«جامعه به آدم متفکر نیاز دارد»

ایرج ادیب‌زاده

سیزدهم آذر (سوم دسامبر ۲۰۰۸) به یاد قربانیان آذرماه ۷۷ و به ویژه دو تن از چهره‌های برجسته‌ی کانون نویسندگان ایران «محمد‌ مختاری» و «محمد‌جعفر ‌پوینده» که بنا بر اعلامیه‌ی کانون در راه آزادی اندیشه و بیان جان باختند، از سوی کانون نویسندگان ایران، روز مبارزه با سانسور در ادبیات و هنر اعلام شده است.

در این باره با دکتر‌ ناصر زرافشان، حقوقدان و عضو هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران گفت و گو کردم.

دکتر ناصر زرافشان، حقوقدان و عضو هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران

آقای دکتر چه واکنشی به فراخوان شما و اعضای دیگر کانون در این روز مبارزه با سانسور در ایران دیده شد؟

واکنش به ویژه در خارج از کشور بسیار گسترده و دلگرم‌کننده بود. در داخل کشور هم بازتاب وسیع و استقبال خوب بوده است.

منتها در داخل بنا بر دلایلی که حدس زدن آن ساده و روشن است، ما از بعضی از گروها و اصنافی که مستقیماً قربانی سانسور هم هستند، انتظار برخوردی فعالانه‌تر از این را داشتیم.

به عنوان مثال ناشران کسانی هستند که زندگی‌شان، معیشتشان، سرمایه و کار حرفه‌ای‌‌شان مستقیماً زیر ضرب سانسور است.

البته برای من شخصاً قابل درک است که مشکلاتی هم برای آنان در هماهنگی و همکاری با چنین حرکتی وجود دارد؛ ولی ما توقع برخوردی فعالانه‌تر و جدی‌تر از آن چه تا حالا شده، از آنان داریم.

در هر صورت کانون به جریان مبارزه با سانسور، نه به عنوان یک روز مثلاً ۱۳ آذر، بلکه به عنوان یک حرکت پیگیر و پیوسته نگاه می‌کند که در جریان این حرکت باید حمایت و همگرایی همه‌ی گروهای اجتماعی و اصنافی که با این مسأله درگیر هستند، جلب شود و ما در این راستا حرکت کرده و ادامه خواهیم داد و برای ما کار منحصر به این روز و مراسمش نیست.

آقای دکتر زرافشان، هم‌زمان با اعلام روز ۱۳ آذر از سوی کانون نویسندگان ایران برای مبارزه با سانسور، سخنان محمد‌حسین‌ صفار‌هرندی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حمله به روشنفکران و هنرمندان ایرانی، از ادامه‌ی موج سرکوب و سانسور دولتی در فضای فرهنگی ایران خبر می‌دهد. نظر شما چیست؟

من در مناسبت‌های دیگر هم عرض کرده‌ام که جامعه‌ی ما جامعه‌ای رو به آینده‌، رشد، تکامل و رهایی است. در بین همه‌ی عواملی که این امر را امکان‌پذیر می‌کنند، به زبان دقیق‌تر بگوییم در بین همه‌ی نیروهای مولد، گل سرسبد آن‌ها انسان است.

جامعه‌ای که می‌خواهد به رهایی برسد، جامعه‌ای که می‌خواهد روی پای خود بایستد، جامعه‌ای که چشم‌اندازی از توسعه در مقابل خودش دارد، به انسان نیاز دارد و به فضایی برای رشد اندیشه. جامعه به آدم متفکر نیاز دارد و این علی‌رغم همه‌ی موانع و مشکلات این اتفاق خواهد افتاد و راه خود را باز خواهد کرد.

به همین دلیل ما هم به تبعیت از منشور و اساسنامه‌ی کانون و در راستای این ضرورت تلاش‌ خودمان را خواهیم کرد؛ هم‌چنان که دیگران هم در راستای حرکت و جایگاه اجتماعی که دارند مقابله می‌کنند.

اما عرض کردم که جامعه‌ی ایران یک جامعه‌ی بالنده است که این جمعیت با این ثروت با این موقعیت و با این آینده این جامعه احتیاج به فضای اندیشه دارد.

این جامعه احتیاج به خلاقیت دارد. راه خودش را باز خواهد کرد. این اقتضای علمی، ضرورت و نیاز امروز جامعه است. استقبال و حمایت وسیعی که از این فراخوان شد بیش از این‌که مربوط به کانون و یا هر مرجع دیگری باشد، حکایت از تشنگی جامعه دارد.

حکایت از آن خلایی که به دلیل نبود آزادی اندیشه و بیان به وجود آمده است، دارد و آن را نشان می‌دهد. این است که خب دیگران حرفشان را می‌زنند؛ ما هم حرف خودمان را می‌زنیم و راه خودمان را می‌رویم.

آیا قرار بود به همین مناسبت مراسمی برگزار شود؟

بله؛ منتها اجرای مراسمی که ما قصد داشتیم به مناسبت این روز بر مزار مختاری و پوینده و به یاد آنان برگزار کنیم، البته با ممانعت روبه‌رو شد که به صورت‌های دیگر برگزار شد.

ولی من عرض کردم کانون نویسندگان به این موضوع به عنوان یک روز و یک مناسبت نگاه نمی‌کند؛ بلکه به عنوان یک حرکت پیوسته نگاه می‌کند که ادامه خواهد داشت.

این حرکت احتیاج به زمینه‌سازی خواهد داشت؛ احتیاج به جلب حمایت و همدلی همه‌ی کسانی دارد که در معرض و قربانی سانسور هستند. این فعالیتی پیگیر و فراتر از روز خاص است.

خبر خوبی هم هست که هم‌زمان با روز سیزدهم ‌آذر در پنجمین مسابقه‌ی بهترین وبلاگ‌ها، سایت «تغییر برای برابری» در ایران یکی از دو سایتی است که همراه سایت چینی «رن‌جینگ‌ین» نامزد دریافت جایزه‌ی این سال شدند. این می‌تواند هم‌زمان با روز سیزدهم آذر روز مبارزه با سانسور در ایران خبر خوشی برای تمام کاربران اینترنتی و وب‌نگاران باشد. این طور نیست؟

بله من به شما و خودمان شاد‌باش می‌گویم و به دست‌اندرکاران این سایت و به همه‌ی کسانی که نگران سرنوشت و آزادی و آینده‌ی انسان هستند.