آیا صنعت گاز ایران تحریم می‌شود؟

ایرج ادیب‌زاده

آمریکا و بریتانیا برای تحریم گاز ایران باهم متحد شدند. گوردن براون نخست‌ وزیر بریتانیا در دیدارش از واشنگتن با جورج بوش گفته ‌است، برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای این بار در حوزه‌ی صنعت گاز ایران تحریم‌ها را تشدید خواهند کرد. آقای براون افزوده است، در هفته‌های آینده کشورهای اروپایی را به تحریم صنعت گاز ایران تشویق می‌کند.

با دکتر هادی زمانی، اقتصاددان و کارشناس انرژی در لندن درباره‌ی گفته‌های آقای گوردن براون نخست وزیر بریتانیا در مورد تحریم‌های تازه در حوزه‌ی صنعت گاز ایران گفت‌وگو کردم:

آقای دکتر زمانی، به نظر شما چرا نخست ‌‌وزیر بریتانیا در چنین زمانی از تشدید تحریم و به ویژه تحریم گاز ایران صحبت می‌کند؟

علت اصلی آن، این است که ایران فعالیت‌های غنی‌سازی خودش را متوقف نکرده است. برعکس، به استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر و تعداد بیشتر متوسل شده است که غرب از این جریان ناراضی است و در صدد گسترش و تنگ کردن حلقه‌های تحریم ایران است.

در چنین شرایطی صنعت گاز ایران یک هدف مناسب برای حمله‌ی غرب، برای تحریم‌های غرب خواهد بود. افزایش قیمت گاز و همین‌طور شدت وابستگی اروپا به صادرات گاز روسیه موجب شده‌است که بسیاری از کشورهای اتحادیه‌ی اروپا متوجه صنعت گاز ایران بشوند و در صدد استفاده از ظرفیت‌های تولیدی ایران برآیند. این امر باعث شده است که توجه ایران هم به سمت اتحادیه‌ی اروپا جلب بشود و در صدد دست یافتن به بازار صادرات گاز اتحادیه‌ی اروپا باشد.

در ماه گذشته، ما شاهد امضای قراردادی بین ایران و سوییس، یک قرارداد بیست و پنج ساله، برای صادرات گاز ایران به سوییس بودیم. همین‌طور پرتقال از سال ۲۰۰۶ مشغول مذاکره با ایران برای خرید گاز ایران است. ایتالیا نیز مشغول مذاکراتی در همین زمینه است و سال گذشته هم ایران با ترکیه قراردادی امضا کرد که براساس آن ایران بتواند گاز خودش را از طریق ترکیه به اروپا صادر بکند.

از سمت دیگر ایران در جست‌وجوی دست یافتن به بازار صادرات گاز به هندوستان، پاکستان و حتی چین است و پروژه‌ای که رقیب پروژه‌ی «نوبوکو» است که فکر می‌کنم رقیب یک پروژه‌ی خط جریان جنوبی است، خط لوله‌ی جریان جنوبی است که روسیه در آن سرمایه‌گذاری می‌کند.

همین‌طور توجه گردانندگان این پروژه جلب شده است که از ظرفیت تولیدی ایران استفاده بکنند. چون ظرفیت تولیدی آذربایجان به حد مطلوب نیست که نیاز اینها خط لوله را تامین کند.

در مجموع صنعت گاز ایران در آینده همان نقش را ایفا خواهد کرد که نفت در حال حاضر در اقتصاد ایران ایفا می‌کند. حوزه‌ی پارس جنوبی برای مثال ظرفیت‌اش بالغ بر سه هزار و پانصد پلیتیوم مترمکعب است. چنانچه سرمایه‌گذاری‌ها در آن انجام بگیرد، این حوزه به تنهایی می‌تواند درآمد بسیار سرشاری را برای ایران به همراه بیاورد.

