فیلم‌های ایرانی در فستیوال ماین‬

ایرج ادیب‌زاده

از دهم مارس ۲۰۰۹ یکی از فستیوال‌های مهم سینمایی فرانسه در ماین (‌Mayenne‌)، مرکز این کشور گشایش می‌یابد که به شکلی استثنایی به سینمای ایران پیش‌ و بعد از انقلاب اختصاص دارد.

برای بررسی بیشتر این فستیوال که فرصتی بسیار خوب برای سینما‌دوستان فرانسوی برای آشنایی با سینمای ایران به‌ وجود می‌آورد، با محمد حقیقت، کارگردان سینما، کارشناس سینمای ایران در فرانسه و نویسنده کتاب تاریخ سینمای ایران به زبان فرانسه به گفت ‌و‌ گو نشسته‌ام.

آقای حقیقت، چطور شد که فستیوال ماین امسال بازتاب سینمای ایران در ۴۰ سال اخیر را در برنامه خودش قرار داد؟

هر ساله در این شهر فستیوالی برپا می‌شود و سینمای یک کشور را مورد توجه قرار می‌دهد. سال گذشته در طول فستیوال کن که ما بودیم آقای پیرسیان من را معرفی کرد و به مدیران فستیوال گفت که با این‌ها همکاری کن چون علاقه‌مند هستند که فستیوالی از فیلم‌های ایرانی بگذراند.

مدت‌ها با هم صحبت کردیم لیست بلند بالایی از فیلم‌های مختلف نشان دادند فیلم‌ها را دادند و تعدادی از آن‌ها که قبلاً خودشان می‌شناختند، فیلم‌ها را دیدند که در مجموع به حدود ۷۰ فیلم سینمایی رسید.

چند تا از آن مربوط به قبل از انقلاب می‌شود و تعداد بسیار زیادی متعلق به بعد از انقلاب است. این‌ها مجموعه‌ای از تمام طیف‌های مختلف سینمای ایران چه هنری و چه فیلم‌های عامه‌پسند بزرگ مثل مارمولک و غیره هستند.

این فیلم‌ها در چند سالن به ‌نمایش در‌می‌آید و چه مدت طول می‌کشد؟

این فستیوال از دهم ماه مارس با فیلم آقای قبادی به نام «نیمه ماه» با حضور گلشیفته فراهانی و خود آقای قبادی شروع می‌شود، که شب افتتاحیه و شب رسمی است و تا بیست و چهارم ماه مارس ادامه دارد که با فیلم «دو فرشته» تمام می‌شود که باز گلشیفته فراهانی و دیگران برا‌ی نمایش فیلم آنجا خواهند بود.

محمد حقیقت، کارگردان سینما / عکس‌ها: ایرج ادیب‌زاده

فیلمی به کارگردانی خودتان؟

بله، فیلمی به ‌نام «دو فرشته» است که قبلاً ساخته‌ام.

فیلم‌های مهمی که در این فستیوال به نمایش در‌می‌آید کدام‌ها هستند؟

می‌توانیم اسم کارگردان‌های مختلف را بگوییم. چون از هر کارگردانی چند فیلم به نمایش در می‌آید مثل فیلم‌های آقای کیارستمی از فیلم‌های پناهی، جلیلی، مخملباف، رخشان ‌بنی‌اعتماد، قبادی، داریوش مهرجویی، مجیدی، ملاقلی‌پور، حاتمی‌کیا و تعداد بسیاری دیگر.

اشاره کردید که چندین فیلم هم به سینمای قبل از انقلاب ایران تعلق دارد و در این‌جا به نمایش در‌می‌آید. می‌شود چند تا از آن فیلم‌ها را نام ببرید؟

بله، یکی از آن فیلم‌ها فیلمی به نام «خانه ‌سیاه است» فیلم درخشان فروغ فرخزاد است‌، یک فیلم هم متعلق به ابراهیم گلستان به ‌نام «یک ‌آتش» است که جایزه ونیز ۱۹۶۰را برد. فیلمی کوتاه و فوق‌العاده در تاریخ سینمای ایران است.

از آقای داریوش مهرجویی فیلم «گاو»، که از درخشان‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است. یکی دیگر از فیلم‌های درخشان تاریخ سینمای ایران متعلق به آقای سهراب شهید‌ثالث به ‌نام «طبیعت بی‌جان» است و اتفاقاً برای فیلم «طبیعت بی‌جان» سردبیر کایه دوسینما راجع ‌به فیلم شهید‌ثالث بحث و تحلیل خواهد کرد.

اگر ممکن است از فیلم‌های عمده و جالب توجه بعد از انقلاب هم چند تا را نام ببرید؟

طبیعتاً همان‌طور که گفتم از فیلم‌های آقای کیارستمی فیلم «طعم گیلاس» است، سه فیلم از قبادی، سه فیلم از پناهی و فیلم «مارمولک» است که به نوعی از فیلم‌های تاریخ سینمای ایران بوده، فیلم‌های رخشان بنی‌اعتماد است. به‌ هر حال لیست خیلی طولانی است.

