«نظر ایرانی‌ها در سیاست سبز‌های اروپا موثر است»

ایرج ادیب‌زاده

نشست بررسی مسایل محیط زیست در ایران و روابط ایران و اروپا در آینده در مقر پارلمان اروپا در بروکسل‌، در حالی آغاز شد که جمهوری اسلامی به یکی از دعوت شده‌های ایرانی، دکتر ناصر زر‌افشان که قرار بود بعد‌ از ظهر روز دوشنبه درباره مشکلات کنونی زیست‌ محیطی ایران سخنرانی کند، اجازه خروج نداد.

برای بررسی نشست مهم در زمینه محیط زیست ایران و روابط اروپا با ایران با دکتر جلال ایجادی، استاد دانشگاه در پاریس و یکی از سخنرانان عضو حزب سبزهای فرانسه گفت و گو کرده‌ام.

آقای دکتر ایجادی هدف از برپایی این نشست در پارلمان اروپا چه بوده است؟

هدف اصلی این کنفرانس در این است که تا آنجا که میسر شود نقطه نظر مورد توجه سبزها نسبت به ایران هم در حوزه مسایل مربوط به زیست محیطی و هم مسایل سیاسی مربوط به ایران تعیین شود.

از این طریق نظر سبزهای اروپا در چارچوب پارلمان اروپا مشخص شود و تا آنجا که میسر است روی مجموعه سیاست‌های اروپا تأثیر گذاشته شود.

همان‌طور که می‌دانید در چارچوب پارلمان اروپا نیروهای گوناگون وجود دارند و هر کدام از این نیروها با پروژه‌ها و سیاست‌هایی که دارند و با ایجاد تناسب قوایی که می‌توانند به‌ وجود آورند روی این جنبه و یا آن جنبه‌ی سیاست‌های اتحادیه اروپا تأثیر می‌گذارند.

از آنجایی که ایران موقعیت بسیار حساسی در منطقه دارد و از سوی دیگر مسایل زیست‌ محیطی که در ایران وجود دارد و از آنجایی که افراد حساس نسبت به امر به محیط زیست در ایران زیاد هستند، بسیار جالب است که نظر ایرانی‌ها در این زمینه شنیده شود.

و تأثیر این نظر در سیاست سبز‌های اروپا معین شود و همچنین این مسأله مورد برخورد قرار گیرد که اروپا نسبت به ایران چه سیاستی باید اتخاذ کند. همان‌طور که می‌دانید در زمینه‌های مختلف اختلاف نظر است.

در واقع نوعی بحران در مناسبات ایران و اروپا است و از آنجایی که سبزها می‌خواهند در این زمینه نقش فعالی ایفا کنند به لحاظ ماجراهایی که در خاورمیانه و نقش خود ایران وجود دارد، سعی می‌کنند از طریق این بحث بتوانند نقش موثرتری در چارچوب اروپا داشته باشند.

دکتر جلال ایجادی، استاد دانشگاه در پاریس و عضو حزب سبزهای فرانسه

به نوعی هم احزاب سبز اروپا با اعضای سبزها و فعالان محیط‌ زیست در ایران تماس و ارتباط پیدا بکنید، این‌طور نیست؟

کاملاً همین‌طور است. در ضمن این تمایل وجود دارد که مناسبات بین سبزهای اروپا و سبزها در ایران به هم نزدیک‌تر شود. (سبز به معنای کسانی که به مسأله زیست محیطی و مسأله اکولوژی توجه دارند.)

همان‌طور که خودتان می‌دانید سبزها در کل اروپا یک حزب واحد به وجود آورده‌اند. در ضمن از چندین سال پیش تلاششان این است که بشود یک نوع فدراسیون بین‌المللی به‌وجود بیاید و در زمینه‌های مربوط به اکولوژی و محیط زیست نوعی همراهی، همفکری و با پروژه‌های گوناگون در سطح جهانی صورت بگیرد.

مسأله بحران اکولوژی، بحران مربوط به مسایل محیط زیست و مسأله کره زمین یک مسأله کشوری نیست. مسأله یک قاره نیست بلکه مسأله کل جهان است.

بنابراین مسأله این است که چطور باید بین افراد، گرایشات، سازمان‌ها، گروه‌ها و انجمن‌ها این همراهی و این نزدیکی صورت بگیرد که بشود در مراحل بعدتر یک سازماندهی بهتر و مناسب‌تری را به وجود آورد.

آقای دکتر ایجادی، قسمت دوم نشست بررسی مسایل محیط زیست در ایران به روابط ایران و اروپا اختصاص دارد، یعنی یک جنبه دیپلماتیک. اصولاً حزب سبزها در اروپا نسبت به ایران چه سیاستی باید اتخاذ کنند؟

یکی از مسایل مرکزی همین مسایلی است که شما مطرح می‌کنید. به نظر سبزها ایران و اروپا نسبت به همدیگر نیاز متقابل دارند. ایران خواهان این است که بتواند نفتش را بفروشد و جایگاهی در صحنه بین‌المللی داشته باشد، بتواند از غرب تکنولوژی و علم بگیرد.

