مشکلات جدید پیش‌ روی بخش فارسی رادیو فرانسه

ایرج ادیب‌زاده

در شرایطی که هر روز در ایران فشار بر روزنامه‌نگاران بیشتر می‌شود و روزنامه‌های مستقل توقیف می‌شوند و تنها دریچه‌ی ایرانی‌ها به آگاهی از رویداد‌های مختلف جهان و کشورشان را برخی سایت‌های مستقل داخلی و رادیو‌ و تلویزیون‌های خارجی تشکیل می‌دهد، در فرانسه یکی از قدیمی‌ترین کشور‌هایی که با ایران ارتباطات تاریخی‌، فرهنگی و سیاسی داشته است مشکلات و محدودیتی برای رادیو فارسی زبان آن وجود آمده، به ‌طور کلی برای رادیو بین‌المللی فرانسه که به بیست زبان دنیا برنامه پخش می‌کند مشکلاتی به‌وجود آمده است.

برای بررسی بیشتر با چند نفر از روزنامه‌نگاران بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه گفت و گو کرده‌ام.

نخست از خانم فرنگیس حبیبی، مسئول بخش فارسی رادیو درباره مشکلات پیش‌آمده می‌پرسم.

مدیریت در نظر گرفته حدود ۲۰۶ پست را حذف و ۳۴ پست جدید ایجاد کند. این کار هم در جریان مصاحبه‌ها، بحث‌ها و مجادله‌ها با مراجع مختلف سندیکایی و کارکنان رادیو انجام خواهد شد.

بنابراین روندی برای اخراج یا حذف بخشی از کارمندان روزنامه‌نگار و اداری آغاز شده که طبیعتاً اعتراضاتی را بر‌انگیخته است. آن‌چه مربوط به بخش فارسی می‌شود، گفته شده که دو پست از بین می‌رود و به احتمال قوی بودجه‌ای که برای همکاران پیمانی یا گاه‌به‌گاه پیش‌بینی شده، محدود می‌شود.

این حرفی است که زده شده ولی حرف‌های دیگری نیز زده شده است. مثلاً مدیر‌عامل رادیو بین‌المللی فرانسه در مصاحبه‌ای با رادیوی ما گفت که ایران یکی از بخش‌های دارای اولویت است و اراف‌ای ((RFI باید به تسخیر رسانه‌ای ایران برود.

بنابراین از‌ طرف ما بحثی با مدیریت صورت می‌گیرد که تناقضی را که در این گفته‌ها وجود دارد روشن بکنند، بگویند چگونه فکر می‌کنند که می‌شود برنامه‌ها را گسترش داد و در عین حال پست‌هایی را حذف کرد. در پایان کار نیستیم، باید بحث کرد، باید توجیه کرد و انشاالله که به یک نتیجه مطلوب هم می‌رسیم.

فرنگیس حبیبی، مسئول بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه / عکس: عصر نو

مسوولان رادیو بین‌المللی فرانسه گفته‌اند که شش تا از زمان‌ها به طور کلی حذف شده‌اند. اما رادیو‌های کشور‌هایی مثل ایران‌، چین‌، روسیه که همچنان کشورهای مسأله‌دار هستند به کار ادامه می‌دهند.

قول دادند که رادیو هم‌چنان تا سال ۲۰۱۱ باقی خواهد بود. یعنی برنامه‌های فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه تا سال ۲۰۱۱ پخش خواهد شد و قصد دارند که اینترنت را هم گسترش دهند. مسأله بر سر این است که چگونه این کار را خواهند کرد.

این چیزی که شما گفتید که شش زبان از بین می‌رود، درست است. باید گفت پس از فروپاشی بلوک شرق و شوروی و فرو‌ریزی دیواره برلن، طبیعتاً از آنجایی که آزادی مطبوعات در تمام این کشورها، لااقل در بیشتر کشورهای اروپای شرقی برقرار شده، توجیه وجود رادیو‌هایی که از خارج ضامن گردش درست و آزادانه اطلاعات بودند، مشکل است.

