«منافع روسیه در این است که وضعیت را وخیم نشان ندهد»

ایرج ادیب‌زاده

ولادیمیر پوتین، نخستوزیر جدید روسیه، در سفر به پاریس و در گفتگوی اختصاصی با روزنامه لوموند گفته است ایران در پی دستیابی به بمب اتمی نیست. در حالی که آقای پوتین سه هفته پیش در مقام رییس‌جمهوری روسیه یکی از امضاءکنندکان سومین قطعنامه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران بود. از دکتر جلال ایجادی، استاد دانشگاه، عضو حزب سبزها و تحلیل‌گر سیاسی در پاریس می‌پرسم به نظر شما این اظهار نظر نخست‌وزیر جدید روسیه را چه طور باید توجیه کرد؟

ولادیمیر پوتین: ایران در پی دستیابی به بمب اتمی نیست

من فکر می‌کنم که دولت ایران برای پیگیری سیاست‌های هسته‌ای خودش و سیاستش برای مقابله با آمریکا، به دولت روسیه اتکا می‌کند و پوتین پیوسته از رژیم ایران در قبال فشارهایی که غرب به ایران وارد کرده، حمایت کرده است.

حمایت دولت روسیه و امروز دولت پوتین هم به این معناست که ایران بتواند به دنبال پروژه‌ای که در بوشهر هست، روابط اقتصادی در زمینه مسائل غنی‌سازی اورانیوم و ایجاد نیروگاه‌ها را با روسیه انجام بدهد. به این خاطر که ایران به تنهایی نمی‌تواند این کار را بکند و غرب هم به لحاظ مخالفت‌هایش با سیاست‌های کنونی ایران، خواهان حمایت و پشتیبانی از دولت ایران نیست و بنابراین هم ایران به مسأله پوتین توجه دارد و هم پوتین نسبت به دولت ایران.

این‌که پوتین گفته «ایران خط سلاح‌های هسته‌ای را تعقیب نمی‌کند» نوعی حمایت است از این‌که همکاری‌های ایران با روسیه ادامه پیدا خواهد کرد.

گرچه در همین مصاحبه‌اش تکرار می‌کند و می‌گوید ما به انحاء گوناگون و به شکل‌های مختلف سعی خواهیم کرد که از گسترش سلاح‌ها جلوگیری بکنیم و منظور او به طور غیرمستقیم این است که ما سعی خواهیم کرد آن تکنولوژی مربوط به غنی‌سازی را در درون کشور خودمان نگه داریم و روابط ایران در پیوند سیاست‌های ما باید باشد.

بنابراین می‌خواهد بگوید خطری به آن معنا ندارد و منظور او این است که تا زمانی که ایران در چهارچوب سیاست‌های ما کارش را ادامه می‌دهد، به نحوی خطری ندارد و به دولت‌های غربی می‌خواهد بگوید که ایران نوعی بازار و نوعی زمینه همکاری با ما خواهد بود.

ولی هم‌زمان با همین مصاحبه آقای پوتین با روزنامه لوموند و گفتن همین مسائلی که شما برشمردید، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فعالیت‌های احتمالا نظامی اتمی ایران اظهار نگرانی کرده و گفته که ایران همه مسائل را به ما نگفته است.

درست است. البته این نگرانی‌ها نگرانی‌هایی هست که به احتمال قوی پایه دارد و فقط تبلیغات آمریکا نیست. گو این‌که آمریکایی ها هم سعی می‌کنند این را به شکل شدیدتری نشان بدهند؛ چون همان طوری که می‌دانیم در دوران‌های گوناگونی دولت ایران سعی کرده یک سری فعالیت‌های هسته‌ای را پنهان نگه دارد و امروز محافل بین‌المللی می‌دانند که ایران همه جوانب سیاست خودش را برملا و آشکار نکرده است.

ولی علی‌رغم این سیاست، ایران در جستجوی این است که علی‌رغم فشاری که آژانس بین‌المللی یا آمریکا می‌آورد، به سیاست خودش در زمینه امور هسته‌ای ادامه بدهد. به این خاطر که در منطقه، ایران در جستجوی سیاست هژمونی خودش لست و این هم در ارتباط با کشورهای عربی است که به این ترتیب بتواند رهبر بودن خودش را نگه دارد.

هم این‌که در رقابت با آمریکا و اسراییل و فشارهایی که این‌ها می‌آورند، می‌خواهد بگوید که من سیاست خودم را جلو می‌برم. با توجه به تناقضات و تضادهایی که در کل این منطقه و از جمله در روسیه و جناح غرب وجود دارد، ایران سعی می‌کند که سیاست‌های خودش را در این زمینه با تمام مشکلاتش به پیش ببرد.

به نظر شما این حرف‌های آقای پوتین هیچ نوع تضادی با این قطعنامه‌های شورای امنیت ندارد که از ایران خواسته غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند، اما ایران هم‌چنان ادامه می‌دهد؟

من فکر می‌کنم که منافع روسیه در این خواهد بود و در این است که تا حدودی وضعیت را وخیم نشان ندهد؛ به خاطر این‌که منافع استراتژیکی بین ایران و روسیه وجود دارد.

