«به دنبال فقر و اختلاف طبقاتی، تروریسم می‌آید»

ایرج ادیب‌زاده

«رییس جمهور اوباما وارد پارلمان ترکیه می‌شوند.» با این پیام باراک اوباما در آخرین مرحله‌ی سفر اروپایی‌اش برای نخستین بار به عنوان رییس ‌جمهوری آمریکا وارد پارلمان ترکیه شد و در یک کشور مسلمان سخن گفت.

برای بررسی بیشتر سفر اوباما و سخنانش خطاب به دنیای مسلمانان با آقای رضا شجاعی، وکیل دادگستری و عضو جمعیت حقوق بشر ترکیه در استانبول گفت و گو کرده‌ام.

آقای شجاعی اهداف سفر آقای اوباما به ترکیه از نظر شما چه بود؟

همان‌طور که اطلاع دارید بعد از انتخاب آقای باراک اوباما به عنوان رییس جمهور آمریکا منتظر اعمال تغییراتی در سیاست‌های آمریکا در منطقه‌ی خاورمیانه و به خصوص در افغانستان بودیم. مسافرت اخیر آقای اوباما به ترکیه بیشتر در رابطه با قبول ترکیه برای اعزام نیروهای نظامی خود به افغانستان است.

اگر دقت کنید آقای اوباما در مجلس با تمام روسای احزاب مخالف و حاکم گفت و گو کرد. و این مسأله برای آمریکا خیلی مهم است چون چند روز قبل هم در نشست پیمان ناتو با انتخاب دبیر ناتو این مسأله پیش آمد و آمریکا علناً خواسته بود که در افغانستان این سنگینی را از دوش آمریکا بردارند و عملاً نصف در نصف قبول بکنند.

ارتباط این موضوع به ترکیه این است که باید دولت ترکیه به افغانستان به خصوص در اعزام نیرو کمک بکند. اگر مسأله را از یک بعد دیگر بررسی کنیم اعاده‌ی حیثیت آمریکاست که در زمان بوش در کشور‌های مسلمان از بین رفته بود هم مد نظر است.

یعنی آقای باراک اوباما در پی این است که بتواند آن سمپاتی مردم مسلمان به خصوص در خاورمیانه را جلب بکند. چون آمریکا پرستیژ خود را در ۸۰-۹۰درصد افکار عمومی ترکیه از دست داده بود.

به این علت مطبوعات ترکیه سعی کردند در مورد مسافرت اوباما خیلی غلو کنند و آن را بزرگ جلوه بدهند. ولی در خفا همان‌طور که گفتم بیشتر هدف آماده کردن ترکیه برای اعزام نیرو به افغانستان و جلب حمایت مردم ترکیه برای به جا آوردن آن پرستیژ از دست رفته دولت آمریکا در ترکیه بود.

روسای جمهوری آمریکا و ترکیه /عکس‌: رویترز

آقای شجاعی، در پارلمان ترکیه آقای اوباما با اشاره به تروریسم گفت آینده از آن کسانی است که خلق می‌کنند نه ویران و در مورد ایران هم گفت که رهبران ایران باید بین داشتن تسلیحات هسته‌ای و زندگی امروز در جامعه‌ی ملل یکی را انتخاب بکنند. فکر می‌کنید آنکارا در حل اختلافات ایران و آمریکا شرکت بکند؟

فکر نمی‌کنم. همان‌طور که اطلاع دارید چند روز قبل رییس جمهور ایران، آقای احمدی‌نژاد بیان کرده بود که ما به میانجی‌گری دولت ترکیه نیاز نداریم و اگر آمریکا خواست می‌تواند مستقیماً با ما در ارتباط باشد. که این مسأله برای ترکیه حل شده است.

باز هم تکرار بکنم که فکر نمی‌کنم آقای اوباما بتواند تغییری در سیاست کلی آمریکا در دنیا انجام بدهد. ولی اوباما به خاطر از دست رفتن پرستیژ آمریکا که در دوران بوش از دست رفته بود، دارد تلاش می‌کند. امروز در برابر مسأله‌ی تسلیحات، بزرگ‌ترین خطر تسلیحاتی برای دنیا آمریکا است و نه کشورهای دیگر.