بخشی از این بخش‌های رادیو از بین می‌رود و مربوط به این کشورها است. ولی کشور ترکیه هم بین بخش‌هایی است که از بین می‌رود و این توجیه آن را مشکل می‌کند.

پرسش پایانی از شما واکنش مردم است‌، مردمی که به رادیو فارسی زبان فرانسه گوش می‌کردند چه واکنشی داشتند؟

خبردار شدیم که دوستداران و شنونده‌های ما به یک‌سری اقدامات دست‌ زدند. چند نوع طومار در پاریس و کشورهای دیگر، در ایران، آلمان و آمریکا پخش شد.

یکی از طومارها حدود هزار امضا داشت و خطاب به رییس جمهوری فرانسه نوشته شده بود و خواستار حفظ رادیوی ما شده بودند. با تکیه بر این نکته که برنامه‌های بخش فارسی فرانسه، هویت ویژه خودش را دارد. در‌ میان دیگر رسانه‌های فارسی زبان بین‌المللی جای خودش را دارد، تنوع، فشردگی و چند‌جانبه‌نگری آن قابل تحسین است.

این اظهارات بسیار دلگرم‌کننده و خوشایند بود و فکر می‌کنیم این اتفاق اگر هیچ خوبی ‌نداشته باشد، این خوبی را داشت که یک نوع پیوند عاطفی تازه‌تر و گرمی ‌را بین ما و شنونده‌‌هایمان برقرار کرد که برای ما خیلی ارزشمند بود.

تظاهرات اعتراضی در پاریس

خانم شهلا رستمی، روزنامه‌نگار رادیو بین‌المللی فرانسه درباره تظاهرات اعتراضی که پنج‌شنبه انجام گرفت و نقش سندیکاها در این کشور، به زمانه می‌گوید:

علت در وهله اول این بوده که مدیران اراف‌ای برخلاف آن‌چه در آغاز اعلام کرده بودند عمل کردند، آن گروه از شش‌ماه پیش برسر کار آمده‌اند و سمعی و بصری بین‌المللی فرانسه را ساختند.

در آن زمان رییس ما گفتند در همه‌‌ی زبان‌های رادیو‌ صورت می‌گیرد و اصلاً منظور کوچک کردن ار‌افی‌ای و بیرون کردن کارکنان نیست‌، احتمالاً بایستی اقتصادی برخورد کنند، کسی تصور نمی‌کرد افرادی که قرارداد دائمی دارند هم مورد حمله قرار بگیرند.

شش ‌ماه بعد ایشان در پروژه‌ی اخراج شماری از کارکنان، همان‌طور که به شما گفته‌ام ۲۰۶ نفر را روی میز زدند. آنجا بود که سندیکاها به خشم آمدند و از آنجا بود که مبارزه آغاز شد.

قانون، طرح مطالعه وضع افرادی را که اخراج می‌شوند، پیش از طرحی که به آن طرح سازماندهی پیش‌بینی مشاغل و مهارت‌ها می‌گویند و علل اخراج را جست‌وجو می‌کند تصویب می‌کند، اما در گذشته مدیر کل اراف‌ای نپذیرفت که آن را به اجرا درآورد‌ و همه‌ی مذاکرات را قطع کردند.

دبیر کمیته‌ی نهاد تصمیم گرفت که به مراجع قانونی شکایت کند و نام یک وکیل را به مدیریت اعلام کرد و الان همه در انتظار پاسخ مدیریت هستند.

تظاهرات روز پنج‌شنبه تا نزدیکی کاخ رییس جمهوری بسیار موفق بود و همان‌طور که شما گفتید شمار زیادی در آن شرکت داشتند، در نتیجه سرنوشت اراف‌ای تا این لحظه بسیار مبهم است.

به‌طور خلاصه بفرمایید که سرنوشت بخش فارسی ار‌اف‌ای در چه وضعی است؟

انتظار نمی‌رفت بخواهند دو پست دائمی را حذف کنند به نظر می‌آمد فقط قرار باشد که این بخش را روی اینترنت ببرند و تا اینجا خطری کارکنان را در ‌بر نمی‌گرفت.