در همین جشنواره از چند تن از کارگردان‌های ایران و یک عکاس، فیلمبردار ایران هم ستایش می‌شود؟

عکس‌های آقای محمود کلاری است که عکس‌هایی از قبل از انقلاب در طول انقلاب و یک‌سری عکس‌ها که در خارج گرفته که همه این‌ها از جمله دیوار برلین و غیره، به نمایش در می‌آید. حدود ۴۳ عکس است. جدا از این‌ها قرار است آقای پرویز پرستویی‌، خانم مونا زندی‌حقیقی‌، جعفر پناهی، خانم گلشیفته فراهانی، آقای بهمن قبادی و غیره از ایران بیایند.

فکر می‌کنید این سینما چقدر در معرفی ایران و سینمای ایران به فرانسوی‌ها نقش داشته است‌؟

خودتان بهتر می‌دانید، شاید یکی از تنها چیزهایی که ایران را در صحنه بین‌الملل معرفی کرده، سینمای آن است که حالت سفیر فرهنگی این کشور را در دنیا و به ویژه در فرانسه و بعد در کشورهای اروپایی و غیره بازی کرده است.

این حضور به ‌هر حال می‌تواند نقش خوبی بازی کند. برای این‌که به ‌هر حال فرهنگ و زندگی عادی ایران را جدا از آن چیزی که در تلویزیون‌ها و‌... نشان می‌دهند، نشان می‌دهد.

محمد حقیقت، کارگردان سینما

سینماگران و بسیاری از منتقدان سینمای ایران اعتقاد دارند که سانسور و فشارهایی که در سال‌های اخیر روی سینما‌گران ایران وارد شده است باعث شده که فیلم‌های برجسته‌ای ساخته نشود؟

کنفرانس بزرگی راجع‌ به سینمای ایران خواهد بود که در کنار این فیلم آقای نادر تکمیل همایون به ‌نام ایران، انقلاب سینمایی هم نمایش داده می‌شود و در آن کنفرانس بستگی به صحبت‌ها باید ببینیم چه پیش می‌آید، طبیعتاً هر نوع سوالی می‌تواند مطرح شود و راجع به آن جواب داده می‌شود.

پرسش پایانی من این است که فیلم‌ها از کشورهای مختلف به‌ آنجا فرستاده شده‌اند یا این‌که با همکاری وزارت ارشاد بوده است؟

احتمالاً باید بدانید که مقدار زیادی از این فیلم‌ها در فرانسه پخش‌کننده دارند و طی ۲۵ سال اخیر در فرانسه حدود ۷۷ فیلم بلند سینمایی را کمپانی‌های فرانسه خریده‌اند و پخش شده و بعضی از این فیلم‌ها که در این‌جا است فیلم‌هایی است که پخش‌کننده دارد بنابراین اصلاً لازم نیست از ایران بیاید.

یک‌سری از این فیلم‌ها است که از خارج می‌آید مثلاً فیلم آقای آرش ریاحی، «برای یک لحظه آزادی» که در خارج ساخته شده است و نشان داده می‌شود و یا «پرسپولیس» مرجان ساتراپی و دیگران.

بقیه فیلم‌هایی که از ایران می‌آید فیلم‌هایی است که از خود تهیه‌کنند‌گان به‌طور مستقیم گرفته می‌شود. یکی از چیزهای جالبی که در این برنامه گنجانده شده است، آتلیه فیلم‌های دانشجویان کیارستمی است که برای اولین ‌بار در یک فستیوال دیده می‌شود.

تمام دانشجویان، دختر و پسرهای جوان هستند که البته بین آن‌ها آدم‌های با استعداد خیلی ‌خیلی زیادی است، یکی از این‌ها را به نام خانم سارا سیادت‌نژاد می‌توانم اسم ببرم که فیلمی به ‌نام «درخت من» دارد که هفت دقیقه و فوق‌العاده زیباست.

این یکی از فیلم‌هایی است که در این کارگاه‌ ساخته شده است و برای اولین بار است که چنین مجموعه‌ای برای دانشجویان آقای کیارستمی در یک فستیوال نمایش داده می‌شود.

نکته آخر که می‌توانم اضافه کنم مجموعه عکس‌های آقای کلاری است که در این‌جا برای اولین بار نمایش داده می‌شود و ماه بعد در نیویورک به نمایش در خواهد آمد.

فکر می‌کنید پخش‌کننده‌های فرانسوی هم در آنجا حضور پیدا کنند، اگر فیلم‌هایی که در اینجا به ‌نمایش در‌می‌آید پخش کننده نداشتند، شانس این را خواهند داشت که توسط این پخش‌کننده‌‌ها خریداری شوند؟

طبیعتاً یکی از هدف‌های فستیوال هم این بوده که منتقدین و پخش‌کننده‌ها را هم دعوت کند و فیلم‌هایی که تا حالا پخش‌کننده نداشتند شانسی برایشان ایجاد شود که پخش‌کننده پیدا کنند.