جنبش زنان ایران، نامزد جایزه حقوق بشر سازمان ملل

ایرج ادیب‌زاده

انجمن پژوهش‌گران ایران، جنبش زنان ایران را نامزد جایزه حقوق بشر سازمان ملل متحد کرده است. نامزدهای پیشنهادی باید تا پایان وقت اداری روز چهاردهم ژوییه (۲۴ تیر) به این مرکز وابسته به سازمان ملل معرفی بشوند. از خانم رؤیا کاشفی، مسئول کمیته حقوق بشر انجمن پژوهش‌گران ایران در لندن می‌پرسم انگیزه شما در مورد پیشنهاد نامزدی جنبش زنان ایران برای جایزه حقوق بشر امسال سازمان ملل چیست؟

اگر به تاریخ معاصر ایران نگاه کنیم، بیش از صد سال است که زن ایرانی برای رسیدن به حقوق برابر خودش مبارزه کرده است. ولی اگر به ۳۰ سال گذشته، یعنی از زمانی که انقلاب اسلامی رخ داده و قانون اساسی تازه‌ای بر ایران حاکم شده، نگاه کنیم، می‌بینیم که به خاطر دو ماده خاص - ماده چهار و ماده پنج قانون اساسی - علیه دو گروه در ایران، به صورت قانونی و بنیادی تبعیض می‌شود: زنان و اقلیت‌های مذهبی.

به خاطر ماده چهار قانون اساسی که می‌گوید تعبیر تمام قوانینی که در ایران حاکم است، باید بر اساس شرع اسلام باشد، همه‌ی قوانینی که مربوط به زندگی یک زن می‌شود، از ازدواج کردن و بچه‌دار شدن و طلاق گرفتن و حضانت و درس خواندن و کار کردن و همه چیز او، دست تبعیض است.

اگر به سه سال گذشته نگاه کنیم، به خاطر خشونت زیادی که از ۲۲ خرداد ۸۵ علیه جنبش زنان بوده، می‌بینیم که یک مبارزه مدنی در ایران به وجود آمده که توانسته از راه‌های بکر و خلاقه‌ای استفاده کند. تفکر بسیار سازنده، با منطق مبارزه کردن با قوانین تبعیض‌آمیز مثل جنبش تغییر برای برابری و دیگر کمپین‌هایی که می‌بینیم به دنبال آن از ۲۲ خرداد ۸۵ به این طرف به وجود آمده است.

یعنی به نوعی این تحول و این حرکت جنبش زنان ایران در این سه سال گذشته، رنگ دیگری به خودش گرفته و به جنبش برابری‌طلبی تبدیل شده است. به خاطر این‌که می‌بینیم حالا دیگر جنبش در رابطه با حقوق زنان نیست. برای برابری‌طلبی است و در قلب حرکت اجتماعی در ایران قرار گرفته و مردهای ایرانی هم در آن شرکت می‌کنند.

ما در انجمن پژوهش‌گران ایران به همین دلیل تصمیم گرفتیم امسال که شصتمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر است و چهلمین سالی است که مجمع عمومی سازمان ملل متحد، این جایزه را دارد به مبارزان و مدافعان حقوق بشر در سراسر دنیا اهدا می‌کند و در ضمن ما در آستانه سی‌امین سال حکومت اسلامی و این قوانین تبعیض‌آمیز هستیم، با نگاهی به گروه‌ها و افرادی که قبلاً این جایزه‌ها را گرفته بودند، دیدیم که چه قدر خوب می‌شود که امسال که شصتمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر است، جنبش زنان ایران را نامزد کنیم.

منظورتان از نامزدی جایزه حقوق بشر، جنبش زنان در داخل ایران و هم‌چنین فعالان حقوق زنان و پشتیبان‌های آن‌ها در خارج از کشور و در جهان است. این طور نیست؟

همین طور است. ما هم به همین دلیل جنبش زنان ایران گفتیم و نه جنبش زنان در ایران؛ محدوده جغرافیایی قائل نشدیم. به خاطر این‌که فرقی ندارد؛ ایرانی، چه داخل کشور و چه خارج کشور است، وقتی برای بهبود قوانین و وضعیت هم‌وطنان خودش دارد قدم برمی‌دارد، این یک جنبش متحد است. بنابراین چه من که در لندن نشسته‌ام و چه شخص دیگری که در تهران یا در کردستان یا در هر جای دیگر ایران، برای یک چیز داریم فعالیت می‌کنیم، این همان یک جنبش مشترک است. بنابراین حتماً برای همه است.

سابقه دادن این جایزه حقوق بشر سازمان ملل به کجا می‌رسد؟

به ۴۲ سال پیش. سال ۱۹۶۶ مجمع عمومی سازمان ملل تصمیم گرفت که یک جایزه بین‌المللی را به وجود بیاورد تا به دستاوردهای مدافعین حقوق بشر را ارج بگذارند. اولین دفعه‌ای که این جایزه داده شد، دهم دسامبر ۱۹۶۸ در سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر بود و خانم دکتر مهرانگیز منوچهریان این جوایز بودند که در آن زمان، هم وکیل بودند و هم اولین زن سناتور در ایران بودند، هم جزو آن گروه اول دریافت‌کننده بودند. بنابراین، جزو اولین گروه، یک زن ایرانی برای مبارزات خودش برای حقوق زن ایرانی شناخته شد و جایزه بین‌المللی حقوق بشر سازمان ملل به او تعلق گرفته است.

ما دیدیم که چهلمین سال این جایزه می‌شود، چه قدر خوب است که به خصوص به خاطر فعالیت‌هایی که در دوسال و نیم گذشته بوده، بار دیگر این مبارزات جنبش زنان ایران به صورت بین‌المللی شناخته شود. به خاطر فشاری که بر آن‌ها وارد می‌شود، به خاطر قوانین تبعیض‌آمیزی که با آن می‌جنگند و به خاطر خشونت و زندان و شلاقی که با آن روبه‌رو هستند، به خاطر این مبارزه‌ای که می‌کنند، ما بتوانیم این را مطرح بکنیم.

به غیر از افراد به جنبش‌ها هم داده می‌شود؟

این جایزه تا حالا هفت دفعه داده شده است. یعنی به نوعی پنج سال یک دفعه و فقط یک بار ۱۰ سال یک دفعه بوده است. پنج سال یک دفعه داده شده و همیشه به یک گروه بوده است؛ یعنی چندین فرد یا جنبش‌ها و سازمان‌ها بوده است. مثلاً یک سال سازمان عفو بین‌الملل برنده شده است؛ یک سال کمیته بین‌المللی صلیب سرخ برنده شده و همین طور مبارزات زنان در تونس این جایزه را گرفته است.