«به خاطر بی‌عدالتی، جوان‌ها به خارج از مملکت می‌آیند»

ایرج ادیب‌زاده

در دنیای علم و اکتشافات فضایی آمریکا، نام یک جوان ایرانی، شروین تقوی روز به‌ روز شناخته‌تر می‌شود. شروین تقوی، ۳۳ ساله عضو ناسا (سازمان هوانوردی آمریکا) برای معرفی پدیده تحقیقاتی خود (‌ساعت اتمی) که مدت‌هاست روی آن کار می‌کند، هفته پیش به فرانسه آمده بود.

در این گرد‌همایی درباره تحقیقات خود در زمینه تکمیل طرح ساعت اتمی و کاربردهای آن سخن گفت. در دیداری با مخترع جوان در پاریس، شروین تقوی از او درباره این طرح تحقیقاتی‌اش می‌پرسم.

کار من در اصل در رشته فیزیک اتمی است و تخصص من در ساعت‌های اتمی است. دلیل سفرم به فرانسه این بود که ساعت اتمی جدیدی را که روی اتم جدیدی که مرجوی ۲۰۱ است، معرفی کنم‌.

این اتم که تا حالا خوب شناخته نشده بود به‌ صورت صد میلیون دفعه بهتر از آن‌ چیزی که تا الان می‌دانستند، توانسته‌ایم باند انرژی‌اش را آزمایش کنیم و به دنبال آن یک ساعت اتمی جدید درست کنیم.

آمده بودم در فرانسه نتیجه‌های جدیدمان را به جامعه جهانی ارائه کنم. در این گرد‌همایی هر دو سال یک‌ بار، فیزیکدان‌های اتمی که در این رشته چه در آمریکا در اروپا کار می‌کنند، گرد هم جمع می‌شوند.

این ساعت اتمی جدید به چه دردی می‌خورد؟

برعکس ساعت‌های اتمی که در آزمایشگاه دیگر جهان هست که به صورت کاملاً آزمایشی است، تکنولوژی که در ناساست تکنولوژی خیلی کاربردی است. به ‌صورتی که باید جوابگوی نیازهای ناسا باشد. به صورت این‌که بتواند در دراز مدت کار کند بدون این‌که هر چند وقت یک‌بار به آن رسیدگی شود.

این ساعت جدیدی که خود من رویش کار کرده‌ام از اتمی استفاده می‌کند که تا به ‌حال شناخته نشده بوده، قبل از این‌که اصلاً این را به ‌عنوان ساعت اتمی نشان بدهیم و کار بیاندازیم ‌باید ویژگی‌های این اتم را پیدا کنیم. همان‌طور که گفتم باند انرژی آن را صد میلیون دفعه دقیق‌تر پیدا کردیم.

کاربرد مهم این ساعت اتمی به‌ویژه در زمینه برنامه‌هایی که ناسا دارد، سازمان هوانوردی آمریکا چه است؟

می‌خواهند ساعت‌ها را در سایت‌های زمینی بگذارند که از برنامه‌های فضایی آمریکا که در سفینه‌هایی که در فضا می‌رود، پشتیبانی کنند، یا این ساعت‌ها را روی طیاره‌های مختلف بگذارند.

می‌خواهیم وزن کوارس را برای دفعه اول به‌صورت مستقیم آزمایش کنیم و نشان دهیم که این وزن کوارس با مدت زمان عوض می‌شود. این برای ما خیلی مهم است. برای این‌که برای دفعه اول می‌توانیم نشان دهیم که از یکی از فرضیه‌های انیشتین، فرضیه برابری انیشتین، تجاوز خواهد کرد.

فکر کنید اگر سیگنالی می‌فرستید که با سرعت نور می‌رود و مسافت شما خیلی زیاد است مثلاً مسافتی که بین زمین یا خورشید است، آن موقع است که معیار زمین زمان خیلی مهم است.

به دلیل این‌که اگر یک اشتباه خیلی کوچکی در معیار زمانتان کنید، نتیجه‌اش این است که مسافتی که شما محاسبه می‌کنید با آن چیزی که واقعی است، متفاوت است، در نظر بگیرید که یک موشک به فضا می‌فرستید اگر چنین اشتباهی کنید، شاید مدارش اشتباه شود. برای کاربرد از نظر فضا این خیلی مهم است‌. و در مسایل روزمره هم کابرد دارد.

ولی در کاربرد روزمره، فکر کنید یک سیگنال می‌فرستید به ماهواره بعد از زمین به ماهواره و از ماهواره به زمین آن‌قدر مسافتش نیست که مثلاً در خورشید است‌. کاربرد نظامی هم دارد. برای این‌که اگر فکر کنید الان یک موشک بفرستید که بخواهد به مقصد بخورد اگر اشتباهی کوچک کنید به ‌جای آن‌که به آن مقصدی که شما پیش‌بینی کردید بخورد، به خانه کناری یا جایی که نمی‌خواهید می‌خورد. ولی کارهایی که ما می‌کنیم خیلی دقیق‌تر از آن است.

ما توانسته‌ایم به‌صورتی با یک ایزوتوپ جدید اتم مرکری آشنا شویم که تا حالا نشده بودیم. به دلیل این‌که باند انرژی‌اش را صد میلیون دفعه دقیق‌تر از چیزی که تا الان می‌دانستیم آزمایش کنیم این مرکری ۲۰۱ است.

اتم مرکری که تا به حال استفاده شده بود ۱۹۹ است. این‌ها اتم‌های مرکری هستند که ثابت هستند یعنی با مرور زمان عوض نمی‌شوند. حالا که ما شناخت درست از این دو اتم داریم می‌توانیم این دو اتم را در یک ساعت اتمی که داریم روی آن کار می‌کنیم، برای دفعه اول وزن کوارس را به‌صورت مستقیم آزمایش کنیم.

