«حماس و اسرائیل ناچار می‌شوند قطعنامه را بپذیرند»

ایرج ادیب‌زاده

حملات اسرائیل به نوار غزه که بیش از ۸۰۰ کشته و ۳۵۰۰ زخمی به جای گذاشته است، وارد سومین هفته‌ی خود شد. در حالی که روز یک‌شنبه، تظاهرات گسترده‌ای در شهر‌های اروپا و آمریکا، حتی در تلاویو در اعتراض به این حملات برپا شد.

برای بررسی بیشتر با این موضوع با آقای دکتر حسن هاشمیان، استاد دانشگاه در تهران و تحلیل‌گر‌ مسایل خاورمیانه در تهران تگفت و گو کرده‌ام.

آقای دکتر هاشمیان، خالد مشعل تقریباً از آغاز حملات اسرائیل سکوت کرده بود، روزنامه‌ها از ملاقات او با سعید جلیلی نوشتند. به نظر شما گفته‌های این رهبر در تبعید حماس می‌تواند به معنای مخالفت و از میان رفتن هر‌گونه توافق با آتش‌بس از سوی حماس باشد؟

البته این سخنرانی خالد مشعل، دومین مصاحبه‌‌ی تلویزیونی‌‌اش بعد از جنگ غزه است. اما در مورد این‌که این موضع‌‌گیری یک موضع‌‌گیری نهایی از طرف حماس و از طرف گروه فلسطینی‌ها باشد نمی‌توان به این شکل حساب کرد.

الان داخل حماس چندگانگی و چند دستگی به وجود آمده است. یکی، دسته‌‌ی حماسی‌هایی که‌ درون غزه هستند و دیگر دسته‌‌ای که در خارج از غزه است که آقای خالد مشعل از دسته‌ی دوم هستند، این یک تقسیم‌بندی است.

دوم، تقسیم‌بندی است که داخل خود غزه است؛ اولی آقای اسماعیل هنیه، گروه معتدلین را رهبری می‌کند و متأسفانه بر بیشتر نیروهای حماس هم داخل تسلط ندارد. یکی هم گروه آقای محمود زهار است که این‌ها تندروها را تشکیل می‌دهند.

بنابراین در حال حاضر، یک نوع پراکندگی در موضع‌گیری فلسطینی‌های طرفدار حماس و در رهبران حماس می‌بینیم.

دکتر حسن هاشمیان، استاد دانشگاه در تهران / عکس: دویچه‌وله

به اعتقاد من، این پراکندگی در میان این گروه‌ها آن‌ها را در آینده‌ی نه چندان دور در یک موقعیت بغرنج قرار می‌دهد و ممکن است آن چیزی را که به هر حال به عنوان امتیاز سیاسی محسوب می‌شود، به طرف مقابل خوشان بدهند.

در حال حاضر، از لحاظ زمین و جنگ خیلی عقب نشسته‌اند در واقع در آن ابتدا می‌توانستند ۲۵ الی ۳۰ عدد موشک به اسرائیل بزنند اما در حال حاضر فقط می‌توانند یک تا سه موشک بزنند.

و با توجه به این‌که کادرهای بسیار زیادی از نیروهایشان در جنگ کشته شده است و بعد از گذشت ۱۶ روز هنوز نتوانسته‌اند یک تانک اسرائیلی را منهدم کنند، نشان می‌دهد فشار از لحاظ سیاسی بر آن‌ها زیاد است و ممکن است امتیاز سیاسی بدهند و از لحاظ جنگ و صحنه‌ی جنگ هم فشار بر آن‌ها زیاد است.

بنابراین معتقد هستم که دورنمای حماس، دورنمای خوبی نیست. به خصوص این‌که قطعنامه‌ای هم از سوی سازمان ملل و شورای امنیت تصویب شده است.

این قطعنامه به درخواست کشورهای عربی و آقای عمر موسی، دبیر کل اتحادیه عرب صورت گرفته است. معنایش این است که اگر حماس مخالفت بکند، در کنار همه‌ی آن فشارهای سیاسی که از این طرف و آن طرف روی آن است‌، کشورهای عرب و به خصوص اتحادیه‌ی عرب هم در برابرش قرار می‌گیرد و به این معنا است که از لحاظ سیاسی، خیلی امتیاز از دست می‌دهند.

به اعتقاد من‌، تنها نقطه‌ی قوتی که برای آن‌ها باقی مانده است، تظاهراتی است که در مناطق مختلف صورت می‌‌گیرد البته این تظاهرات هم از آن حالت همگانی‌اش خارج شده است و در جاهای مشخص مانند سودان یا خود غزه و در بخشی از اروپا وجود دارد.

معمولاً گره‌های چپ این‌کار را می‌کنند و شاید تنها پشتیبانی است که برای حماسی‌ها باقی مانده است، در باقی صحنه‌ها دارند شکست می‌خورند.

آقای دکتر هاشمیان، وضعیت محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان و رهبر فتح جنبش رقیب حماس را چطور می‌بینید؟ می‌دانیم که روز نهم ژانویه، دوره‌ی چهار ساله‌ی ریاست محمود عباس به پایان رسیده است. او اظهار تمایل کرده است که تا لحظه‌ی برگزاری انتخابات شورای قانوگذاری فلسطینی‌ها یعنی سال ۲۰۱۰ در قدرت بماند. شما وضع آقای محمود عباس را چطور می‌بینید؟

به اعتقاد من، وضع آقای محمود عباس از لحاظ خود فلسطینی‌ها زیاد پیچیده نیست. حرکت به سوی بن‌بست نیست چون آقای محمود عباس علاوه بر این‌که ریاست خودگردان را دارد و همان‌طور که شما اشاره کردید دوره‌اش به پایان ‌رسید، ولی رییس سازمان آزادی‌بخش فلسطین و رییس برنامه‌های اجرایی یک بخشی از سازمان آزادی‌بخش فلسطین است، آقای محمود عباس در چندین سازمان دیگر هم حضور دارد.

