‫تاجیکستان با جشن‌هایش‌ زیباست

ایرج ادیب‌زاده

«تاجیکستان زیباست» نام فیلمی مستند از دکتر دارا عزیزی است‌ که فصل تازه‏ی فعالیت‏های فرهنگی «انجمن فرهنگی ایرانی در پاریس» با آن آغاز شد.

خانمی زیبا و آراسته به زبان فارسی به میهمانان و حاضران خوش‏آمد می‏‏گوید. اما هم‏زمان گروهی از حاضران در سالن، آن‏جا را ترک می‏کنند و این از چشم دوربین فیلم‏برداری پنهان نمی‏ماند. در همین رابطه با دکتر دارا عزیزی، قاسم طالب‏زاده و خانم ژاله دفتریان گفت و گو کردم.

از آقای عزیزی می‌پرسم علت ترک تالار جشن از سوی آن گروه چه بود.

این آقایان، آقای عادل، رییس وقت مجلس شورای اسلامی ایران، همکاران ایشان، سفیر ایران و هم‏چنین تعدادی از محافظان آقای عادل بودند که به مجرد دیدن یک خانم با لباس دِکولته، به‌عنوان اعتراض به این‌که چرا این خانم در مملکت اسلامی حجاب ندارد، از تالار خارج شدند.

رییس‌جمهور تاجیکستان روز بعد، علناً در‌مورد این مساله تذکر داد و گفت: «ما یک کشور لاییک هستیم و هر کس که نمی‏خواهد، می‏تواند دعوت ما را نپذیرد».

انگیزه‏ی شما از ساخت این فیلم چه بود؟

انگیزه‏ی خاصی نداشتم. فقط خواستم نشان بدهم به من در آن‏جا خیلی خوش گذشته است و من به تاجیک‏ها خیلی علاقه دارم.

زبان آن‏ها فارسی است و زبان فارسی پلی است که ما را به تاجیک‏ها نزدیک می‏کند. این پل باعث هم‏دلی می‏شود، یعنی ما با تاجیک‏ها هم‏زبانی و هم‏دلی داریم.

خواستم نشان بدهم خیلی دور از مملکت ما، کسانی هستند که به این آب و خاک، یعنی به خاک ایران زمین، بسیار علاقه دارند.

عکس: ایرج ادیب‌زاده

در جایی گفتید تاجیکستان زیباست. از دید شما چرا تاجیکستان زیباست؟

زیبایی یک مساله‏ی فردی است. من آن‏جا را زیبا می‏بینیم، برای این‌که شبیه مملکت خودم ایران است، مردم‏اش به زبان فارسی صحبت می‏کنند و تا آن‏جایی که ممکن باشد، جشن می‏گیرند. در آن‏جا عزاداری ندیدم.

خودم زرتشتی نیستم، اما می‏دانم زرتشتی‏ها جشن‌های زیادی دارند و به هر مناسبتی جشن می‏گیرند. تاجیک‏ها هم به همین شکل ـ ‏مطابق پیشنهادهای حضرت زرتشت ‏ـ از جشن گرفتن خوشحال می‏شوند و از این جشن‏ها استقبال می‏کنند. در آن‏جا جشن، خوش‏رویی و پذیرایی دیدم.

چه نکته‏ی دیگری در تاجیکستان برای‌تان جالب و به‏یادماندنی بوده است؟

خوشرویی مردم برای‌ام بسیار جالب بود. از گروه جدا شدم و تک و تنها در شهر دوشنبه گشتم. وقتی به لهجه‏ی فارسی صحبت می‏کردم و مردم متوجه می‏شدند که من ایرانی هستم و از فارس آمده‏ام، خیلی محبت می‏کردند.

می‏خواستم سوار اتوبوس بشوم، بلیط فروش می‏خواست از من پول بگیرد و گفت: «نه، شما میهمان ما هستید». گفتم پول سامانی همراه دارم.

شما اجازه بدهید سوار اتوبوس بشوم. با وجودی که اتوبوس مملو از افراد بود، مردم خودشان را کنار زدند که جا خالی کنند و من بتوانم راحت سوار شوم.