شاید اگر خود آمریکا در مسأله‌ی تسلیحات عقب‌نشینی کند آن موقع می‌توانیم باور بکنیم که تا چه حد در مورد عدم گسترش تسلیحات اتمی صداقت دارد. امروز در پایگاه نظامی آمریکا در شهر آدانای ترکیه حداقل ۱۰۰-۱۵۰ موشک با کلاهک هسته‌ای موجود است پس ما چگونه می‌توانیم گفته‌های آقای اوباما را قبول و باور بکنیم؟

آقای شجاعی با وضعیت کنونی دنیای مسلمان که به هر حال تصویری همراه با خشونت و بمب‌گذاری و تروریسم و حکومت‌هایی که حقوق بشر را در مورد شهروندانشان رعایت نمی‌کنند، فکر می‌کنید این پیام چقدر تأثیر داشته باشد؟

به نظر من پیام مهم نیست. مهم اجرا است. امروز دنیا درگیر بحران اقتصادی است که رسانه‌ها هم تصدیق می‌کنند، در جهانی که فقر و اختلاف طبقاتی شدید وجود داشته باشد تروریسم هم به دنبال آن خواهد آمد. مادر تروریسم چیست؟ چه کسی در افغانستان القاعده را تأسیس کرده است؟ آمریکا تأسیس کرده است.

تا وقتی که مسأله‌ی فلسطین حل نشود نمی‌توانیم از تروریسم صحبت کنیم. اگر امروز اسرائیل را نکوهش نکنیم و رفتارش را در غزه قبول کنیم نمی‌توانیم بگوییم مخالف تروریسم هستیم. الان در مورد بعضی از کشورها این مسأله است که ترور من خوب است ترور شما بد است.

مسأله‌ی حل تروریسم باید با صداقت و رسیدن حق به حقدار باشد. این کشورها باید در کنار مظلومین قرار بگیرند و نه در کنار ظالمین. نمی‌توان کنار ظالمین بود و از مبارزه با تروریسم حرف زد. یعنی وقتی این کشورها دنبال تسلیحات اتمی هستند نمی‌توانند به ایران و کره شمالی بگویند این کار بد است و نباید این کار را انجام داد.

آقای اوباما در سفرشان به پراگ گفته‌اند می‌خواهند جهانی خالی از تسلیحات اتمی داشته باشند.

به عقیده‌ی من رنگ انسان‌ها در سیاست خارجی‌شان مهم نیست. انتخاب اوباما برای به دست آوردن حیثیت از دست رفته‌ی آمریکا در منطقه و به خصوص بین مسلمانان بود. امروز به اعمال انسان‌ها نگاه می‌کنیم. ما به برخورد آن‌ها در مسایل روز نگاه می‌کنیم و نه به حرف‌هایشان.

امیدوار هستم که حرف‌هایشان درست باشد. می‌خواهم به حسن نیت آقای اوباما اطمینان و ایمان داشته باشم. اما وقتی دولت ترکیه هر سال ۱۰ میلیون دلار خرج تسلیحات نظامی ارتش خودش می‌کند‌، چگونه می‌توانیم از صلح بین‌المللی صحبت کنیم؟

آقای شجاعی، پرسش پایانی من این است که شما روزنامه‌های روز دوشنبه ترکیه را دیدید واکنش روزنامه‌ها به سخنان آقای اوباما و سفرش به ترکیه چه بوده است؟

تعداد کمی از روزنامه‌ها از سفر آقای اوباما تمجید کردند. اما هیچ کدام به این مسأله اشاره نکردند که هدف واقعی اوباما از سفر به ترکیه چه بوده است؟ برای اعزام نیروهای مسلح ترکیه به افغانستان. هیچ روزنامه‌ای به این موضوع اشاره نکرده است.

همچنین آقای اوباما تأکید کرد که باید دولت ترکیه با مسأله‌ی قتل و عام ارمنی‌ها روبه‌رو شود. هم این را در پارلمان ترکیه و هم در مصاحبه‌ی مطبوعاتی‌اش با آقای رییس‌جمهور عبدالله‌ گل گفت. یعنی حرف‌های خودش در قبل از انتخابات را رد نکرد و گفت روی حرف‌های قبلی‌ام هستم و منتظر نتیجه‌ی مذاکرات ارمنستان با ترکیه هستم.

پس قبول می‌کند که این حادثه در سال ۱۹۱۵ اتفاق افتاده و باید در مورد آن بررسی شود. اما مطبوعات ترکیه اصلاً به این اشاره‌ای نمی‌کنند. مطبوعات ترکیه فقط دنباله‌رو حکومت و ارایه‌ی فضایی برای بازیابی صمیمیت و وجهه‌ی آمریکا هستند که در ترکیه از دست رفته است. می‌خواهند به ارایه‌ی این تصویر بپردازند و نه چیز دیگر.