«روسیه سلاح‌های استراتژیکش را به ایران نمی‌دهد»

ایرج ادیب‌زاده

تهران هم‌چنان درپی خرید جنگ‌افزار پیشرفته و موشک‌های ضد‌هوایی از روسیه است. وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایرن، مصطفی محمدنجار که در مسکو به‌سر می‌برد امروز با همتای روسی خود گفت‌و‌گو کرد.

برای بررسی بیشتر در‌مورد این معامله‌ی مهم خرید جنگ‌افزار روسی با آقای علی‌رضا نوری‌زاده، روزنامه‌نگار، نویسنده و تحلیلگر سیاسی در لندن تماس گرفته‌ام.

آقای نوری‌زاده پیشینه خرید جنگ‌افزار روسی در جمهوری اسلامی به‌کجا می‌رسد؟

در طول جنگ ایران و عراق روسیه یکی از تأمین‌کنندگان اصلی اسلحه برای عراق بود.

در واقع ارتش عراق مثل بسیاری از ارتش‌های عربی دیگر طی سال‌های بعد از استقلال تکیه‌اش روی سلاح روسی بود. به‌ همین دلیل نیز در جنگ با ایران آخرین نوع از سلاح‌های پیشرفته روسی از هواپیما گرفته تا تانک و توپ و موشک در اختیار عراق قرار داشت.

درحالی که ایران به‌زحمت گه‌گاه می‌توانست از بازارهای سیاه یا بازارهای جهانی بعضی‌ از سلاح‌هایی را که در دسترسش نبود از سلاح‌های روسی تهیه کند، برای نمونه موشک‌های زمین ‌به‌ زمین که به‌طور کلی ایران نوع متوسط برد آن را دراختیار نداشت مثل موشک‌های اسکاد B و C اینها سلاح‌هایی بودند که ایران به‌طور غیر مستقیم دریافت کرد.

یعنی لیبی این سلاح‌ها و موشک‌ها را به ایران داد. ولی روسیه به ایران نداد. به دفعات ایران توانست بعضی از همین نوع سلاح‌هایی را که عرض کردم به‌ویژه توپخانه و همین‌طور این نوع موشک‌ها را از کشور سومی خریداری کند.

بعد از جنگ بلافاصله بعد از آن‌که آقای هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری انتخاب شد، آن سفر خیلی مهم خود را به اتحاد شوروی انجام داد که بعد از این سفر اتحاد شوروی شروع به ‌از هم پاشی از هم‌گسستن کرد.

در این سفر اولین قرداد بسیار گسترده‌ی اسلحه با روسیه بسته شد که به‌موجب آن ایران صاحب هواپیماهای جنگنده روسی از نوع میگ ۲۹، میگ۲۳، سوخوی، چند مدل از سوخوی، سوخوی۷،سوخوی۲۷ و انواع دیگری آن شد.

همین‌طور توپ‌های سنگین از روسیه خریدند و تانک‌هایT‌۷۲ در طول جنگ با عراق ایران یک ‌مقدار از این نوع تانک‌ها را به‌غنیمت گرفته بود. همین‌طور هواپیماهای عراقی که در جریان جنگ کویت به ایران پناه آوردند، شمار کثیری از این هواپیماها نیاز به قطعات یدکی داشتند ایران صاحب اینها شده بود.

آن زمانی که آقای رفسنجانی به مسکو رفت (البته این هواپیماها هنوز به ایران نیامده بود) ولی برقراری رابطه نظامی با روسیه به ایران امکان داد ۲سال بعد بتواند از روس‌ها تجهیزات و وسایل یدکی بگیرد و هواپیماهای عراقی را فعال کند.

در آن دوران طبیعتاً ارتش ایران که با سلاح‌های غربی آماده شده بود یا خلبانان ایرانی که با هواپیماهای F5،F14 و همین طور هواپیماهای باربری نظامی مثل هرکول ۳۳۰ تمرین کرده بودند و مهارت داشتند در هدایت این هواپیماها با هواپیماهای روسیه هم آشنا شدند شماری از خلبانان به روسیه فرستاده شدند، تعلیمات دیدند، شماری از کارشناسان روسی به ایران آمدند و به مرور روی سلاح روسی تکیه کردند.

