«هر صدایی تاثیر خود را خواهد داشت»

ایرج ادیب‌زاده

هفدهمین دوره‏ی مراسم اهدای جوایز سال «آزادی بیان» از سوی «سازمان گزارش‏گران بدون مرز»، روز پنجشنبه چهارم دسامبر، برابر با چهاردهم آذرماه، در پاریس برپا شد.

در قسمت وبلاگ‏ها‏ سایت «تغییر برای برابری» از ایران، ویژه‏ی «کمپین یک میلیون امضا» و جنبش زنان ایران نیز نامزد بود و نیز وبلاگ‏هایی از ترکمنستان، آمریکا، گینه و کلمبیا. سرانجام دو روزنامه‏نگار دیگر زندانی در برمه به طور مشترک، برنده‏ی جایزه‏ی مبارزه از طریق اینترنت شدند. زارگانا و نایف اُنلا که توسط رژیم نظامی برمه هم‏چنان زندانی هستند.

در پایان این مراسم، از خانم شیرین عبادی، نظرش را درباره‏ی روز اهدای جوایز سازمان گزارش‏گران بدون مرز در پاریس، پرسیدم.

این مراسم تشویق کننده‏ی آزادی بیان است و قوت قلب و کمکی است برای ژورنالیست‏ها که در سخت‏ترین شرایط کار می‏کنند. برندگان از کشورهایی بودند که به تصدیق همه‏ی مجامع بین‏المللی، از کشورهای بسته هستند.

شیرین عبادی، برنده‏ی جایزه‏ی صلح نوبل / عکس:ایرج ادیب‌زاده

به کسانی که علی‏رغم محدودیت‏هایی که حکومت‏ها برای‏شان ایجاد کرده، مثل برمه، کره‏ی شمالی یا کوبا، برنده‌ی آزادی بیان شدند، باید آفرین گفت و امیدوارم تعداد این‏ها هرچه بیشتر بشود.

در سخنرانی‏تان به مسایل سانسور در ایران هم اشاره کردید.

در ایران برای چاپ هر کتابی باید از دولت اجازه گرفته شود. حتی ترجمه‏ی آثار ادبی معروف دنیا هم احتیاج به اخذ مجوز دارد و بدون این مجوز، هیچ چاپ‏خانه‏ای حق ندارد کتابی را چاپ کند. در جریان اخذ مجوز تعدادی از کتاب‏ها و حتی تعدادی از ترجمه‏ها اجازه‏ی چاپ نمی‏گیرند.

تعدادی از سایت‏های اینترنتی فیلتر شده‏اند، تعدادی از روزنامه‏ها تعطیل شدند. حتی در قانون مطبوعات قید شده: نقض اصول قانون اساسی در نشریات ممنوع است و این باعث تعجب است که پس اساتید حقوق اساسی چگونه می‏توانند با مخاطبین‏شان در جامعه صحبت کنند.

سایت تغییر برای برابری جنبش زنان هم جزو نامزدها بود. امیدوار بودید که این سایت برنده شود؟ به‏هرحال این که جز نامزدها بود، خبر خوبی بود.

بله. تلاش فعالین حقوق زن در ایران، همواره مورد تقدیر آزاداندیشان دنیا قرار گرفته و این که آن‏ها توانستند با امکانات بسیار اندک و نویسندگان قلیلی که دارند، خودشان را به دنیا بشناسانند، باعث افتخار و سربلندی خودشان، من و همه‏ی ایرانی‏ها است.

فکر می‏کنید، این تاثیری در وضعیت جامعه‏ی زنان ایران خواهد داشت؟

طبیعی است که هر صدایی تاثیر خود را خواهد داشت.

رضا معینی، مسوول ایران، افغانستان و تاجیکستان، یعنی دنیای فارسی‌زبان در سازمان گزارش‏گران بدون مرز، به حضور سمبلیک خانم عبادی در این مراسم، اشاره دارد.

