وقتی المپیک پاشنه آشیل چین می‌شود

ایرج ادیب‌زاده

چهار ماه به مراسم گشایش بازی‌های المپیک پکن باقی است. مشعل المپیک، سفر دور دنیای خود را آغاز کرده است. هم‌زمان فعالان مدافع حقوق بشر بر کوشش خود افزوده‌اند تا به بهانه بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان، وضع بد حقوق بشر و رفتار خشن بر علیه استقلال‌طلبان تبت را نشان دهند.

از آقای دکتر صدرالدین الهی، روزنامه‌نگار، نویسنده و پیش‌تر ورزشی‌نویس می‌پرسم آیا بازی‌ها وسیله‌ای برای نمایش‌های سیاسی درنیامده است؟ و آیا حربه تحریم در رفتار آینده چین، اثر مثبتی خواهد داشت؟

ببینید، مساله خیلی ساده‌تر از آن است که ما فکر می‌کنیم. بازی‌های المپیک سال‌ها است که وسیله نمایش‌های سیاسی شده. حالا بسته به اینکه این نمایش‌های سیاسی چقدر بتواند بر المپیک اثر مثبتی بگذارد، این بسته به این است که در ماه‌هایی که خواهد آمد چه پیش می‌آید. در سال 1980 بازی‌های المپیک در مسکو بود، درست است آقای ادیب‌زاده؟

بله بله.

و خاطرتان هست که در آن هنگام، دولت اتحاد جماهیر شوروی سابق به افغانستان حمله کرده بود و افغانستان را گرفته بود. در همان زمان دولت آمریکا و هم‌زمان با دولت آمریکا، دولت جمهوری اسلامی به عنوان اعتراض بازی‌ها را تحریم کردند و از شرکت در بازی‌ها سرپیچیدند که البته بازی‌ها کارش را انجام داد و در مسکو انجام شد و این دو دشمن تحریم کننده هم، تیمی به بازی‌ها نفرستادند.

چهار سال بعد، جمهوری اسلامی در بازی‌های 1984 آمریکا شرکت نکرد و آن را تحریم کرد. بازهم بازی‌ها به کار خودش ادامه داد. الان مساله این است که آیا این حرکت به‌صورت یک کار تبلیغاتی جهانی برای تحریم بازی‌ها، نه؛ بلکه تا اینجا صحبت بر سر این است که تحریم در مراسم گشایش بازی‌ها صورت بگیرد. آیا این در رفتار آینده چین اثری خواهد گذاشت یا نه؟

من به‌عنوان یک آدمی که پیش‌بینی سیاسی نمی‌تواند بکند برای اینکه فردای چین چه خواهد بود؛ فقط می‌توانم بگویم که بی‌تاثیر نیست. یعنی اگر تمام مردم جهان، یعنی کشورهای جهان تصمیم بگیرند که شرکت در مراسم افتتاحیه بازی‌های المپیک را تحریم کنند، طبعا برای چین یک شکست بزرگی خواهد بود.

اما به نظر من یک مقدار این کار مشکل می‌رسد. در خود آمریکا حتما اطلاع دارید که در برابر این همه اعتراضی که به مساله تبت می‌شود، خود رییس جمهور آمریکا گفت که من برای تماشای بازی‌ها به پکن خواهم رفت. بنابراین ببینید این دو موضوع کاملا از هم جداست. اما موضوع اشغال تبت،‌ موضوع تازه‌ای نیست. من نمی‌دانم که چطوری شده که این موضوع ناگهان به یاد همه افتاده است. این کار 50 سال پیش صورت گرفت.

نکته ظریفی در اینجا اگر توجه داشته باشید، سیاست چین درمورد تبت بود. چینی‌ها دو برابر جمعیت تبتی‌ها را از تبت کوچ دادند. یعنی در حقیقت الان اگر یک آمارگیری در تبت شود، دو سوم جمعیت چینی هستند و به نفع حکومت چین رای خواهند داد، حتی اگر رفراندوم شود. این موضوع به نظر من دستاویزی است برای اینکه به چین یک اخطار داده شود.

پرسش مهم این است، آیا این بازی‌ها، پاشنه آشیل دولت چین است که فعالان حقوق بشر نشانه رفتند؟ مساله دیگر آنکه با کشورهای نقض‌کننده‌ی حقوق شهروندی، چگونه باید روبه‌رو شد؟

حرف، حرف درستی است و سوال هم سوال درستی است. یعنی آن مملکتی که حقوق بشر را نقض می‌کند، باید برابر ضابطه و معیار، مورد تهدید بین‌المللی و تقبیح قرار بگیرد. حالا قدرت اجرایی این مساله چقدر است، من نمی‌دانم ولی قدرت روانی آن بسیار زیاد است.

من تصور می‌کنم اگر حتی کار به تحریم در گشایش بازی‌ها به‌طور وسیع صورت بگیرد، حتما حتما آن پاشنه آشیلی که اشاره کردید، آسیب خواهد دید. یعنی شاید یکی از بهترین راه‌ها برای همین مبارزه این باشد که کشورهای شرکت کننده، شرکت در مراسم گشایش را تحریم کنند. به نظر من خود بازی‌ها تقریبا غیر عملی است که تحریم شود. چرا که همه کشورها خودشان را آماده کردند، قهرمانان آماده شدند و به هرحال به مسابقه می‌روند. اما این کار نمادین، یعنی تحریم شرکت در مراسم افتتاحیه حرفی است که، فکر می‌کنم حرف بدی نیست. به شرط آنکه یک نوع یک صدایی جهانی در آن وجود داشته باشد وگرنه با تحریم مثلا هشت تا کشور، چهار تا کشور، این مساله روی روند کار جمهوری خلق چین تاثیری نخواهد داشت.

پرسش پایانی، سفر دور دنیای مشعل المپیک تا رسیدن به پکن آغاز شده؛ از قزاقستان که در مسیر جاده ابریشم بوده. اما ایران از حرکت مشعل کنار گذاشته شد. علت را درچه می‌دانید؟ با وجود آنکه ایران در مسیر جاده ابریشم قرار داشت.

من واقعا هیچ اطلاعی از دلیل این تغییر مسیر ندارم. ولی مسیر را معمولا با محاسباتی انتخاب می‌کنند. اتفاقا همین امروز صبح همین مساله مسیر در خبرها آمده بود که خودش یک مساله ایجادکن است. آیا مشعل از کشورهایی خواهد گذشت که با همین تئوری نقض حقوق بشر موافق هستند و یا مثلا اجازه ندهند که مشعل از آنجاها عبور کند یا لااقل در حین عبور مشعل، تظاهراتی صورت بگیرد. اینها چیزهایی است که کمی در آینده باید بیشتر به آن فکر کرد و زود است که الان حرفی بزنیم.

مشعل از پکن حرکت داده شد و مراسم بسیار بزرگی در میدان تیانآنمن، همان میدانی که تظاهرات سال 1989 در آن برگزار شد. از همانجا هم مشعل داخل هواپیما گذاشته شد و رییس جمهوری هم در یک کلمه ساده گفت که ما مشعل را برای افروختن به آتن می‌فرستیم. حالا باید کمی صبر کرد.