نگاه به آینده در میانه بحران در صنعت خودروسازی

ایرج ادیب‌زاده

نمایشگاه اتومبیل پاریس از روز شنبه چهارم ‌اکتبر درهایش را به روی هزاران بازدیدکننده از جهان باز کرد و به مدت دو هفته ادامه دارد.

برای اطلاعات بیشتر از این نمایشگاه و وضعیت کنونی صنعت اتومبیل در جهان به سراغ دکتر فرهاد عربی، استاد و پزوهشگر ارگونومی¹ در دانشگاه پاریس رفتم و با او گفت و گو کردم:

نمایشگاه بین‌المللی اتومبیل پاریس که هر دو سال یک بار برگزار می‌شود، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه اتومبیل جهان به حساب می‌آید.

امسال این نمایشگاه که به نام «اتومبیل تمیز، پاک و ارزان» نام‌گذاری شده است، ۶۰ تا ۷۰ درصد نوآوری در موتور، سوخت، بدنه، کنترل و ... به بازدیدکنندگان ارائه می‌شود.

امروزه تمام مارک‌های جهانی اتومبیل برای جلب مشتری و دادن یک اطمینان از نظر راحتی بدون استثنا نام ارگونومی را نیز یدک می‌کشند که می‌توانم بگویم ارگونومی در حال حاضر از اجزای جدانشدنی صنعت حمل و نقل است.

ارگونومی در اتومبیل چیست؟ می‌توانم بگویم راحتی در داخل اتومبیل، کنترل برای نور و صدا، کنترل‌های مربوط به تابلوهای جلوی اتومبیل که روبه‌روی فرمان نصب شده‌اند که با مورفولوژی و فرم دست تطبیق داده می‌شوند.

صندلی‌ها، پدال، فرمان با رگلاژهای شده که با تکنولوزی پیچیده همراه هستند؛ ولی استفاده از آن‌ها آسان است. نمونه‌های جالب اتومبیل‌‌های معرفی شده به عنوان اتومبیل‌هایی که از ارگونومیکی خوب هستند، در این نمایشگاه وجود دارد.

«محیط زیست و اقتصاد» عنوانی است که کارشناسان و روزنامه‌نگاران به این نمایشگاه داده‌اند. به نظر شما اهمیت اصلی این نمایشگاه بیشتر در کجاست؟

به نظر من اهمیت بیشتر نمایشگاه در همین چیزی است که شما مطرح کرده‌‌اید، در محیط زیست و مسأله‌ی ارزانی قیمت اتومبیل است.

یعنی چراکه ما به اتومبیل تمیز احتیاج داریم؟ یعنی اینکه مقدار دی‌اکسید کربنی که اتومبیل به فضا وارد می‌کند، نشان‌گر پاکیزگی اتومبیل است.

شرایط محیط زیست انسان امروز نباید دور از علم جدید باشد. این علم باید به کمک انسان بیاید و نیاز انسان را برآورده کند. انسان خودش نیاز به یک محیط سالم از نظر هوا و محیط زیست دارد و این کاملاً امری طبیعی است.

دولت‌‌های اروپایی قوانینی را وضع کرده‌اند که میزان (مجاز خروج) گاز کربنیک از اگزوزها را مشخص می‌کنند و سازندگان را تشویق می‌کنند که این استانداردها را رعایت کنند.

سخت‌گیری‌هایی که از طرف مردم، اکولوژیست‌ها و دولت‌ها شده باعث خفه شدن تعدادی از پروژه‌های سازندگان اتومبیل در نطفه شده است.

یعنی این‌ها مجبور شده‌اند پروژه‌هایی را که آغاز کرده و میلیون‌ها یورو برای آن خرج کرده بودند، متوقف کنند. زیرا نتوانسته بودند که در اتومبیل سازی خود را به استاندارد‌های خواسته شده برسانند.

در شهرها به علت عدم جای پارک و ازدیاد اتومبیل، اتومبیل‌‌های بسیار کوچک و زیبا که می‌تواند آلودگی هوا را کم کند با قیمت‌های مناسب به مشتری ارایه کند و جزو نوآوری‌های مدرن در این نمایشگاه است.

دیگر نوآوری‌ها را شما در چه چیزی دیدید؟

نوآوری در زمینه ایمنی همیشه اهمیت خاص خود را داشته است. این نوآوری مخصوصاً در پیش‌گیری ابتدایی قبل از بروز حادثه جای خود را در تکنولوژی نوین باز کرده است.

من یک مثال روشن بزنم: گیرنده‌های عقب اتومبیل برای جلوگیری از برخورد با مانع، تنظیم سرعت و علامت دادن به راننده زمانی که سرعت از حد خاص تجاوز می‌کند یا اگر راننده‌ای در اتوبان از خظ عبور کند، هشداری که از طریق اتومبیل به راننده داده می‌شود، باعث می‌شود که اگر احیانا حالت خواب‌زدگی دارد بیدار شود، این جز ایمنی‌های اولیه است.