در حالی که بعد از این‌که مدیران این طرح را اعلام کردند، دیدیم شامل این طرح شدیم و دو تن از کارکنان دائمی باید بروند، باید اخراج شوند. این به معنای این است که در کنار آن‌ها پنج‌ نفر غیر رسمی هستند که طبیعتاً نمی‌توانند کاری انجام دهند.

هرگز بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه نخواهد توانست با ۹ نفر یک رادیو و یک سایت اینترنتی مناسب و معقول و قابل توجهی را به‌وجود آورد.

مسأله‌ی مهم دیگر این است که در کشورهایی مثل ایران و افغانستان همه می‌توانند از راه اینترنت رادیو را استفاده کنند؟

نه. اصلاً بحث ما هم همین بود که به رییس جمهوری نوشتیم‌. امضای حدود هزار نفر از دوستان و علاقه‌مندان رادیو را به ایشان ارایه کردیم و گفتیم در حالی که رادیو‌های رقیب‌، نظیر بی‌بی‌سی تلویزیون به‌وجود می‌آورند و بخش فارسی را گسترش می‌دهند، این‌ها دارند هم‌چین کاری می‌کنند.

به‌خصوص این‌که ما یک موج اف‌ام در کابل داریم و این برای رادیو‌ی ما گران تمام نخواهد شد. این را هم به آ‌ن‌ها گفته‌ایم که اینترنت چیز خوبی است ولی شامل همه نمی‌شود، رادیو یعنی آزادی، رادیو اینترنت فقیرهاست.

وب‌سایت بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه

سرانجام عزیز احمد‌فرد، روزنامه‌نگار افغان در بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه از تأثیر این رادیو در افغانستان می‌گوید و می‌افزاید:

اگر این رادیو فقط به اینترنت محدود شود، به دلیل مشکلات ارتباطی در کشور کوهستانی افغانستان همه نمی‌توانند از آن استفاده کنند.

در افغانستان، رادیوهای خارجی بسیار مهم هستند چون مدت زیادی رادیو و مطبوعات نبود و امروز هم که وجود دارد، رادیو‌های خارجی به‌خصوص رادیوهای فرانسه نقش مدل را برای رادیو‌های داخلی بازی می‌کنند.

این‌که فرانسه صد درصد هم‌پیمان آمریکا نیست بسیار مهم است و معمولاً در مسایل مهم سیاسی، مردم توجه می‌کنند که گذشته از رادیو آمریکا و رادیو انگلیسی بی‌بی‌سی، رادیو فرانسه چه می‌گوید.

به این دلیل رادیوهای خارجی اهمیت بسیار زیادی دارد. اینترنت جای رادیو را نمی‌تواند بگیرد و چیزی که در رادیو مهم است این نیست که صرفاً مثلاً گروهی از روزنامه‌نگاران اخبار را به مردم برسانند.

چیزی که در رادیو بسیار مهم است این است که مردم در یک زمان از جای‌ها مختلف‌، در شهرهای مختلف رادیو را گوش می‌کنند. اگر اینترنت جای رادیو را بگیرد این حسن را از دست می‌دهد. در اصل اینترنت با پخش رادیو تا سه موج فرق می‌کند.

گذشته از این‌که اینترنت در افغانستان آن‌چنان فضایی ندارد. تعداد کسانی که به اینترنت دسترسی دارند بسیار محدود است و معمولاً در کافه‌های اینترنتی تبادل مکتوب و این‌جور چیزها می‌پردازند.

آنجا هم می‌شود رادیو را گوش کنند اما شرایط را بسیار مشکل می‌سازد، اگر رادیو وجود داشته باشد، دیگر کسی دنبال گوش دادن به ار‌اف‌ای توسط اینترنت در فضای مشکل و پیچیده‌ای نمی‌رود.