اما نکته جالبی که باید گفت بیشتر سپاه ‌پاسداران بود که برخوردار از اسلحه روسی شد برای اینکه به عنوان یک نیرویی که بعد از ۸ سال تجربه جنگ حالا داشت بازسازی می‌کرد استفاده از سلاح روسی را شروع کرد.

تمام تانک‌های سپاه روسی است. درحالی که ارتش هنوز تانک‌های آمریکایی و همینطور چفتن و سانتاریون انگلیسی را دارد و همینطور چفتن را که عمده‌ترین تانک‌های ارتش ایران است.

یا درمورد هواپیما علی‌رغم اینکه تعدادی هواپیمای ساخت روسیه وارد نیروی هوایی ایران شد ولی ستون فقرات نیروی هوایی ایران را هنوز هم همان هواپیماهای F14تام‌کد، تایگر کد F5، فانتوم F4تشکیل می‌دهد و آسمان ایران را این هواپیماها صیانت می‌کند.

آقای نوری‌زاده بعد از سفر آقای رفسنجانی و قراردادی که بسته شد، آیا قرارداد دیگری هم با روسیه در زمینه خرید سلاح بسته شد؟

بله، در دوران آقای خاتمی دو قرارداد مهم تسلیحاتی با روسیه به امضا رسید. وزیر دفاع ایران، آقای شمخانی در آن زمان به روسیه سفر کرد، یک‌بار در کنار آقای خاتمی که رفت گفت‌و‌گوهای اساسی را انجام داد و بعداً که دوباره رفت و همین‌طور وزیر دفاع روسیه به ایران آمد.

حاصل این دیدارها یک قرار داد ۵ میلیارد دلاری دیگری شامل اسلحه، قطعات یدکی و آموزش بود. این‌بارروس‌ها به ایران سیستم‌های دفاع هوایی دادند.

یعنی تا آن زمان ایران یک تعدادی موشک‌های هاک آمریکایی داشت، ولی به‌مرور ‌روی موشک‌های ضدهوایی چینی و روسی شروع‌کردند. و البته نوع موشک‌هایی که روس‌ها به آن‌ها دادند نوع پیشرفته‌تری بود.

همین‌طور در دوران آقای خاتمی قراردادهای جدیدی بسته‌شد برای آموزش خلبانان ایرانی و تعداد بیشتری از هواپیماهای روسی به ایران آمد. ولی هیچ‌گاه روس‌ها حاضر نشدند برای نمونه هواپیمایی مدرن‌تر از میگ 29سری جدید به ایران بفروشند. یعنی میگ 31به ایران ندادند.

یا درمورد تانک‌ها از تی 72بهتر یا مدرن‌تر به ایران ندادند. درمورد ضدهوایی یا باز نوع سلاحی که به ایران دادند پیشرفته‌ترین آن همان تور ام ‌یک بود که چندان از تحویل دادن آن نمی‌گذرد.

چرا تحویل ندادند؟

روس‌ها هم الزاماتی دارند. یعنی سلاح‌هایی هستند که صرفاً به‌عنوان سلاح دفاعی از آن یاد می‌شود. به‌هرحال ایران دولت بزرگی است و با ۱۵کشور در خشکی و دریا همسایه است. قوانین سازمان ملل اجازه می‌دهد برای تأمین نیازهای دفاعی‌اش نیازهای دارد.

ولی وقتی ماجرا به سلاح‌های استراتژیک کشیده می‌شود، درآنجا روس‌ها متوقف می‌شوند و به فکر مصالح عالیه خودشان و روابط آن‌ها با ایالات متحده و اروپا هم هستند.

سفر آقای مصطفی محمد‌نجار، وزیر دفاع جمهوری‌اسلامی‌ایران در شرایط ویژه کنونی چه اهمیتی از نظر شما دارد با توجه به گفت‌و‌گوهایی که گفته می‌شود با آمریکا قرار است انجام گیرد، در تعارض نیست؟

این سفر از این نظر اهمیت دارد که جمهوری ‌اسلامی دیرگاهی است به دنبال موشک‌هایی اس 300است. موشک‌های همان کاری را می‌کند که موشک پتپیوت آمریکایی می‌کند.

