وقتی نفت ۹۰ دلاری هم کفاف مخارج را نمی‌دهد

ایرج ادیب‌زاده

زنگ‌های خطر در جمهوری اسلامی ایران با فروش نفت بشکه‌ای زیر ۹۰ دلار به صدا درآمده است.

در این رابطه با دکتر جمشید اسدی، استاد استراتژی در پاریس گفت و گو کردم.

غلامحسین نوذری، وزیر نفت ایران (عکس:ر ویترز)

با توجه ‌این‌که بیش از ۸۰ درصد درآمد‌های ارزی ایران از محل صادرات نفت است، این کاهش بیشتر بهای نفت چه تأثیری بر اقتصاد و زندگی مردم خواهد داشت؟

پیامدها بسیار منفی خواهد بود و تأثیرات بسیار ناگواری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت.

به خاطر داشته باشید در سال‌های گذشته که دولت آقای احمدی‌نژاد با این اقبال مواجه بود که قیمت نفت بسیار افزایش پیدا کرد، باز هم حتی از سوی مجلس ِ پشتیبان دولت وی و ارگان‌های دیگر دولتی به آقای احمدی‌نژاد این انتقاد شد که چرا در حساب ذخیره ارزی پولی باقی نمانده است و چرا پول‌ها برداشت شده است؛ بدون این‌که به اطلاع کسی برسد؟

یعنی می‌خواهم این را بگویم که آن زمانی که قیمت نفت بالا بود و درآمد‌های نفتی جمهوری اسلامی هنگفت، آن قدر خرج‌های بدون توجیه اقتصادی از سوی دولت نهم صورت گرفت که پول چندانی به عنوان ذخیره باقی نمانده است.

در چنین شرایطی که قیمت نفت به شدت سقوط کرده است و دورنمای افزایش قیمت نفت حداکثر تا ۱۵ ماه آینده بعید به نظر می‌رسد، دولت آقای احمدی‌نژاد و به طور کلی نظام جمهوری اسلامی با کاهش قیمت نفت وارد دوره‌ی جدیدی از مشکلات خواهد شد.

به این معنی که توانایی پرداخت یارانه‌ها، توانایی ادامه‌ی واردات بی‌حساب، توانایی افزایش دستمزد کارکنان و کارمندان دولتی را نخواهد داشت و بدون شک نارضایتی و ناخرسندی‌های اجتماعی گسترش پیدا خواهد کرد و حتی به نظرم می‌آید که دور از انتظار نباید باشد که منتظر به پا خیزی‌های اجتماعی هم باشیم.

اگر حرف‌های شما را خلاصه کنم، تورم، بیکاری و رکود، چشم‌انداز این وضعیت برای ایران خواهد بود. جمهوری اسلامی چه امکاناتی برای مقابله با این وضعیت دارد؟

متأسفانه امکانات جمهوری اسلامی با تنش‌افزایی‌های دولت رییس‌جمهور محترم آقای دکتر احمدی‌نژاد تقریباً برای ایران هیچ است.

متأسفانه کاهش قیمت نفت مصادف با تأیید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران شده است.

معامله‌گران بورس نفت نیویورک (عکس: رویترز)

تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، علی‌رغم این‌که به لحاظ نص متن، این قوانین متوجه گاز و نفت نیست، اما آن‌چنان فضای کسب و کار در ایران را تیره کرده است که عملاً سرمایه‌گذاری در این شاهرگ حیاتی اقتصاد ایران، یعنی نفت و گاز صورت نمی‌گیرد.

وقتی در این صنعت سرمایه‌گذاری صورت نمی‌گیرد، یعنی تولید به شدت رکود پیدا خواهد کرد. آن وقت فعالیت‌ها و کسب و کارهای حوزه‌ی نفت هم به شدت افول پیدا می‌کند.

دولت تا یک مدتی می تواند این مسأله را این گونه حل کند که درآمدهای هنگفت نفتی را جایگزین فعالیت‌های اقتصادی بکند که به علت تحریم‌های اقتصادی بر زمین مانده بود.

حال تحریم‌ها کماکان ادامه دارد و تولید و فعالیت اقتصادی وجود ندارد. از سوی دیگر قیمت نفت هم کاهش پیدا کرده است. در نتیجه پول نفت آن زیان‌های ناشی از تحریم‌ها را نمی‌تواند جبران کند.

به همین دلیل حاشیه‌ی عمل برای دولت آقای احمدی‌نزاد باقی نمانده است و این تنش‌افزایی‌ها باعث شده است که ایران تنها و منفرد در صحنه‌ی بین‌المللی باقی بماند و متأسفانه هزینه‌ی اصلی بر دوش هم‌میهنان ما خواهد بود.

آیا این وضعیت و بحران‌ها باعث تجدید نظر و بازگشت به جامعه‌ی جهانی خواهد شد؟

برای جناح آقای احمدی‌نژاد و دوستدارانش، هرگز. آن‌ها واقعاً به طور صادقانه معتقد به پیروی از راه «امام غایب» هستند. در نتیجه هیچ دلیلی ندارد که مشکلات مادی «این جهانی» به زعم خود از آرمان‌های «آن جهانی» و برتر به زعم خودشان دست بردارند.

اما من این احتمال را می‌دهم که این اتفاق بیفتد که جناح اصلاح‌طلب یا جناح پراگماتیست، متوجه وخامت بحران و گستردگی آن برای جمهوری اسلامی، مردم و ایران بشوند و جناح تندروی آقای احمدی‌نژاد را زیر فشار بگذارند و شاید از این بابت موفق بشوند که تغییری در سیاست‌های تنش‌افزا بدهند؛ در برابر خواسته‌های جامعه بین‌الملل، تمکین بیشتری کنند تا روزنه‌ی امیدی از این طریق پیدا بشود.