بنابراین با از بین رفتن یکی از این سمت‌ها ـ البته این سمت خیلی مهم است ـ ولی با از بین رفتن یکی از این سمت‌ها یعنی همان ریاست دولت خودگردان، قدرت محمود عباس از لحاظ سیاسی از بین نمی‌رود. این یک مسأله و یک بخش قضیه است‌.

بخش دوم این است که در حال حاضر آن فرایندی که از لحاظ دیپلماتیک پیش می‌رود فرایندی است که به نفع محمود عباس است‌. همه‌ی جهان عرب بدون سوریه و یکی دو تا از کشورهای دیگر از آقای محمود عباس حمایت می‌کنند‌.

آن قطعنامه‌ای که در سازمان ملل و در شورای امنیت تصویب شد، قطعنامه‌ای است که نگهداری مرزهای غزه را به پیمان ۲۰۰۵ ارجاع می‌دهد که این پیمان، دولت آقای محمود عباس را به رسیمت می‌شناسد و نه حماس را‌. بنابراین از لحاظ بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل، ایشان مشروعیت دارند.

مسأله‌ی سوم فرایندی است که الان حماسی‌ها در آن جنگ غزه را اداره می‌کنند و با بن‌بست‌های بسیار اساسی روبه‌رو هستند، این بن‌بست‌ها هم به محمود عباس کمک می‌کند که یک موقعیت قوی‌تری را در این میان داشته باشد.

به همین خاطر، معتقدم وضعیت آقای محمود عباس وضعیت بغرنجی نیست. به نظر من حتی نسبت به قبل از جنگ غزه هم تا حدودی بهبود یافته است.

آقای دکتر هاشمیان، اشاره‌ای هم بکنیم به ایران؛ آقای فیشر، وزیر خارجه پیشین آلمان در مصاحبه‌ای گفته است این جنگ، یعنی جنگ اسرائیل و حماس، جنگ دوم ایران و اسرائیل بعد از جنگ ۳۳ روزه‌ لبنان است. به هر حال، مخاصمه‌ی اسرائیل و فلسطین طی ۳۰ سال حکومت جمهوری اسلامی از مهم‌ترین مسایل خارجی نظام بوده است و به عقیده‌ی برخی شخصیت‌های سیاسی و به ویژه دانشجویان منافع ملی کشور را تحت‌الشعاع قرار داده است. شما در مورد گفته‌ی آقای فیشر چه عقیده‌ای دارید؟

این به موازنه‌ی قدرت منطقه‌ای ایران بر‌می‌گردد. ایران از طریق حزب‌الله در سال ۲۰۰۶‌، آزمون بسیار مهمی را نشان داد که با موشک‌هایی که حزب‌الله به داخل اسرائیل وارد کرد و ضربه زد، می‌تواند معادله‌ی متعادلی را با اسرائیل و به خصوص با تهدیدهایی که اسرائیل در مورد برنامه‌ی هسته‌ای ایران ارایه می‌دهد ایجاد کند.

در مورد مسأله‌ی غزه و حماس هم همین کار را می‌کند. منتها این دو خیلی با هم متفاوت است. حزب‌الله در روزهای ششم یا پنجم جنگ توانسته بود کلی تانک مرکاوا و کلی سرباز اسرائیلی را از بین ببرد.

در یک جنگ تقربیاً نابرابر یک‌سری موفقیت‌هایی را به دست آورد و توانست مراکز بسیار دور‌دستی را در عمق اسرائیل بزند و برای اسرائیلی‌ها خطرات بسیار زیادی را ایجاد بکند.

این در حالی است که حماس چنین حالتی را ندارد، خیلی از کادرهای حماس کشته شده‌اند. خیلی از توانایی‌های موشکی‌اش از بین رفته است و برابری قدرت نظامی بایستی در آن سطحی که انتظار می‌رفت، ظاهر نشده است.

بنابراین معتقدم این جنگ دوم ایران در رابطه با اسرائیل، همان‌طور که آقای فیشر مطرح می‌کند زیاد موفقیت‌آمیز نبوده است و ایران هم زیاد روی این مسأله به آن شکلی که در مورد حزب‌الله دیدیدم، سرمایه‌گذاری برنامه‌های تبلیغاتی نخواهد کرد.

در حال حاضر وضعیت، وضعیتی نیست که بشود به این سو هدایتش کرد. به همین خاطر معتقد هستم که وضع خیلی متفاوت است.

آقای دکتر هاشمیان، به نظر شما که تحلیل‌گر مسایل خاورمیانه هستید، این جنگ به کجا منجر خواهد شد؟

معتقدم این جنگ در نهایت روی قطعنامه‌ی ۱۸۶۰ متمرکز می‌شود و در پیرامون این قطعنامه که اخیراً در شورای امنیت تصویب شد، دیدگاه‌های مصر و ترکیه محور و دریچه‌ای برای پایان دادن به این مخاصمه قرار می‌گیرد و در نهایت حماسی‌ها و اسرائیل ناچار می‌شوند این قطعنامه را به شکلی بپذیرند.

معتقد هستم راهی جز این برای هر دو طرف وجود ندارد، منتها تاکتیک‌های دو طرف تأثیرگذار خواهد بود و می‌تواند جنگ را زودتر یا دیرتر به پایان ببرد.

ولی در نهایت به سوی این قطعنامه می‌‌رویم و در پیرامون آن، دیدگاه‌های مصر و ترکیه و محور آن پیشنهادهایی که این دو کشور ارایه داده‌اند، لحاظ می‌شود.