«تبعیض در زاهدان، زمینه‌ساز پذیرش تبلیغات خارجی‌ها»

ایرج ادیب‌زاده

در فاصله‌ی کمتر از ۱۰ روز به انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران، چند رویداد باعث تنش بیشتر فضای سیاسی ایران در آستانه‌ی این انتخابات شده است.

برای بررسی بیشتر این موضوع با آقای منصور فرهنگ، تحلیلگر مسایل سیاسی در نیویورک، نخستین سفیر ایران در سازمان ملل پس از انقلاب گفت و گو کرده‌ام.

آقای فرهنگ، با وجود گفته‌های مسالمت‌جویانه‌ی باراک اوباما در مورد ایران، مقامات جمهوری اسلامی همچنان از دخالت آمریکا در رویدادهای تروریستی ایران می‌گویند. ارزیابی شما چیست؟

این امکان وجود دارد که دولت آمریکا و دولت اسرائیل به گروه جندالله در سیستان و بلوچستان کمک می‌کنند. اما ما دلیل و مدرک محکمه‌پسندی نداریم که بخواهیم این ادعا را ثابت کنیم. از شواهد و قراین می‌شود این‌طور حدس زد که چنین امکانی هست.

اما مسأله‌ی اصلی رژیم ایران با سیستان و بلوچستان این نیست که عربستان سعودی برای پیشبرد بینش وهابی‌گری در آنجا فعالیت‌های مذهبی می‌کند. یا روحانیون ایران در آنجا تبلیغ تشیع می‌کنند و یا غیره. واقعیت امر این است که سیستان و بلوچستان یکی از محروم‌ترین و خشک‌ترین مناطق ایران است و بیش از سه میلیون انسان که در این مناطق زندگی می‌کنند از سال‌ها قبل از انقلاب مورد تبعیض حاکمیت مرکزی ایران قرار داشته‌اند.

منصور فرهنگ، تحلیلگر مسایل سیاسی / عکس: دویچه‌وله

بنابراین نارضایتی‌ها و مشکلات اقتصادی و فرهنگی و تبعیضی که علیه این مردم است ریشه‌های اصلی آمادگی مردم برای پذیرش فعالیت‌ها و مبارزات ضد رژیم است. به عبارت دیگر حکومت جمهوری اسلامی در سیستان و بلوچستان و تا حدودی در کردستان ایران با مشکل مشروعیت اساسی روبه‌رو است.

به این شکل که اکثریت مردمی که در این مناطق زندگی می‌کنند سنی هستند و زبان غیر فارسی دارند. که رژیم ایران به‌هیچ‌وجه این‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و آن‌ها را پاره‌ای از بدنه‌ی جامعه و ملت ایران نمی‌داند.

البته در حرف این‌گونه نیست. اما این واقعیت که سنی‌های ایران در تهران حق ایجاد یک مسجد را برای خودشان ندارند، نمونه‌ی این تبعیض است. این‌که رژیم ایران چه در حال حاضر و چه قبل از انقلاب هر نارضایتی و هر اقدامی را منتسب به خارجی‌ها می‌کرده است، چیز جدیدی نیست.

مشکل اساسی که حکومت ایران با سیستان و بلوچستان و کردستان دارد مربوط به اوضاع اقتصادی، فرهنگی و تبعیض‌های داخلی است. که تا این مسایل مورد توجه‌ی حکومت قرار نگیرد نارضایتی، خشونت و قتل می‌تواند در این مناطق ادامه پیدا کند.

آقای فرهنگ، برخی مقامات آمریکایی گفته‌اند که کاخ سفید برای نشان دادن حسن نیت برای اقدامات آشتی‌جویانه با ایران باید گروه جندالله را در فهرست گروه‌های تروریستی خودش قرار بدهد. به نظر شما این کار هر گونه ارتباط آمریکا با این گروه در رد خواهد کرد؟

این کار قدم مثبتی خواهد بود. مشکل اساسی این است که در آمریکا بعضی از گروه‌های دست راستی دارای تشکیلاتی در واشنگتن هستند که یک نهاد تحقیقاتی دست راستی در آنجا است‌. فردی که در آنجا مسئول امور ایران است و فعالیت‌های زیادی در مورد آن دارد، مالکو لودین از دست راستی‌ترین و مرتجع‌ترین نقادان و روزنامه‌نگاران و فعالان دست راستی آمریکا در رابطه با ایران است.

حدود یک سال قبل او در این مرکز که در واشنگتن قرار دارد کنفرانسی با عنوان دفاع از اقلیت‌های قومی و مذهبی ایران تشکیل داده بود. افرادی که خودشان را سنی‌های بلوچستان و سیستان و کردستان می‌دانستند در آنجا جمع شده بودند.

