«افزایش قیمت بلیت‌ها، برای جبران ضرر است»

ایرح ادیب‌زاده

در حالی که در دی‌ماه سال‌جاری سازمان هواپیمایی کشوری قیمت بلیت‌ها را ۱۵ درصد افزایش داده است، به تازگی تعزیرات حکومتی استان تهران ایران‌ایر را متهم به گران‌فروشی کرده است. و جریمه‌ای را هم برای این شرکت در نظر گرفته است.

در همین رابطه با مسعود مهاجر، روزنامه‌نگار اقتصادی در تهران گفت و گو کرده‌ام.

حقیقتاً این خبر بیشتر به یک طنز شبیه است. چرا که متهم کردن یک شرکت دولتی به گران‌فروشی آن هم به شکلی که پس از مدت‌ها انتظار و مذاکره و دست به عصا رفتن بین وزارت راه و ترابری و سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت‌های هواپیمایی کشوری که متفقاً خواستار افزایش ۳۰ درصدی بهای بلیت پروازهای داخلی بودند اتفاق افتاده است، مایه‌ی طنز است.

می‌دانید که بعد از دو سال مذاکره در دی‌ماه گذشته، هواپیمایی کشوری اعلام کرد که با ۱۵ درصد افزایش بلیت در پروازهای داخلی موافقت کرده است و از آن تاریخ هم از اواخر دی‌ماه این نرخ‌ها به اجرا گذاشته شد.

در حالی که از همان زمان هم این اعتراضات از طرف مجاری کنترل نرخ و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان بلند شد که نباید بهای بلیت را گران بکنند. همیشه در ایران افزایش قیمت را به معنای گرانی نگاه می‌کنند و کاری ندارند که این بالا رفتن قیمت بعضی وقت‌ها کاملاً منطقی و غیر قابل اجتناب است.

حتا همه‌ی کارشناسان دولت هم متقاعد می‌شوند، حتا در شرایطی که همه می‌خواهند قیمت را تثبیت بکنند بالاخره به یک افزایش قیمتی تن می‌دهند. ایران ایر در پروازهای داخلی خودش و تمام شرکت‌های هواپیمایی در پروازهای داخلی ضرر می‌دهند.

یعنی نرخ هایشان منطقی نیست و با هزینه‌هایشان نمی‌‌خواند. آن‌ها نمی‌توانند به نرخ‌های بین‌المللی‌شان دست بزنند چون با سایر شرکت‌ها در رقابت بین‌المللی هستند. بنابراین فشارشان به شرکت‌های داخلی است.

در نظر داشته باشید که بیشتر پروازهای داخلی مقرون به صرفه نیستند. یعنی به فرودگاه‌هایی می‌روند که هواپیما پر نمی‌رود و یا با مشکلاتی همراه می‌شود یا برنامه‌ی روزانه و مرتب ندارد. در نتیجه می‌خواهند ضررشان را یک جوری جبران بکنند.

ایران‌ایر همیشه ضررده بوده، این افزایش نرخ طبیعتاً نباید با اعتراض روبه‌رو باشد. البته در تصمیم سازمان بازرسی کل کشور گفته شده است پول‌هایی که در این دو ماه اضافه گرفته شده، باید برگردانده شود که آن هم تقریباً یک کار غیر ممکن به نظر می‌رسد. ولی فکر می‌کنم در نهایت توافق بکنند. چون شرکت‌های هواپیمایی نمی‌توانند سرویس‌هایشان را ادامه بدهند.

آقای مهاجر، با توجه به همین رقابت بین‌المللی که به آن اشاره کردید، الان برخی از شرکت‌های هواپیمایی خارجی که به ایران پرواز دارند نرخ‌هایشان خیلی پایین‌تر از ایران ایر است.

بله، دقیقاً این‌گونه است.الان چند شرکت هواپیمایی که در مسیر مشابه با ایران‌ایر پرواز می‌کنند نرخ‌ها را پایین‌تر آورده‌اند. البته همه‌ی شرکت‌هایی که در پروازهای بین‌المللی هستند عضو انجمن بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی یاتا (‌IATA‌) هستند.

این‌ها نمی‌توانند زیر نرخ‌هایی که یاتا تعیین می‌کند بروند. اما این پروازهایی که ارزان‌تر تمام می‌شود دارای شرایط خاصی است. اگر بررسی کنید می‌بینید در هر پرواز ارزان‌تر از ایران‌ایر محدودیت‌هایی برای مسافر در نظر گرفته شده که به دلیل آن می‌توانند قیمت‌های خودشان را پایین‌تر نشان بدهند.

مثلاً هواپیمای ترکیش ایرلاین به آنکارا، از ایران‌ایر ارزان‌تر می‌فروشد. به خاطر این‌که اگر بخواهید در این پرواز جای خودتان را عوض کنید یا تاریخ پروازتان را عوض کنید، باید ۷۰ دلار برای هر مسیر جریمه بدهید. بنابراین اگر آن جریمه را بگذارید دیگر ارزان نمی‌شود.

برای کسانی که می‌توانند درست برنامه‌ریزی کنند و در زمان تعیین شده بروند و برگردند این نرخ ارزان‌تر است. ولی فکر نمی‌کنم در رقابت با ایران‌ایر بتواند. چون ایران‌ایر الان پروازهایش در مسیرها را پر می‌فرستد. بنابراین در آنجا مشکل نداریم.