فیلم شما به نوعی ایرانی‏هایی را که دوست‏دار زبان و فرهنگ ایران زمین هستند، تشویق می‏کند به تاجیکستان بروند.

کاملاً صحیح است. فکر می‏کنم رفتن به تاجیکستان به ما این اجازه را می‏دهد که بدانیم وقتی در خارج از ایران ـ در اوسِتی‏ ـ می‏گویید ایرانی هستید، آن‏ها هم می‏گویند: «ما هم ایرانی هستیم و افتخار می‏کنیم ‌که ایرانی باشیم و به زبان فارسی صحبت کنیم.»

در فیلم‏تان خیلی هم به رقص و آواز محلی تاجیک‏ها توجه کرده بودید.

همین‏طور است. این رقص و آواز محلی را در یکی از این دهات که رفته بودیم، دیدیدم. در این روستا از ما پذیرایی شایانی شد و برای ما رقصیدند.

در فیلم می‏بینیم که خانم‏ها بدون حجاب بودند و این‏طور نبود که بخواهند خودشان را از ما مخفی کنند. این مساله که زن‏های مسلمان‏ با ما این‏گونه رفتار می‏کنند، برای‌ام خیلی لذت‏بخش بود.‏

به مناسبت دو هزار و هفتصدمین سال تاسیس شهر کولاب و سال آریایی، به این شهر هم رفته بودید و آن‏جا هم خیلی فیلم گرفته‏ بودید.

در این شهر فیلم خیلی طولانی گرفته‏ام که فقط قسمت‏هایی از آن را این‏جا نشان داده‏ام. نوع پذیرایی آن‏ها را نشان داده‏ام، که میزی بود با میوه و… و خانم‏هایی بودند که ظرفی می‏آوردند و دست‌مان را در آن می‏شستیم، یا به نمک دست می‏زدیم و می‏چشیدیم.

وجود آثار باقی‏مانده از ۲۷۰۰ سال پیش در شهر کولاب، دل ما را خوشحال می‏کند. ما را دروناً از این‌که ببینیم جاهایی هم هست که اعتقاد دارند نژاد آریایی کارهای مثبتی کرده‏اند و فقط هیتلر نبوده که خودش را به آریایی بودن بزند، مردم‌کشی کند و زور بگوید، خوشحال می‏کند. آن‏جا این حرف‏ها نیست.

عکس: ایرج ادیب‌زاده

آیا در تاجیکستان، به نوعی خودتان را در ایران احساس می‏کردید؟

کاملاً، به جای این‌که به ایران بروم، رفتم تاجیکستان و فکر می‏کردم مملکت خودم است، کاملاً آزاد بودم و می‏توانستم هر جا که می‏خواستم، بروم و با همه فارسی صحبت کنم.

آن‏جا حرف‏های مرا می‏فهمیدند و وقتی که آن‏ها با زبان بسیار شیرین فارسی صحبت می‏کردند، حرف‏های‌شان را متوجه می‏شدم. کشوری بود که برای اولین بار می‏دیدم، ولی در آن‏جا خودم را کاملاً ایرانی حس می‏کردم.

چقدر جاذبه‏های توریستی داشت؟

جاذبه‏های توریستی بسیار زیادی دارد. ولی متاسفانه آن‏طور که باید و شاید، از آن استفاده نمی‏شود. چون برای خیلی از مردم، تاجیکستان، شمال افغانستان است و در یک منطقه‏ی جنگ‏زده قرار دارد.

خواستم در این فیلم نشان دهم که بعد از اتمام جنگ داخلی، تاجیکستان به صلح و آرامش دست یافته است. یک توریست می‏تواند آن‏جا به خوبی گردش کند.

خیلی‏ها در آن‏جا سرمایه‏گذاری کرده‏اند. چون در آن‏جا تعداد زیادی اسماعیلیه هست و آن‏ها می‏توانند آزادنه رفت و آمد کنند، آقاخان محلاتی هم در آن‏جا سرمایه‏گذاری کرده است. مهمان‏خانه زده و مکان‏هایی برای همه‏، به‏اضافه برای اسماعیلی‏ها درست کرده است.