اگر چه به ظاهر کنفرانس جنبه‌ی آکادمیک و اطلاعاتی داشت اما این‌که این افراد در آنجا حضور داشتند به طور تلویحی نشان می‌دهد که در آن موقع دولت بوش از فعالیت‌های جندالله علیه رژیم ایران حمایت می‌کرد. برای من تردیدی نیست که دولت اسرائیل حداکثر جدیت خودش را به کار برده که در تمام منطقه به هر نوع اختلاف قومی و مذهبی که می‌تواند بین مسلمانان چه در داخل یک کشور و چه بین دو کشور مشکل و درگیری‌های قهری ایجاد کند، دامن بزند.

اما سوال اساسی این است که چرا ایران آسیب‌پذیر است؟ چرا مردم سیستان و بلوچستان آمادگی این نوع تبلیغات را دارند؟ نه این‌که چرا کسی می‌خواهد از این اختلافات به نفع خودش و یا به خاطر فشار آوردن به ایران استفاده کند. همان‌طور که ایران هم به گروه‌های شیعه در کشورهای عربی خلیج فارس، عربستان سعودی و لبنان کمک‌های بسیار زیادی کرده است و هدفش هم از این کمک‌ها پیشبرد سیاست‌‌ خارجی، مواضع و منافع خاص رژیم است.

اگر دولت اوباما بخواهد واقعاً با ایران وارد گفت و گو شود و خشم و خشونت را کنار بگذارد، قدم بسیار مثبتی خواهد بود که جندالله را که واقعاً یک گروه تروریستی است طرد کند. یعنی قطع ارتباط با گروهی که از وسایل قهری برای کشتار مردم بی‌گناه استفاده می‌کند، قدم بسیار مثبتی خواهد بود.

آقای فرهنگ، تب انتخابات کم کم در ایران بالا می‌رود. به نظر شما حملات تازه‌ی مسئولین جمهوری اسلامی به آمریکا با تیلیغات انتخابات ریاست جمهوری ارتباطی ندارد؟ مشاهده کرده‌ایم که میرحسین موسوی، مهدی کروبی و محسن رضایی گفته‌اند در صورتی که انتخاب شوند سیاست تنش‌زدایی با آمریکا را در دستور کار خود قرار خواهند داد. محمود احمدی‌نژاد، نامزد دیگر به سه رقیب خود حمله کرده و همچنان شعارهای ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی سر می‌دهد. نظر شما چیست؟

جالب است که آقای احمدی‌نژاد روی ملت و ملیت و ناسیونالیسم ایرانی تأکید زیادی دارد. و چون رأی‌دهندگان احمدی‌نژاد بر مبنای آن چیزی که ما با اطلاعات از راه دور می‌دانیم، بیشتر توده‌های محروم‌تر جامعه هستند و ارتباط آن‌ها با مسایل سیاست خارجی بسیار انتزاعی و تهی از هر گونه تحلیل و دانش و اطلاعات است، عوامفریبی و عوام‌زدگی می‌تواند کارساز باشد.

حتا در دنیای غرب و در آمریکا وقتی دولت‌ها می‌خواهند مردم را علیه دولتی بسیج کنند، بخش‌های خاصی از جامعه هستند که آمادگی پذیرش دشمن‌سازی و دشمن‌تراشی دارند. کروبی و میر‌حسین موسوی سعی می‌کنند که به رأی‌دهندگان مطلع‌تر ایران توجه داشته باشند و آن‌ها مسایل سیاست خارجی را بهتر می‌فهمند.

مشکلات و مسایل ایران را به خارجی‌ها ارتباط دادن و دنبال توطئه گشتن و خارجی را مقصر دانستن، در جامعه‌ی ما سنت بسیار دیرینه‌ای دارد. که در زمان شاه هم هر کسی به او هر اعتراضی می‌کرد می‌گفت که این‌ها یا کمونیستند یا مائوئیست هستند و هیچ کس نمی‌توانست بگوید که نارضایتی مردم نسبت به رژیم، مشروع و بر مبنای واقعیات زندگی آن‌ها باشد.

رژیم جمهوری اسلامی ایران دقیقاً دنباله‌روی همان سنت است و احمدی‌نژاد هم دارد از این موضوع بهره‌برداری می‌کند. حالا تا چه اندازه موفق بشود باید صبر کرد تا ببینیم طی چند روز آینده نتیجه‌ی انتخابات چه می‌شود.