موسیقی ایرانی برای فرانسوی‌ها

ایرج ادیب‌زاده

موسیقی ایرانی باز هم بالهای خود را می‌گشاید. در سالهای اخیر آوازه‌خوانهایی از کشورهای مختلف، مثلاً آمریکا، با خواندن ترانه‌ها و آهنگهای ایرانی به زبان فارسی، این موسیقی را به میان مردم آن کشورها برده‌اند. ایرانی‌هایی هم بوده‌اند که با اجرای موسیقی ایرانی و ترانه‌های ایرانی آن را به مردم دیگر کشورها شناسانده‌اند. یکی از این آوازه‌خوانها خاتون در پاریس است که چند سالی‌ست با اجرای کنسرتهایی برای فرانسوی‌ها به اجرای ترانه‌های شاد و سنتی و محلی ایرانی می‌پردازد، آنهم به زبان فارسی و بسیار هم مورد توجه قرار گرفته است. او هدفش را زنده نگهداشتن و گسترش فرهنگ ایران توصیف می‌کند. امشب خاتون میهمان برنامه‌ی نوروزی زمانه است. از ایشان می‌پرسم که تماشاگران فرانسوی کنسرتهایتان، چطور با آهنگها و ترانه‌های ایرانی روبه‌رو می‌شوند و چقدر آنها را می‌پسندند؟

در درجه‌‌ی اول برای کسانی که اولین بار دارند این موسیقی را گوش می‌دهند، این نوع ترانه و موسیقی ایرانی را گوش می‌دهند، بسیار تازگی دارد. ارتباط خوبی هم برقرار می‌کنند. یعنی من بعد از هر کنسرتم نظرات دوستان را و نظرات کسانی که در ارتباط هستند و آمده‌اند، می‌فهمم. آنها که جای خود، کسانی که نمی‌شناسمشان،از طریق ایمیل‌هایی که دریافت می‌کنم، نظراتشان را می‌فهمم. ولی کسانی را که می‌شناسم که یا در عالم موسیقی یا آواز یا خوانندگی در این کشور هستند، وقتی با آنها صحبت می‌کنم و نظرشان را می‌خواهم، اصولاً ارتباط خیلی خوبی برقرار می‌شود. چون کلاً چیزی جدا از موسیقی آنهاست.

همین تازگی و جدابودن این نوع و این شیوه‌ی موسیقی، در هر صورت ارتباط خاصی برایشان برقرار می‌کند. در بعضی از موارد که وقت داشته باشم یا فرصت توضیح باشد، در بعضی از موارد قسمت‌هایی، نه همه‌ی آهنگ را، قسمت‌هایی از آهنگ را ترجمه می‌کنم و در اختیار مردم قرار می‌دهم. بعضی وقتها هم روی صحنه فقط برایشان یک یادآوری کوچک می‌کنم که درباره‌ی چه چیزی دارم صحبت می‌کنم که کمی در (متن) قرار بگیرند که هجران است، عشق است یا به قول معروف توصیف معشوق است. آنها را یک مقدار روی صحنه در جریان قرار می‌دهم و اصولاً سعی می‌کنم تاریخ این نوع آهنگها، تاریخ ساخت و تنظیم‌اش، شاعر و خواننده‌اش را حتماً یکجوری به گوش مردم برسانم که بدانند در چه زمانی اینها ساخته شده است. در ضمن همزمان با آن یک بزرگداشت، یادآوری، سپاس از خوانندگان و سازندگان و نوازندگان این آهنگها باشد.

خاتون، خواننده‌ی ایرانی مقیم پاریس

در یک کنسرتتان من دیدم که می‌پرسید آیا عاشقی توی این سالن هست که می‌خواستید آهنگ عاشقانه بخوانید، نه؟
بله، بله. کنسرت آخرم بود، ماه نوامبر. برای اینکه چون من خودم دنبال عشق هستم همیشه، و بدون عشق نمی‌توانم زندگی کنم. در هر چیزی عشق است، عشق در ابعاد گوناگونش. خیلی دوست دارم کسانی که به کنسرتهای من می‌آیند دست‌کم عشق را چشیده باشند، یا در عالم عشق باشند. این انرژیی که به من می‌دهد، کسانی که توی این وادی با من نقاط مشترک دارند، برایم خیلی مهم است و اصولاً چون دنبال عشق و صلح هستم، می‌خواهم ببینم چه تعداد از تماشاگران من، با من هم‌مرز و هم‌رای هستند. و دیگر اینکه جو سالن هم، چه جوی‌‌ست.

بر چه اساسی آهنگهای ایرانی را انتخاب می‌کنید؟
همانطور که گفتم، یکی از بزرگترین تصیمم‌ها و هدفهای من در انتخاب این آهنگها بزرگداشت عزیزان و خصوصاً بانوان بزرگی هست که اینها را خوانده‌اند. سپاس خصوصاً از عزیزانی که بیشترشان از دست رفته‌اند، یعنی دیگر در حیات نیستند و ما را ترک کرده‌اند. بزرگداشتی از این عزیزان و بانوان بزرگ است. بعدش نوع صدای خودم هست که بعد از سالها گشتن صدایم، جای صدایم و نوع آهنگهایی که به صدایم می‌خورد، به این نتیجه رسیدم که این نوع ترانه‌ها و آهنگها بیشتر با صدای من سازگاری دارد.