از سوی دیگر، اروپا هم به ایران احتیاج دارد به خاطر این‌که نقش ایران در منطقه مهم است و مسأله این است که اروپا به یک منطقه آرام احتیاج دارد. مسأله‌ی انرژی‌های نفتی و گازی و قراردادهای اقتصادی و غیره وجود دارد.

در پایه این نیاز متقابل باید سیاستی برقرار باشد که این سیاست معقول باید باشد. و متأسفانه این سیاست معقول که باید متناسب بر اصول مسالمت‌آمیز انجام بگیرد، آن‌چنان که باید و شاید وجود ندارد.

توجه بکنید حداقل به شکل خیلی خلاصه می‌شود گفت چهار مورد اصلی که امروز مورد بحث و یا اختلاف نظر بین اروپا و ایران است‌، مسأله پرونده هسته‌ای است. مسأله پرونده هسته‌ای از نظر سبزها دو جنبه دارد.

یکی جنبه نظامی و یکی غیر نظامی. آن‌چه جنبه غیر نظامی است طبعاً پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی، به هر کشوری اجازه می‌دهد که با ضوابط روشنی بتواند این را به دست بیاورد.

ولی از نظر سبزها که مخالف توسعه‌ی انرژی‌های اتمی هستند تمایلشان این است که به اروپا بیش از پیش این مسأله را توضیح بدهد و اروپا هم به کشوری مثل ایران توجه بکند که مسأله اساسی که در ارتباط با ایران است مسأله نیازهای اقتصادی‌اش است.

کشوری که ۳۰۰ روزش روز آفتابی است امکان زیادی برای توسعه‌ی انرژی‌های پاک دارد. بنابراین از نظر اتم در حوزه‌‌ی غیر نظامی‌اش، نگاه سبزها این است که چگونه پروژه‌هایی در ارتباط با ایران پیشنهاد بشود و به این ترتیب به این خط اقتصادی ایران از این زاویه نگاه بکنند.

جنبه دوم مسأله‌ی هسته‌ای، مسأله‌ی نظامی است. ایران اعلام می‌کند که ما به خاطر مسایل اقتصادی این کار را می‌کنیم. ولیکن تمامی متخصصین و کارشناسان بین‌المللی می‌دانند که تمایل ایران گسترش حوزه نظامی است‌.

از آنجایی که امروز برای اکولوژیست‌ها مسأله‌ی صلح و خلع سلاح اتمی باید بیش از پیش در دستور قرار بگیرد، بنابراین نگاه سبزها این است که اروپا در این دو زمینه وارد مذاکرات بسیار جدی با ایران بشود.

و بشود از طریق سلسله راه حل‌‌های گوناگون به مسأله‌ای به این شکل پیچیده‌ که امروز وجود دارد، یک راه حل جدید اتخاذ کنند. نکته‌ی دوم، مسأله سیاست‌های منطقه‌ای است. امروز منطقه‌ی خاورمیانه یک منطقه‌ی متشنج و بحرانی است.

مسأله‌ی اسرائیل، فلسطین، افغانستان، عراق، لبنان و خلیج فارس است. در دل این منطقه‌ چه سیاستی باید اتخاذ بشود که این سیاست منجر به محدود کردن تشنج‌های کنونی بشود‌؟

امروز سبزها معتقد هستند که باید خواهان منطقه‌ای خالی از اتم در این حوزه باشیم. یعنی تمامی سلا‌ح‌های اتمی حذف بشود. در هیچ‌کدام از کشورهایی که در این منطقه هستند این امر اتم نباید دیگر وجود داشته باشد.

البته این یک نظر و سیاست است و رسیدن به این بسیار بسیار کار مشکلی است. ولیکن در ضمن، امر سیاست دادن یک پرسپکتیو و یک جهت است. و سبزها به این تمایل دارند که به سمت منطقه‌ای بروند که تشنج‌زدایی در رأس کارش قرار داشته باشد.

نکته‌ی سوم این است که امروز برنامه‌های اقتصادی تکنولوژیکی بین ایران یا کشورهای گوناگون صورت می‌گیرد. اروپا باید خواهان این باشد که بالتبع روابط اقتصادی با شرکت‌های ایرانی موجود باشد.

ولی به نظر من باید این را در نظر بگیرد که بر اساس منشور زیست محیطی و اجتماعی خودش، از مجموعه‌ی شرکت‌های ایرانی که می‌خواهند با اروپا ارتباط اقتصادی داشته باشند، بخواهد که در این دو زمینه‌ی زیست محیطی و اجتماعی تعهدات را رعایت بکنند.