موضوع دیگر ایمنی اتومبیل در زمان حادثه است. تست‌های بیومکانیک با توجه به مقاومت بدن در زمان شوک یا تست‌های تصادف مختلف، هر سال در داخل بدنه اتومبیل، موارد ایمنی جدید را اضافه می‌کنند که می‌تواند تا حد امکان راننده و سرنشینان اتومبیل را به هنگام تصادف نجات بدهد.

مثال دیگر در کیسه‌های هوا (ایربگ‌های) زیر زانو، بغلی و ... است که نشان‌گر اهمیت ایمنی در اتومبیل‌ها است.

اهمیت اتومبیل در زندگی امروز انسان بسیار روشن است. هندی‌ها گفته‌اند که ارزان‌ترین اتومبیل را می‌سازند. کشور‌های صنعتی اتومبیل‌هایی می‌سازند با سوخت‌های غیر نفتی و مسأله‌ی ایمنی، زیبایی، ارزانی و تمام نکاتی که شما هم به آن‌ها اشاره کردید. فکر می‌کنید که کدام یک از این موارد واجد اهمیت بیشتری است؟

هر مشتری تقاضای خاص خود را دارد و ما باید همه را در یک قالب ببینیم. یعنی اتومبیل خوب اتومبیلی است که ارزان باشد، مصرف کمی داشته باشد، زیبا و جادار و راحت باشد. این‌ها نکات مورد نظر مشتری است.

ولی اتومبیل‌های ارزان‌قیمتی که امروزه کشوری مثل هند وارد بازار می‌کند، نمی‌تواند به طور خاص در جامعه‌ی اروپایی جا داشته باشد. به خاطر این‌که از نظر ایمنی جای خود را باز نکرده است و تست‌ها و آزمایش‌های لازم را از آن به عمل نیاورده‌اند.

آن‌چه که امروزه مسلم است، این است که شاید ما در رؤیاها یا فیلم‌ها تصویری از اتومبیل‌های آینده داشته‌ایم اما در این نمایشگاه چیزی بالاتر از رویا را به عینه شاهد هستیم که اتومبیل‌هایی با رنگ و استیل‌های خاص و آینده‌نگر، یک جلوه‌ی زیبا و دوست‌داشتنی به این نمایشگاه داده‌اند. همه‌ی این‌ها می‌توانند برای مشتری گیرایی داشته باشد.

اتومبیل‌های امروز با داشتن سقف‌های شیشه‌ای یا «باز شو» با ارتعاش‌های ناچیز، صندلی‌های راحت سفر را لذت‌بخش می‌کنند.

همین طور داشتن پالت‌های سرگرم‌کننده مانند تلویزیون و ویدیو و داشتن دید کافی به آینه‌ی مراقبت از بچه و همه و همه از ارگونومی، زیبایی و راحتی از ویژگی‌های اتومبیل‌های این نمایشگاه است.

مسأله‌ی دیگر در مورد تیپ اتومبیل‌ها است که مثلاً یک تیپ ورزشی برای جوانان دارد یا اتومبیل‌های کوچک مورد پسند خانم‌ها که اتومبیل‌های کوچک دوست دارند؛ اتومبیل‌های کم‌قدرت، با استیل، با رنگ‌های شاد و هم‌چنین جا‌دار که بتوانند وسایل خود مثل کیف و وسایل آرایش را در آن قرار دهند یا ساک‌های تاشوی آماده که در صندوق عقب اتومبیل برای خرید وجود دارد که می‌تواند بسیاری از خانم‌ها را به طرف خرید این اتومبیل‌ها بکشاند که این موارد از جمله دیدنی‌های این نمایشگاه به حساب می‌آید.

نمایشگاه جهانی اتومبیل پاریس در شرایطی درهایش را باز کرده که بازار صنایع اتومبیل تقریباً بحران‌زده است. به نوشته لزکو، روزنامه‌ی اقتصادی فرانسه، ایتالیا با ۱۲ درصد و اسپانیا با ۲۲ درصد کاهش فروش روبه‌رو شده است. کارخانه‌ی رنو هم بزرگ‌ترین شرکت اتومبیل‌سازی فرانسه هم چند کارخانه‌ی محلی خود را بسته است. شما این بحران را ناشی از چه چیزی می‌دانید؟

دو مسأله‌ی مهم در این بحران دخالت دارند. یکی کم شدن قدرت خرید مردم است و دوم بالا رفتن قیمت بنزین و گازوییل است. این دو مورد توانسته است تا حد زیادی بازار اتومبیل را تحت تأثیر خود قرار دهد.

بستن کارخانه‌ها یکی پس از دیگری و انتقال کارخانه‌ها به کشورهایی که کارگر قیمت پایینی دارد، جزو برنامه‌های خودروسازان است.

مردم به خاطر گرانی اتومبیل‌ها و مخصوصاً اتومبیل‌های مدرن که قیمت بالایی دارند، از خرید آن‌ها عاجزند. به خاطر همین مشکل فروش اتومبیل به وجود آمده و امروزه سازندگان اتومبیل در تنگنا قرار گرفته‌اند.