مثالی می‌زنید؟
مثلاً تصنیف‌هایی که من از خانم دلکش می‌خوانم، تصنیف‌هایی که از بانو الهه می‌خوانم، آهنگهای قدیمی استاد تجویدی که خانم حمیرا خوانده‌اند، آهنگهای خانم هایده، قدیمی‌های خانم مهستی و پروین؛ اینها نوع آهنگهایی هستند که با صدای من سازگاری دارد و فکر می‌کنم با جنس و نوع صدای من می‌خواند.

در مورد آهنگهای سنتی هم که می‌خوانید و خب خیلی من می‌بینم مورد توجه قرار می‌گیرد...
بله، چون اصلاً تست صدایی که من دادم در ایران خدمت استاد شجریان، خانم سیما بینا و سایر عزیزان و اساتید، در رابطه با آهنگهای سنتی و موسیقی سنتی بوده است. ولی خودم شخصاً فکر می‌کنم توانایی‌ من (بیشتر) در ترانه‌ها و تصنیف‌هایی‌(ست) که (از) دهه‌ی ۶۹ تا ۷۵ (می‌خوانم)، و حتا تا ۷۹ می‌توانم بگویم. در این نوع آهنگها بیشتر است. با وجود خودم و با حس خودم هم بیشتر همخوانی دارد.

چند کلمه هم راجع به نوازندگانی که با شما کار می‌کنند. آنها چطور واقعاً با این کنسرتها برای فرانسوی‌ها روبه‌رو می‌شوند؟
نوازندگانی که تقریبا ًمی‌شود گفت ثابت با من کار می‌کنند، برادرم استاد پناهی و استاد عارف ابراهیم‌پور هستند که نوازنده‌ی ویلون، کمانچه، پیانو و آکاردئون هستند. برادرم هم تار و هم سه‌تار می‌نوازند. برای برنامه‌ی بعدی‌ام قاعدتاً نوازندگان دیگری خواهند بود، چون محدود نمی‌خواهم باشد. هربار تعداد تغییر می‌کند و نوع سازها تغییر می‌کنند. و برخورد آنها هم با این آهنگها، همانطور که گفتم، آقای ابراهیم‌‌پور که زندگی کرده‌اند با این آهنگها و برادرم هم که به هرحال توی کار هستند و کارشان است و ارتباط راحت و خوبی برقرار می‌کنند.

ایرانی‌ها چطور استقبال می‌کنند از این کنسرتهای شما؟
ایرانی‌ها که من فکر می‌کنم به خاطر همان نوستالژی که دارند به این آهنگها، ارادتی که دارند و اینکه یادآوری دوران خودشان هست و ارادتی که به خواننده‌های این آهنگها دارند؛ بسیار برایشان خوشایند است و تا حالا که استقبال خیلی خوبی شده است. و هربار هم من آهنگهایی را انتخاب می‌کنم و تصمیم دارم انتخاب بکنم که یادآور تمام خاطرات عزیزان باشد. ضمن اینکه خودم هم تقریباً می‌توانم بگویم ممکن است مال آن نسل نباشم، ولی به هرحال بزرگ شده‌ام با این نغمه‌ها و نواها.

و پرسش آخر درباره‌ی کنسرتهای آینده‌تان هست؟
برای سال آینده کنسرتهایی در نظر گرفتیم. منتها چیزی را که می‌توانم بگویم و به قول ایرانی‌ها دست به نقد و قطعی‌ است، برای ۳ می به مناسبت ۸ می دوباره در شهر سیمولینو از من تقاضا شده است که برنامه اجرا بکنم، از طرف شهرداری در همان سالن اپنینتز، در همین شهر برنامه‌ای خواهم داشت و آنجا را اصولاً دیگر تصمیم دارم که میعادگاه هرساله خودم و عزیزان و تماشاگران خودم قرار بدهم. ضمن اینکه هشت می چون تولد خودم هست، تصمیم دارم هربار اینطوری با عزیزان و ایرانی‌ها و فرانسوی‌ها جشن بگیرم.

برایتان آرزوی موفقیت می‌کنم خانم خاتون.
زنده باشید. سال نو را هم پیشاپیش به شما و همه‌ی هموطنان و عزیزان و نازنینانی که می‌آیند زحمت می‌کشند و وجود دارند و شنوندگان خارج و داخل کشور تبریک می‌گویم و امیدوارم که شکوفه‌های دلشان شکوفا، عمرشان مثل گل نباشد، مثل سرو همیشه پرثمر و سرسبز باشد و نرگس چشمانشان به دیدار ایران و ایرانی و فرهنگ ایران همیشه همیشه شاد و شکوفا باشد.