ولیکن خود نخست‌وزیر روسیه هم در گذشته و هم در این مصاحبه اخیرش، به نوعی می‌گوید که هنوز نکات ناروشنی وجود دارد که احتیاج است راجع به آن‌ها دقیق‌تر برخورد شود.

بنابراین روسیه به طور قطع این را نفی نمی‌کند. منتها همان سیاستی را ندارد که غرب و اروپا، مثل فرانسه یا آمریکا دارند.

مطلب دیگر این‌که فرانسه موافقت کرده برای کمک به اردن برای راه اندازی برنامه هسته‌ای این کشور، البته برنامه صلح آمیز اردن؛ آقای برنارد کوشنر به آن‌جا رفته و یک تفاهمی را امضاء کرده است. می‌بینیم که حالا منطقه دنبال این سلاح اتمی هستند؛ اما به صورت صلح‌آمیز.

شما کل خاورمیانه را به عنوان یک بازار بزرگ اقتصادی و مالی در نظر بگیرید. از یک طرف مسأله نفت و درآمدهای نفتی هست؛ ولی از سوی دیگر کل کشورهای غربی احتیاج دارند که این بازار را برای سلاح‌ها و برای فروش اسلحه و فروش نیروگاه‌ها آماده بکنند.

این بازار امروز توسط سه کشور مهم احاطه شده است. روسیه برای مسائل نیروگاه‌ها و داشتن اورانیوم. دوم سیاست آمریکا که در این ارتباط سعی کرده که با بحرین، مصر یا عربستان سعودی یک مقدار نزدیکی‌هایی داشته باشد و بتواند به این ترتیب محصولات این صنایع را به جلو ببرد.

سوم مسأله فرانسه است که فرانسه همان طور که می‌دانید در ماه ژانویه یک سلسله قراردادهایی با امارات متحده بست. در کنار آن قراردادهایی با مراکش، لیبی و الجزایر بست و هم‌چنین امروز هم قرارداد آخری که در پی آن است، قرارداد با اردن است.

در واقع تلاشی که فرانسه دارد، این است که در این نقطه جهان که تناقضات سیاسی وجود دارد، که مسأله اسلحه اتمی وجود دارد، بتواند از بازار اقتصادی‌اش استفاده کند و مجموعه بازار را در اختیار روسیه و آمریکا قرار ندهد. بنابراین سیاست فرانسه در این منطقه یکی سیاست اقتصادی و مالی هست و دوم همراهی با سیاست‌های اسراییل و آمریکاست.

ولیکن آن‌چه که در این قضیه مهم است، این است که فرانسه احتیاج دارد که نیروگاه‌های اتمی بفروشد. امروز فرانسه مسائل اقتصادی دارد و رشد اقتصادی‌اش را باید گسترش بدهد. فروش هر نیروگاه، حداقل شش میلیون یورو می‌تواند بفروشد و علاوه بر آن کلی درآمدهای دیگر خواهد داشت.

بنابراین از یک طرف با توجه به بالا رفتن قیمت نفت و پولی که در این منطقه وارد می‌شود و از طرف دیگر مشکلات آبی که برای برخی از این کشورها به عنوان یک واقعیت وجود دارد، وسیله‌ای می‌شود که فرانسه بتواند سیاست اقتصادی خودش را برای فروش نیروگاه‌ها توجیه بکند.

می‌بینیم همسایگان ایران در خلیج فارس به انرژی هسته‌ای به صورت صلح‌آمیزش روی آورده‌اند. آیا ایران هم نمی‌توانست در همین روند ادامه بدهد؟

من فکر کنم ایران احتیاجی به انرژی‌های اتمی ندارد. به خاطر این‌که ایران یک کشور بزرگی است که امکانات طبیعی مثل باد و آفتاب دارد. ۳۰۰ روز ایران، روز آفتابی است و این یک امکان گسترده‌ای را برای ایجاد انرژی به وجود می‌اورد و از سوی دیگر ایران تولید‌کننده بزرگ نفت و گاز است.

بنابراین خط اصلی ایران بیشتر داشتن نیروگاه‌های اتمی هم برای پرستیژ و آتوریته منطقه‌ای است و از سوی دیگر این تمایل هست که بتواند سلاح‌های هسته‌ای را گسترش بدهد؛ در ارتباط با رقابت‌هایی که هم در ارتباط با پاکستان و هم اسراییل وجود دارد.

اسراییل امروز ۲۰۰ کلاهک هسته‌ای دارد و سیاست ایران این است که من چرا نباید داشته باشم. بنابراین تلاش ایران گذشته از جنبه اقتصادی که بیشتر به نظر من یک بهانه است، قبل از هر چیز مسأله سیاسی و نظامی نیروگاه‌های اتمی برایش مهم است.