حضور ایشان یک حضور سمبلیک بود. خانم عبادی، برنده‏ی جایزه‏ی صلح نوبل از ایران، کشوری که سرکوب و سانسور در آن بیداد می‏کند، همان‏گونه که در صحبت‏های ایشان هم بود، جوایز برندگان ما را که از کره شمالی، برمه و کوبا بودند، اهدا کردند.

شیرین عبادی و عبدالکریم لاهیجی /عکس: ایرج ادیب‌زاده

در صحبت‏ها هم یک کلیت را طرح کرد و آن هم این که سانسور در همه‌جا وجود دارد و اشکال مختلفی دارد. آن چه که مهم است، مقاومتی است که در مقابل این سانسور می‏شود.

این جلسه و این مراسم هم که هفدهمین مراسم اهدای جوایز گزارش‏گران بدون مرز بود، در همین رابطه است. برای پاس‏داشت مقاومت، برای بزرگداشت تلاش زنان و مردانی که در همه‏‏ی جهان برای ‏آزادی قلم، بیان و آزادی مطبوعات تلاش می‏کنند.

نظرتان در مورد این که سایت تغییر برای برابری هم در میان نامزدها بود، چیست؟

خیلی خوشحال می‏شدم، اگر سایت «تغییر برای برابری»، برنده‏ی این جایزه می‏شد. ولی همین‏که به عنوان نامزد طرح بوده و عملاً طرح شد، مهم است. همان‏طور که دیدیم، هنگام سخنرانی خانم عبادی کلیپ دوستان ما برای کمپین یک میلیون امضا، در پشت سر ایشان پخش می‏شد. در جلساتی این‏گونه، طرح شدن اهمیت دارد.

سال گذشته هم روزنامه‏نگار خوب ایرانی، خانم ژیلا بنی‏یعقوب کاندیدای ما بود، اما برای اهدای این جوایز، همواره هیأت داوران که ۲۷ روزنامه‏نگار از ۲۷ کشور در سراسر جهان هستند، رأی می‏دهند و ما دخالتی نداریم. ضمن این که آقای رضا علیجانی هم به عنوان روزنامه‏نگاری که در سال ۲۰۰۱ برنده‏ی جایزه شد.

از خانم فرنگیس حبیبی، روزنامه‏نگار و مسوول بخش فارسی رادیو فرانسه که در این مراسم حضور داشت، نظرش را در باره‏ی این روز پرسیدم.

طبیعتا به خاطر دل‏بستگی عاطفی، حرفه‏ای و هم‏بستگی حرفه‏‏ای ملی که داریم، دلمان می‏خواست کسانی که در ایران در شرایط بسیار سخت کار می‏کنند و سعی می‏کنند پیام خودشان را برسانند و در این مورد زنانی که برای لغو قوانین تبعیض‏آمیز و برابری حقوق مبارزه و تلاش می‏کنند، جایزه‏ای در این مراسم بسیارصمیمی و باشکوه بگیرند.

ولی در عین حال وقتی می‏بینم روزنامه‏نگار برمه‏ای که ۴۵ سال به علاوه‏ی ۱۴ سال را باید در زندان بگذراند، یا روزنامه‏نگار کوبایی که ۲۰ سال را باید در زندان بگذراند، این جایزه را گرفته، بازهم فکر می‏کنم خوب است که چنین سازمانی مثل گزارش‏گران بدون مرز هست که نگهبان صدای روزنامه‏نگارانی است که در بدترین شرایط، از درون زندان‏ها و بیغوله‏ها سعی می‏کنند حرفه‏اشان را انجام بدهند.

البته، دل‏گرمی خاصی برای زنانی خواهد بود که در ایران کار می‏کنند و شاید دور نباشد که جوایزی دریافت کنند. چه در این‏جا و چه در جاهای دیگر.

زنانی که در ایران و اصولاً روزنامه‏نگارانی که در ایران دارند کار می‏کنند، در لحظات آینده از این مراسم خبردار می‌شوند. آن‏ها هم خوشحال خواهند شد که بالاخره روزنامه‏نگاران و همکارانشان در جاهای دیگر دنیا، جایزه گرفته‏اند.

