین حال از خاطر دور نداشته باشیم که دیپلماسی مخفیانه همیشه وجود داشته و دارد.

اما در ارتباط با اقدام اخیر، باید به چند عامل توجه کرد؛ اول این که سیاست‏های دولت ایران، همیشه سیاست‏ شل کن، سفت کن بوده تا به این ترتیب، رقبای‏اش را به شکلی دست‏خوش توهم کند و اهداف خود را در زمینه‏های گوناگون، از جمله در زمینه‏ی برنامه‏ی هسته‏ای، به‏پیش ببرد.

در واقع، این دیپلماسی، نوعی دیپلماسی تبلیغاتی بوده و هست که خواسته با توجه به فشارهایی که در سطح بین‏المللی وجود دارد، سیاست‏های هسته‏ای‏ خود را که به نظر من، در اساس یک سیاست نظامی سیاسی است، جلو ببرد.

آمدن رییس دیپلماسی ایران به فرانسه، بیان توافق دولت ایران هم هست که این دعوت صورت بگیرد. به این ترتیب، از یک جنبه، بیان‏گر سیاست ایران است و از جانب دیگر به سیاست فرانسه و امریکا برمی‏گردد.

عامل دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که از یک سو، سیاست دولت اوباما فشار به اسراییل، برای توقف شهرک‏‏سازی‏ها و پذیرفتن و به رسمیت شناختن یک دولت فلسطینی است. از سوی دیگر، دولت اسراییل، بسیار به دولت امریکا فشار می‏آورد که نسبت به ایران اقدام کند و یک سلسله اقدامات نظامی و چه بسا، حمله به نیروگاه‏های اتمی ایران را در دستور کار قرار بدهد.

دکتر جلال ایجادی

اما در زمان بوش به لحاظ شرایط امریکا در منطقه (مساله‏ی افغانستان، عراق و…) با این قضیه مخالفت شد و امروز هم تا به‏حال، مخالفت کرده‏اند.

ولی به هرحال، دولت ایران نمی‏تواند نسبت به سیاستی که اوباما می‏خواهد درپیش بگیرد بی‏توجه بماند و چه بسا این جنبه، با توجه به ملاقاتی که میان اوباما و سارکوزی صورت خواهد گرفت، بی‏معنا نباشد.

جنبه‏ی دیگر مساله هم سیاست دولت فرانسه است. اخیراً، پایگاه نظامی فرانسه در ابوظبی در خلیج فارس افتتاح شد و دولت فرانسه اعلام کرد، این پایگاه به دلایل گوناگون برای این کشور اهمیت دارد؛ یکی این که حمل و نقل چهل درصد مواد نفتی به سایر نقاط دنیا، از این منطقه صورت می‏گیرد.

هم‏چنین سارکوزی گفته بود که فرانسه در رابطه با ثبات این منطقه، نقش و مسئولیت خاصی دارد که اجرا خواهد کرد. به نظر من، سیاست دولت فرانسه و آقای سارکوزی بر مبنای مورد توجه قرار گرفتن امنیت دولت اسراییل است و پایگاه سازی در این منطقه می‏تواند از زاویه‏ی توجه به امنیت اسراییل هم صورت گرفته باشد.

بنابراین، برخورد دولت ایران در این زمینه می‏تواند به نوعی به دنبال فشارهای هم امریکا و هم دولت فرانسه صورت بگیرد.

از این هم نباید غافل باشیم که این دیدار زمانی صورت می‏گیرد که چند روزی بیشتر به انتخابات ایران، باقی نمانده است و می‏شود این سوال را کرد که چرا دولت ایران در این مقطع این دعوت را می‏پذیرد و خواهان مذاکره با فرانسه می‏شود.

در وضعیت کنونی ایران، بخشی از انتقادهای روزافزون اپوزیسیون و نیروهای مخالف نسبت به دولت احمدی‏نژاد این است که کشور به لحاظ عمل‏کرد و سیاست‏های نادرست احمدی‏نژاد، به خطر افتاده و حیثیت بین‏المللی ایران خدشه‏دار شده است و دولت احمدی‏نژاد با سیاست‏های تحریک‏آمیز و شعاری خواسته است از یک طرف، بگوید از کسی نمی‏ترسد و ازسوی دیگر، در داخل ایران هم خود را به عنوان قهرمان مناسبات بین‏المللی نشان بدهد.

باید در نظر داشت که بسیاری از رأی‏دهندگان در ایران با این گونه سیاست‏ها و شعار‏های تحریک آمیز و عدم رعایت مناسبات دیپلماتیک در هم‏زیستی میان کشورها، توافقی ندارند و نیروهای مخالف احمدی‏نژاد روی این مساله تاکید می‏کنند.

بنابراین، شاید دولت با پذیرفتن این مذاکرات می‏خواهد نشان بدهد که خواهان مناسبات دیگری با دنیای غرب، در ارتباط با سیاست هسته‏ای هست و سیاست مسئولانه‏ای را در پیش گرفته است. کاری که دولت ایران تا به حال، در دستور کارش قرار نداده است.