موشک ضد موشک است و چون جمهوری اسلامی‌ بر این باور است که اگر در معرض حمله قرار گیرد احتمالاً با موشک خواهد بود با موشک‌هاتی کروز خواهد بود و یا با هواپیماهایی که در ارتفاع بسیار بلند پرواز می‌کنند. این است که می‌خواهد سیستم دفاع هوایی خود را با موشک‌های روسی قدرتمند کند.

روس‌ها تا به‌حال دانش و آموزش را داده‌اند در عین حال کشور بلاروس به ایران تعدادی از این موشک‌ها را به‌صورت مخفیانه داده است. ولی دولت جمهوری اسلامی درصدد خریداری کردن تعداد زیادی از این موشک‌ها است که بتواند تمام مناطقی را که احتمالاً می‌تواند مورد حمله قرار دهد،تجهیزات اتمی، تجهیزات نظامی این‌ها را تحت پوشش موشک‌ها قرار بدهد.

در عین حال هواپیماهای مدرن‌تر می‌خواهند مثل میگ 31، تانک‌های جدید‌تر می‌خواهند نوع جدیدی از تانک‌های تی‌72 که روس‌ها درست کرده‌اند همین‌طور توپخانه و هلی‌کوپتر ایران از روسیه قبلا‍ هلی‌کوپترهای میکویان خریداری کرده است ولی الان هلیکوپترهای پیشرفته‌تری می‌‌خواهند.

مذاکرات بسیار مهم است و صحبت از یک قرار داد ۶میلیارد دلاری است. حال تا چه حد آقای مصطفی‌نجار موفق شود، چون دیدار خود را یک ‌روز تمدید کرده است به‌نظر می‌رسد که روس‌ها ممکن است در بعضی از زمینه‌ها فهرست خریدی که ایشان آورده است بپذیرند.

و پرسش پایانی که البته هم می‌تواند ربطی به خرید سلاح داشته باشد و هم نداشته باشد. فقر در ایران هر روز گسترش پیدا می‌کند همین دیروز کانون مدافعان حقوق‌بشر در ایران بیانیه‌ای داده و در مورد گسترش فقر در جمهوری اسلامی ‌ایران هشدار داده است.

جمهوری اسلامی‌ ایران را در حال حاضر چه قدرتی تهدید می‌کند که به‌جای رسیدن به ‌فقر درحال گسترش در جامعه به‌خرید سلاح‌های پیشرفته روسی اقدام کنند؟

متأسفانه خود جمهوری ‌اسلامی عامل بحران است. یعنی همین نوع رفتار هر روز ادعا کردن که یک موشک تازه به‌هوا فرستادن و مرتب صحبت از تولیدات عظیم نظامی کردن، درحالی که می‌دانیم جمهوری اسلامی ۸۰درصد تکیه روی سلاح خریداری ‌شده از خارج دارد؛ این‌ها باعث شده در منطقه به ‌طور طبیعی یک فضای آشفته ایجاد شود.

جمهوری‌اسلامی می‌رود ۱۰موشک می‌خرد بلافاصله امارات و عربستان و کویت و بقیه هم می‌روند و بخشی از درآمد ملی خودشان را طرف خرید اسلحه می‌کنند یک رقابت تسلیحاتی.

اما در‌عین حال ایران به‌هرحال به‌عنوان یک کشور بزرگ منطقه نیازهای دفاعی دارد که باید تأمین شود. وقتی که مقایسه می‌کنیم نیروی هوایی ایران را با نیروی هوایی یک کشور کوچکی مثل امارات که به آخرین هواپیماهای بمب‌افکن و جنگنده آمریکایی مجهز است می‌توانیم تصور کنیم که نگرانی‌ها و دل‌مشغولی‌ها مقامات جمهوری ‌اسلامی کجا است.

با همه این‌ها به‌نظر من این سیاست‌های جمهوری اسلامی است که خطر در معرض حمله گرفتن را برای ایران فراهم می‌کند. اگر جمهوری اسلامی دست از توسعه‌طلبی و مداخله در امور دیگران و همینطور برنامه غنی‌سازی اورانیوم بردارد هیچ‌خطری به آن معنا غیر از همان خطرهایی که همیشه برای همه کشورها است، ایران را تهدید نخواهد کرد برای برخورد با خطرهای معمولی ایران کاملاً قدرتمند است و می‌تواند از خود دفاع کند.