سرمایه‌گذاری در این پروژه دارای ۲۴ فاز است، اما تا به حال ۱۴ فاز آن که در دست اجرا هستند، در مراحل اولی هستند و پیشبرد این پروژه مستلزم سرمایه‌گذاری‌‌های بسیار زیادی است. به عبارت دیگر اقتصاد ایران در آینده بستگی شدید به صنعت گاز خواهد داشت. صنعت گاز بخش کلیدی در اقتصاد ایران ایفا خواهد کرد و همین‌طور فرصت‌های طلایی بسیار زیادی در اتحادیه‌ی اروپا در شرق، در چین، درهندوستان، در پاکستان، در ترکیه برای صنعت گاز ایران وجود دارد.

اما به نظر شما این تحریم‌های پیش‌بینی شده چه تاثیری در سرمایه‌گذاری و در بازار فروش گاز ایران خواهد گذاشت؟

چنانچه غرب یعنی آمریکا و انگلستان بتوانند نظر اتحادیه‌ی اروپا را برای تحریم این صنعت گاز جلب بکنند، طبیعتا صدمه‌ی بسیار سنگینی به صنعت گاز ایران خواهند زد، و طبعا چشم‌انداز آینده‌ی اقتصادی ایران را به طور قابل ملاحظه‌ای تحت تاثیر قرار خواهد داد. بدون شک چنانچه موفق بشوند و احتمال موفقیت‌شان قابل ملاحظه است، جلب سرمایه‌گذاری برای ایران را بسیار دشوارخواهند کرد.

پیشبرد صنعت گاز ایران در صورتی که به آن درجه‌ای برسد که بتواند از امکانات موجود حوزه‌ی پارس جنوبی استفاده بکند، از امکانات موجود و بالقوه‌ی بازار اتحادیه‌ی اروپا در هندوستان، چین، پاکستان، ترکیه و سایر کشورها استفاده بکند، که باید این کار را بکند، مستلزم سرمایه‌گذاری‌های بسیار کلان و همین‌طور انتقال تکنولوژی بسیار پیشرفته است.

در این زمینه ایران نیازمند همکاری اقتصاد جهانی، به خصوص کشورهای پیشرفته‌ی غربی است. چنانچه جلوی این همکاری‌ها و فعالیت‌ها گرفته شود، صدمه‌ی بسیار شدیدی به توانایی اقتصاد ایران وارد خواهد شد.

همان‌طور که شما هم اشاره کردید، وارد شدن ایران در طرح «نوبوکو»، پیشروی ایران در بازار گاز اروپا توصیف شده است. به هرحال ۳۰ درصد گاز اروپا را شرکت «گازپروم» روس تامین می‌کند. به نظر شما آیا این امر موازنه‌ها را برهم خواهد زد؟

این اتفاقا یکی از ملاحظاتی است که از جوانب متعدد قابل توجه است. طبیعتا گسترش و فعالیت‌های دستیابی ایران به بازار گاز اروپا یک نوع رقابت با روسیه خواهد بود و روسیه از این بابت طبیعتا راضی نخواهد بود.

در چنین شرایطی چنانچه آمریکا و انگلیس موفق بشوند موافقت بقیه کشورهای اتحادیه‌ی اروپا را برای تحریم گاز ایران به دست بیاورند، این حرکت به نفع روسیه خواهد بود و احتمال این که روسیه حتی در شورای امنیت از چنین حرکتی پشتیبانی کند، وجود دارد.

البته موفقیت این پروژه مستلزم این است که آمریکا و انگلیس بتوانند موافقت آن کشورهای غربی را که به شدت به صادرات روسیه وابسته هستند، جلب کند. این کشورها از این وابستگی شدید به روسیه ناراضی هستند و برای رهاشدن از این وابستگی نگاهشان متوجه ایران شده است.

اما اگر آمریکا و انگلیس بتوانند موافقت این کشورها را جلب بکنند که ایران را تحریم کنند، احتمالا روسیه، احتمالا که نه بلکه قریب به یقین، روسیه در این تحریم دارای منافع اقتصادی خواهد بود. احتمال قابل ملاحظه‌ای وجود دارد که روسیه پشتیبانی کند.