پرسش دیگر من درباره‌ی مشکلاتی است که هواپیمای ملی ایران ایر به خصوص با اتحادیه‌ی اروپا دارد که تا به حال چندین بار به ایران‌ایر هشدار داده است که اگر وضعیت ایمنی هواپیما‌هایش را تضمین و درست نکند از پروازش به برخی از کشورهای اتحادیه‌ی اروپا جلوگیری می‌شود. شما در این مورد خبر تازه‌ای دارید؟

بله، تا آنجایی که می‌دانم پروازهای ایران‌ایر تا همین اواخر هم از سوی سازمان هواپیمایی کشوری بین‌المللی ایکائو و هم موسسات ایمنی پرواز در اروپا همیشه تایید شده است.

مشکلاتی در مورد سایر شرکت‌های هواپیمایی که به برخی از شهرهای فرعی اروپا سفر می‌کردند پیش آمد که آن‌ها هم حل شد. البته این کار درستی است. ناوگان‌های ما فرسوده است. بنابراین می‌توانیم از بخشی از ناوگان‌هایمان در پروازهای اروپایی استفاده کنیم.

استانداردهای آن‌ها بالا است. ولی این به آن معنا نیست که هواپیماها پرخطر هستند. چون در بسیاری از نقاط اروپا در مسیرهای پر مسافر، هواپیماهای کهنه‌تر از این‌ها هم استفاده می‌کنند‌. در هیچ جای دنیا هواپیمای ۱۵ - ۲۰ ساله را بازنشسته نمی‌کنند.

ولی شرکت‌های هواپیمایی معمولاً ترجیح می‌دهند که از هواپیمای نو استفاده کنند. یادمان نرود که پرواز هواپیمای نو ارزان‌تر تمام می‌شود. برخلاف آنچه به نظر می‌آید و اشخاص داوری می‌کنند، برای سرپا نگه داشتن هواپیمای کهنه هزینه‌ی بالایی خرج می‌شود. هزینه‌ی تعمیراتش بسیار بالاست.

بنابراین آن هم امن است و دارای گواهینامه‌ است‌. ایران‌ایر هم همیشه و به خصوص در خطوط اروپایی از هواپیماهایی استفاده می‌کند که این مشخصات را دارند.

شما فکر می‌کنید این ماجرای مربوط به گران‌فروشی ایران‌ایر و مسأله‌ی سازمان بازرسی کل کشور، به کجا بکشد؟

در ماه‌های آخر سال و وقتی به نوروز نزدیک می‌شویم دولت از بانک مرکزی و وزارت بازرگانی درخواست همکاری می‌کند تا به طریقی از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کنند. یعنی اگر تورمی که در حد ۲۵ درصد تثبیت شده است پایین نمی‌آید حداقل بالا نرود.

اعتقاد من این است که دولت در زمینه‌های متفاوتی در این کار موفق شده است و توقف تورم در بهمن‌ماه نشانه‌ی خیلی خوبی بود که کارها اثر داده است. البته هنوز اثر کاهش قیمت زمین و مسکن روی تورم تأثیرگذار نبوده است.

ایرانی‌ها عادت دارند که وقتی زمین و مسکن ارزان می‌شود تا مدت‌ها نمی‌توانند آن را باور کنند. و از عرضه‌ی زمین و خانه خودداری می‌کنند و معامله‌ی کمی انجام می‌گیرد. بنابراین زیاد روی تورم اثر نمی‌گذارد.

ولی در ماه‌های آینده‌ی سال قطعاً این اثر خواهد گذاشت. چون دولت طرح‌های بسیار وسیع‌تری برای کاهش قیمت‌ها دارد و به خصوص این بحران اقتصاد جهانی موجب شده که قیمت تمام شده‌ی برخی از کالاها به خصوص گوشت و لبنیات که با خوراک دام وارداتی تغذیه می‌شدند، کاهش پیدا بکند.

و وزارت بازرگانی و شورای عالی اصناف هم الان مرتباً فشار وارد می‌کنند که اصناف قیمت‌های جدیدی برای تولیدات و خدماتشان اعلام بکنند. در چندین مورد به خصوص روی لوازم خانگی یکی دو مرتبه ۱۰ درصد ۱۰ درصد رسماً کاهش قیمت داده‌اند.

ولی سایر صنوف هنوز مقاومت می‌کنند و می‌گویند که از ماده‌ی اولیه‌ی گران استفاده می‌کنیم. ولی وقتی ماده‌ی اولیه‌ی ارزان‌تر به دستشان برسد قطعاً قیمت‌ها را کاهش خواهند داد.

یعنی این روی نرخ‌های جدید ایران‌ایر هم تأثیر خواهد گذاشت؟

ممکن است این فشار باعث نشود که ایران‌ایر قیمت خودش را پایین بیاورد. چون من اصلاً منطقی نمی‌دانم که قیمت‌ها پایین بیاید. برای این‌که آن یک زمینه‌ی جداست و قیمت تمام شده‌ی خودش را دارد.

ولی این فشاری که از طرف سازمان بازرسی کل کشور و حمایت از مصرف کننده می‌شود با آن هدفی که تورم کلی تحت تأثیر قرار نگیرد، شاید راه‌های دیگری پیدا بکنند که بتوانند از راه‌های دیگری کنترل بکنند و احتیاجی به این شدت عمل‌ها نباشد.