«امنیت، مهم‌ترین چالش افغانستان است»

ایرج ادیب‌زاده

دیروز یکی از مهم‌ترین گردهمایی‌های جامعه جهانی برای کمک به افغانستان در پاریس برپا شد. با وجود همه ایرادها و انتقادهایی که غربی‌ها به حامد کرزای دارند و ایرادهایی که او به غربی‌ها وارد می‌کند، سرانجام همه در پاریس از رییس جمهوری افغانستان حمایت کردند.

آقای کریم پاکزاد، پژوهشگر مرکز تحقیقات بین‌المللی و استراتژی فرانسه در این باره چنین می‌گوید:

در حال حاضر مساله اساسی برای جامعه جهانی، شخص آقای کرزای یا دولت او نیست. چالش مهمی که جامعه جهانی و غرب دارد این است که علی‌رغم این که اوضاع امنیتی، سیاسی و اقتصادی افغانستان رو به بهبودی نیست، این‌ها چاره‌ای دیگری ندارند که در افغانستان بمانند و سیاست و استراتژی خود را در افغانستان پیش ببرند.

ولی آن‌چه جامعه بین‌المللی را در مورد افغانستان نگران ساخته، این است که عملیات نظامی که بر علیه تروریسم در واقع بر علیه القاعده و طالبان در افغانستان به راه افتاده بود و این به آن نتایج که پیش‌بینی می‌شد، دست نیافت. حتی به اندازه‌ای که نیروهای خارجی در عملیات اخیر به رهبری ناتو در افغانستان به همان اندازه مقاومت طالبان و سایر نیروهای تروریستی که از آنها حمایت می‌کنند، بیشتر شده‌اند.

مساله دیگر این‌که دولت افغانستان در این کنفرانس پاریس برای اولین بار از آن نام برده می‌شود، دولتی است که از لحاظ سیاسی و اداری ضعیف است و به فساد اداری متهم شده است. دولتی است که توانایی پیشبرد و عملی ساختن پروژه‌های اقتصادی را در افغانستان ندارد. ولی علی‌رغم این باز هم این‌ها سعی می‌کنند که در افغانستان حاضر باشند. دولت طوری عمل می‌کند که به اصطلاح موثر بودن کمک‌های خارجی در افغانستان به نظر بیاید.

آقای حامد کرزای در کنفرانس پاریس به نیروهای خارجی و تروریسم در خارج از مرزهای افغانستان حساسیت نشان داد. پرسش این است آیا این نیروهای خارجی در خارج از افغانستان چقدر می‌توانند بر امنیت شکننده این کشور تاثیر داشته باشند؟

حامد کرزای این حق را دارد که دلایلی را برای جامعه جهانی عرضه کند تا نشان دهد که دولت او در حدی که انتظار می‌رفت، موفق نیست. یکی از این دلایل مداخله کشورهای خارجی است که به‌طور مشخص و واضح پاکستان است. اینها معتقد هستند که فعالیت‌های جنگی در افغانستان به خاطر این است که «طالبان پاکستانی» و نیروهای القاعده که در آن‌ سوی مرزها قرار دارند اینها در امور داخلی افغانستان مداخله می‌کنند.

در اینجا هیچ شکی نیست که در بعضی از مناطق هنوز هم نیروهای القاعده وجود دارد. ولی القاعده در افغانستان تا آن حدی که پیش از مداخله نیروها یا اوایل سال ۲۰۰۲ قدرت داشت، دیگر قدرت ندارد. حالا جای القاعده را در این موضوع بیشتر نیروهای افراطی اسلامی که از آنها با عنوان «طالبان پاکستانی» یاد می‌کنند، گرفته است.

این‌ها خیلی قدرتمند هستند. این‌ها از لحاظ قومی، زبانی، مذهبی و قبایلی با طالبان ارتباطات چند جانبه دارند و هیچ در این شکی نیست که این نیروها از طالبان حمایت می‌کند.

در این میان ایران چقدر در بی‌ثباتی افغانستان نقش دارد؟ پیش‌تر از سوی غربی‌ها گفته شده سلاح‌های ارسالی ایران را در دست جنگجویان طالبان دیده‌اند.

معلومات کامل و صحیحی در این باره در اختیار نیست. به خاطر این‌که در چنین موردی هم دولت افغانستان و هم شخص حامد کرزای معتقد به این است که ایران در افغانستان نقش ثبات و بازسازی ایفا می‌کند. ولی خب می‌دانیم که در ایران نیروهای دیگری هم هستند که این نیروها بعضی مواقع در کشورهای هم‌جوار یا دورتر دارای نقش هستند.

دلیل مشخص شده‌ای درباره مداخله ایران در افغانستان نمی‌بینم، ولی چنین امری را هم ناگزیر نمی‌دانم. در عین حال در شرایط کنونی ثبات افغانستان به نفع ایران است.

حالا جامعه جهانی ۲۰میلیارد دلار کمک به افغانستان را برای پنج سال تصویب کرده است. امریکا به تنهایی از سال ۲۰۰۱ بیش از ۳۷میلیارد دلار به بازسازی افغانستان کمک کرد. در این حال جامعه جهانی و بالاتر از همه آمریکا، ضمن اعلام پشتیبانی از بازسازی افغانستان از دولت کابل خواسته است بر دامنه مبارزه با فساد و ساختن یک دولت دموکراتیک بیفزاید.

در مسایل اقتصادی و سیاسی افغانستان، جامعه بین‌المللی آن توجهی که باید بکند را نکرده است. آمار رسمی که خود دولت آمریکا نشان داده، می‌گوید که در شش سال اخیر ایالات متحده آمریکا میلیاردها دلار در افغانستان به مصرف رسانده است. از این مقدار ۴۰میلیارد دلار فقط مصرف غیرنظامی است.

پنج شش سال اخیر، مجموعه این داده‌های بین‌المللی به افغانستان به ۲۵میلیارد دلار می‌رسد. در حالی که عملاً جامعه بین‌المللی فقط تا به حال ۱۵میلیارد در افغانستان کمک کرده است.