این دعوت در این مقطع این سوال را پیش می‏آورد که اروپایی‏ها که به نوعی منتظر بودند جانشینی برای رییس جمهور فعلی ایران پیدا شود تا این که راه رسیدن تفاهم با ایران هموارتر شود، آیا هم‏اکنون با سیاست دولت فعلی موافق هستند و می‏خواهند این وضعیت ادامه پیدا کند؟

احتمال دارد که محافلی به این مساله توجه کنند. ولیکن، اغلب محافل دیپلماتیک و سیاسی در غرب و اروپا، تمایلی به ادامه‏ی سیاست آقای احمدی‏نژاد ندارند. گو این که اگر مطمئن ‏بودند که احمدی‏نژاد به شکل قاطعی، خواهان پایان دادن به سیاستی که تا به حال دنبال کرده می‏باشد، شاید آن را مبنایی برای تغییر سیاست عمومی‏شان نسبت به دولت احمدی‏نژاد قرار می‏دادند. اما دولت‏های اروپایی، اعتماد زیادی به دولت احمدی‏نژاد و سیاست او ندارند.

بر مبنای آن‏چه که این‏جا و آن‏جا شنیده می‏شود، تمایل‏شان بیشتر این است که نتیجه‏ی انتخابات منجر به پیروزی مخالفین احمدی‏نژاد بشود که در شعارهای‏شان خواهان مذاکرات و مناسبات مسالمت‏آمیز با دنیای غرب هستند.

بنابراین، احمدی‏نژاد حتما این تمایل را دارد که مقداری از فشارهای دنیای غرب نسبت به خود را کاهش بدهد و آمدن پای این مذاکرات را می‏توان جنبه‏ای از سیاست وی برای کاهش فشارها بر دولت‏اش در این دور انتخابات دانست. اما در غرب، تا آن‏جایی که تناسب قوا و افکار نشان می‏دهد، تمایل اصلی‏، کنار زدن احمدی‏نژاد است.

حسین باستانی، روزنامه نگار

از آقای حسین باستانی، روزنامه‏نگار و تحلیل‏گر سیاسی، می‏پرسم که آیا از این دیدار ناگهانی شگفت‏زده شده‏ است؟

تصورم این است که این دیدار خیلی‏ها را شگفت‏زده کرد. به خاطر این که حدود یک هفته پیش از انتخابات ایران صورت می‏گیرد. به نظر می‏آید که در هرحال، غربی‏ها روی یک رفتار مشخص دولت آقای احمدی‏نژاد، حساب باز کرده‏اند و آن این که شاید این دولت برای تسهیل تبلیغات انتخاباتی‏اش، حاضر باشد به هر کاری تن بدهد.

یادآوری می‏کنم که چندی پیش آقای احمدی‏نژاد در مصاحبه‏ای با یک روزنامه‏ی امریکایی، خطاب به غرب گفت: «اگر می‏خواهید کاری بکنید و قدمی برای توافق با ایران بردارید، همین حالاها انجام بدهید. ممکن است بعداً، مشکل باشد.»

البته، قطعاً، جامعه‏ی بین‏المللی نگرانی‏های خود را نسبت به آقای احمدی‏نژاد دارد، اما این را هم می‏داند که این دولت برای این‏که ، ولو ذره‏ای به انتخاب مجددش کمک کند، هیچ حد و مرزی را نمی‏شناسد.

به نظر شما، در این زمان خیلی کوتاه تا انتخابات، خود دولت جمهوری اسلامی هم علاقه داشته که بلافاصله، آقای متکی را برای گفت‏وگو با آقای سارکوزی، به کاخ الیزه فرستاده است؟

قطعا، همین‏طور است. به این خاطر که شما از همین امشب، می‏توانید تاثیرات آن را در تلویزیون‏های دولتی ایران ببینید.

قطعا، این تصاویر بارها و بارها پخش خواهند شد، به عنوان نمادی از عزت‏مندی دولت نهم به‏نمایش درخواهند آمد و مدافعان دولت سعی خواهند کرد در پاسخ به کسانی که می‏گویند دولت نهم جایگاه بین‏المللی ایران را تضعیف کرد، به آن استناد کنند. آن‏ها خواهند گفت که:

ببینید با وجود تمام مواضع سفت و سختی که داشتیم، آن‏ها هستند که باز هم به دنبال ما می‏آیند، درخواست مذاکره از ما دارند و وزیر خارجه‏ی ما می‏رود با رییس جمهور آن‏ها دیدار می‏کند.

یعنی، فکر می‏کنید که این دیدار بتواند روی روند انتخابات تاثیر بگذارد؟

فکر نمی‏کنم که الان دیگر این چیزها، موثر باشد. البته آن‏ها در تبلیغات انتخاباتی‏شان به چنین تکه‏های خیلی نیاز دارند. به خصوص در شرایطی که یکی از بزرگ‏ترین مواردی که دولت نهم به آن متهم است، ناکام بودن سیاست خارجی‏اش است، برای‏شان خیلی مهم است که روی چنین مواردی انگشت بگذارند و بخواهند به عنوان مثال نقیض، مورد اشاره قرار بدهند.

اما تصور من این نیست که دیگر حداقل الان، این‏چیزها در سطح افکار عمومی، تعیین کننده باشد.