یکی دیگر از حاضران در مراسم امروز پاریس، عبدالکریم لاهیجی، رییس جامعه‏ی حقوق بشر در ایران بود که عقیده دارد: «قاره‏ی آسیا، عقب‏مانده‏ترین قاره‏ها از نظر حقوق بشر است»

وقتی صحبت از حقوق بشر می‏‏کنیم، می‏گوییم عقب‏‏مانده‏ترین قاره در ارتباط با وضعیت حقوق بشر، قاره‏ی آسیا است. امروز هم دو جایزه از سه جایزه‏ای که گزارش‏گران بدون مرز هرساله اهدا می‏کنند، به روزنامه‏نگاران و وبلاگ‌نویس‏های برمه و کره‏ شمالی داده شد. جایزه‏ی سوم هم نصیب یک روزنامه‏نگار کوبایی شد که در زندان است.

این نشان می‏دهد که آزادی مطبوعات، آزادی بیان در دنیایی که در آن زندگی می‏کنیم، به چه بهایی تامین می‌شود. این‏جاست که باید مبارزه برای تحقق این آزادی‏ها را در کشورهایی که زیر سلطه و ستم نظام‏های استبدادی هستند، روز به روز بیشتر کرد.

به عنوان یک فعال حقوق بشر، فکر می‏کنید برپایی این‏طور جلسات و اهدای چنین جوایزی، چه تاثیری در این کشورها به خصوص کشور ما، ایران می‏گذارد؟

این تاثیر از دو جهت است؛ اول این که افکار عمومی متوجه می‏شوند که دنیا کشور آن‏ها، مبارزان حقوق بشر، روزنامه‏نگاران و فعالان حقوق مدنی را از یاد نبرده است.

دوم این که وقتی این جایزه‏ها اهدا می‏شود، فکر می‏کنیم برای آن روزنامه‏نگار، آن فعال حقوق بشر و آن مبارزی که در زندان یا زیر ستم است، حداقل حمایتی را به وجود می‏آورد.

امیدوارم طی هفته‏های آینده یک یا چند جایزه هم نصیب مبارزان حقوق بشر و مبارزان حقوق زن ایرانی بشود و امیدوارم هفته‏ی آینده خبر خوشی برایتان داشته باشم.

سرانجام، خانم لادن برومند، یکی از فعالان حقوق بشر که در این مراسم بود، می‏گوید که ایران در این مراسم با بودن شیرین عبادی به عنوان میهمان ویژه و نیز نامزد شدن سایت «تغییر برای برابری» حضوری فعال داشت

همیشه این که یک مجموعه‏ی سازمان جامعه‏ی مدنی در سطح بین‏المللی، چنین شبکه‏ی همبستگی را ایجاد می‏کند، خیلی مهم است. هیچی جالب‏تر از این تصویر نبود که بچه‏های یک روزنامه‏نگار دربند از برمه، بتوانند اینجا تماس بگیرند و یک گروهی در فرانسه از آن‏ها حمایت کنند و به آن‏ها قوت قلب بدهند.

به نظر من، این یکی از مهم‏ترین مسایلی است که با چنین جوایزی مطرح می‏شود و به آزادی در سطح جهانی کمک می‏کند.

سایت تغییر برای برابری، ویژه‏ی جنبش زنان در ایران هم جزو نامزدها بود. فکر می‏کردید که این سایت برنده شود؟

جزو نامزدها شدن، خود نوعی شناسایی و ادای احترام به کار آن‏ها است. اهمیت ایران در این مورد این بود که در چهره‏ی یک برنده‏ی جایزه‏ی صلح نوبل که برای حقوق بشر در ایران کار می‏کند، به نوعی ایران هم حضور داشت و این همبستگی بین کشورهایی که گرفتارند و آزادی در آن‏ها نیست را هم نشان می‏دهد.