زرتشی‏ها در تاجیکستان، سرمایه‏گذاری می‏کنند تعداد زیادی یهودی‏ آن‏جا زندگی می‏کنند. از هر ادیانی باشید، فرقی نمی‏کند، آن‏ها همه را با یک چشم نگاه می‏کنند. می‏توانید با کمال راحتی مسافرت کنید و هیچ‌جور ناراحتی برای‌تان ایجاد نمی‏کنند.

راجع به وضع زندگی در تاجیکستان، ارزانی و گرانی و… برای‌مان بگویید.

آنجا خیلی از فرانسه ارزان‏تر است. ما با پول کمی که به «سامانی» تبدیل کردیم، خیلی راحت هرچه خواستیم، خریدیم. شاید با یک ششم قیمت فرانسه، می‏توانستیم همان کالاها را خریداری کنیم.

قرار است که فیلم شما در جاهای دیگری هم نمایش داده شود؟

امکان دارد. چون «انجمن فرهنگی ایرانیان» والدومن خواسته‏اند که این فیلم را در آنجا نمایش دهم. همچنین یک انجمن فرانسوی هم خواسته است که این فیلم را به زبان فرانسوی در آن‏جا معرفی کنم و به زبان فرانسه، از تاجیکستان صحبت کنم.

عکس: ایرج ادیب‌زاده

پس از پایان نمایش فیلم «تاجیکستان زیباست»، ساخته‏ی دکتر دارا عزیزی، نظر آقای قاسم طالب‏زاده، رییس انجمن فرهنگی ایران در پاریس، در‌باره‏ی برنامه‏ی روز تاجیکستان و نمایش فیلمی از سفر به آن‏جا را می‏پرسم.

از آن‏جایی که تعدادی از دوستان ما، به هنر و فرهنگ ایران که در تاجیکستان اجرا می‏شود، خیلی علاقه‌مند بودند، خیلی خوشحال شدم و از آقای عزیزی خواهش کردم این برنامه را بگذارد.

همان‌طور هم که دیدید، آقای میرشاهی هم در‌مورد مسایل دیگر صحبت کرد. هر سال ایرانی‏ها از این‏جا به تاجیکستان می‏روند و در برنامه‏های آن‏ها شرکت می‏کنند.

من هم قرار بود بروم و اپرایی که نوشته‏ام، در آن‏جا اجرا شود. امیدوارم که در ماه‏های آینده فرصتی بشود و ما هم به ‏آن‏جا سری بزنیم. هنوز به تاجیکستان نرفته‏ام.

اتفاقاً هر سال ما را دعوت می‏کنند. اما به تابستان یا تعطیلات دیگر برمی‏خورد، به همین دلیل تا‌کنون نتوانسته‏ایم برویم.

اما می‏دانم که در تاجیکستان فعالیت هنری زیاد است. برنامه‏ای هم که هنرمندان تاجیکی در اپرای پاریس اجرا کردند، بی‏نظیر بود. هم از نظر مدرنیته و هم از این نظر که برای هنر و فرهنگ قدیم خودشان خیلی ارزش قایل هستند.

عکس: ایرج ادیب‌زاده

خانم ژاله دفتریان، رییس «انجمن پارسی گویان» در پاریس هم در‌باره‏ی نمایش این فیلم می‏گوید.

یکی از کسانی هستم که باورم بر این است پایه‏ی فرهنگ هر سرزمینی روی زبان آن سرزمین گذاشته شده است.

از این‌که امشب دیدم در تاجیکستان واژه‏های بیگانه در گفتار و نوشتار مردم کمتر به کار برده می‏شود، شاد شدم.

همان‏طور که آقای دکتر میرشاهی و آقای دکتر عزیزی گفتند و یکی از شنوند‏گان هم یادآوری کردند، بایستی دست در دست این مردم بگذاریم.

به‌هیچ‌وجه آن‏ها را از خودمان جدا ندانیم و در راه پیش‏برد زبان فارسی، زبانی که به دور از واژه‏های بیگانه باشد ـ این همه واژه‏های تازی و فرنگی که وارد زبان ما شده است ـ و برای پربارتر کردن فرهنگ سرزمین‏مان با آن‏ها همکاری‏های گسترده داشته باشیم.