این ساعت جدید بیشتر در ناسا برای فرستادن ماهواره‌ها، موشک‌ها به سیاره‌های دور و دورتر کاربرد دارد، این‌طور نیست؟

این کاری که دارم می‌کنم تحقیقاتی است که کاربردهای خیلی زیادی خواهد داشت. باید بتوانیم جواب‌گوی نیازهای ناسا باشیم که نیازهایش کاملاً با آزمایشگاه تحقیقاتی متفاوت است. احتمالاً کاربردهای خیلی زیادی دارد. ولی چیزی که راجع ‌به آن داریم حرف می‌زنیم کاربردی است تا از برنامه‌های فضایی ناسا پشتیبانی کند به خصوص آن‌هایی که در مسافت‌های خیلی دوری خواهند رفت.

آیا ممکن است این ساعت اتمی، روزی در زندگی روزمره انسان‌ها هم به کار بیاید؟

این ساعت اتمی همین الان هم در زندگی روزمره انسان‌ها به کار می‌رود. شاید خودمان هم متوجه نباشیم ولی می‌توانم بگویم در چهار بعد زندگی می‌کنیم، سه بعد آن سه ‌بعد فضا است از آن سه ‌بعد یک بعد مهم‌تر است که بعد زمان است.

نگاه کنید هر چیزی که ارتباطات کلی دارد، پیشرفت می‌کند، باید معیار زمانتان که الان در پاریس هستید با معیار زمان کسی دیگر که در یک نقطه دیگر جهان باشد، یکی باشد. یادتان است که سال ۲۰۰۰ چقدر برای مردم سخت بود که می‌گفتند شاید در کامپیوترها مشکلی ایجاد شود که مشکل‌ساز شود.

کاربردهای خیلی زیاد و خیلی دقیقی وجود دارد که بعضی از آن‌ها را اسم آوردم یکی از آ‌ن‌ها کاربرد ماهواره است که برنامه‌تان را برای ایران پخش کنید. یکی دیگر از کاربردها، نظامی است که خیلی نیاز به این کارها دارند و کاربردهای دیگر‌.

در کنفرانسی که در بزانسون فرانسه بود و شما این ساعت اتمی را معرفی کردید، محققین و پژوهشگران چه واکنشی داشتند؟

بالاخره بازتاب خیلی زیادی داشت، برای این‌که گروهی که ما هستیم در رشته خودش حرف اول را می زند.

در خود آمریکا چقدر بازتاب داشته است؟

چند وقت پیش در کنفرانسی در واشنگتن رفته بودم البته آن زمان هنوز نتایجی که الان داریم، نداشتیم. بازتاب خیلی زیادی دارد برای این‌که در چارچوب محدود جامعه کوچکی که ما در آن هستیم این کارهایی که می‌کنیم کاملاً نوین است و بازتاب آن خیلی زیاد است.

بازتاب آن این است که این تکنولوژی برعکس تکنولوژی‌های دیگر خیلی ساده است. پس باید برآوردهای خیلی پراتیک داشته باشد. دوم این‌که از نظر فیزیک نظری یک اتم، همین شناخت اتم جدید خودش خیلی زیاد است.

در ناسا، ایرانی‌های زیادی کار می‌کنند. آیا شما با آن‌ها آشنایی دارسید یا نه؟

با بعضی‌ها دارم و با بعضی‌ها ندارم، در کل اگر تشکیلاتی می‌بینید، این امکانات را آمریکا در خدمت ما گذاشته است. می‌توانم بگویم یک مهره‌‌ایم در زنجیر بزرگ. امروز من این کار را کرده‌ام، اگر من نبودم شاید یکی دیگر می‌کرد.

اگر می‌خواهید به آن سیستم پی ببرید نباید فکر کنید، ما ایرانی‌ها داریم در آنجا کمک می‌کنیم که آن سیستم پیش رود. شاید آن سیستم آن‌قدر پیش‌رفته است که این امکانات را در اختیار بعضی از افرادی مثل ما که از مملکت فرار کردیم گذاشته است.

ممکن است فرار ما برای عقاید سیاسی یا برای شرایط اقتصادی یا به واسطه‌ی این بوده که در کشور خفقان است. در حالی که در کشورمان پتانسیل خیلی زیادی وجود دارد که این کارها در خود ایران انجام شود. کشور ما این سرمایه را دارد. خیلی از ایرانی‌ها در خارج هستند و خیلی از جوانان هم از نظر علمی موفق هستند.

از جمله کسانی که در المپیادهای علمی برنده می‌شوند و شاخص می‌شوند آن‌ها بیشترشان جذب دانشگاه‌های آمریکا یا موسسات علمی آمریکا می‌شوند.

کاملاً درست است به‌نظر من دانشگاه ایران تا سطح لیسانس، فوق ‌لیسانس خیلی خوب هستند. اما بعد از این، دانشجویانمان می‌خواهند فرار کنند و خارج از کشور بیایند. یعنی اگر حساب شود که از نظر مادی و انرژی چندین سال برای آن‌ها سرمایه خرج شده تا به این سطح برسند. اما بعد از این مراحل مملکت ما آن‌ها را روی سینی طلایی به کشورهای خارجی هدیه می‌دهد.

برای این‌که فقط و فقط در ایران یک جو خفقان و یک نظام بی‌نظامی و بی‌عدالتی وجود دارد که جوان‌های ما به خارج از مملکت می‌آیند. در حالی که سرمایه‌ای که باید در مملکت خودش باشد که به مملکتش خدمت کند، مجبور است به خارج از کشور بیاید.