پیشنهاد ریاض به قطع همکاری مسکو با تهران

ایرج ادیب‌زاده

در خبرها آمده بود که عربستان سعودی به روسیه پیشنهاد داده که از حمایت جمهوری اسلامی ایران، دست بردارد و در عوض امتیازهایی به آن کشور بدهد. از آقای هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاسی در تهران می‌پرسم، چرا در چنین زمانی عربستان سعودی این پیشنهاد را به روسیه داده و آیا ممکن است مورد موافقت مسکو قرار گیرد؟

ـ بحران داخلی عراق که موازنه‌ی منطقه را دگرگون کرده و ایران، قدرت مسلط شده، عربستان سعی کرده تا حدودی نقش عراق را بعد از موازنه در قبال ایران، ایفا بکند. به خصوص اینکه رهبری شورای همکاری خلیج فارس را هم در پی دارد. و همچنین در جهان عرب هم، به خصوص نسبت به کشورهای عربی خاورمیانه، سعی می‌کند نقش برادر بزرگ را ایفا بکند

در مورد چین و هند، عربستان قبلا به هند پیشنهاد کرده بود که نیاز انرژی هند را تامین می‌کند و هند از لحاظ قرارداد گاز ایران را متوقف کند. در مورد روسیه، چنین اهرمی را عربستان ندارد. چون خود روسیه که از کشورهای تولید کننده نفت و اولین صادر کننده گاز است.

بنابراین تقاضایی که از روسیه می‌کند بیشتر پیرامون شورای امنیت است. در حقیقت چون فشاری را که قرار است پیگیری شود، قطعنامه سوم شورای امنیت، یک نقش تعیین کننده را در پی گرفته است. با توجه به گزارش آژانس، گزارش 16 نهاد امنیتی آمریکا و بنابراین پیشنهاد عربستان به روسیه می‌تواند جایگاه روسیه را در ایفای نقش دیپلماسی ارتقاء بدهد.

این روسیه بر اساس ارزیابی‌های جهانی و منطقه‌ای، براساس مصالح و منافع خودش تصمیم‌گیری می‌کند. تا به حال روسیه، از ایران استفاده ابزاری کرده است. هم در جهت ایستادگی در قبال برخی از درخواست‌های آمریکا، هم از لحاظ جایگاه خودش در نظام بین‌المللی و از طرفی هم استفاده اقتصادی از ایران.

بنابراین من بر این باور هستم که پیشنهاد عربستان، بیش از پیش اعتبار و اهمیت روسیه را بالا می‌برد. به خصوص در مورد کوزوو. روسیه شدیدا با غرب مشکل دارد در قبال استقرار سپر دفاع موشکی در اکراین به خصوص؛ عکس‌العمل‌های خشن نشان داده است. حتی اخیرا مساله‌ی قفقاز و آبخاز جنوبی، خواستار شدند که سازمانی در کشورهای مشترک‌المنافع، روسیه استقلال آن را به رسمیت بشناسد؛ در حقیقت عکس‌العمل آنها را بداند. بنابراین در شرایط موجود، روسیه در جایگاهی نیست که پذیرای درخواست عربستان باشد.

دیدار پوتین از ریاض

آیا امتیاز عربستان سعودی در قبال قطع حمایت از ایران به روسیه می‌دهد، خریداری جنگ افزار و کشاندن پای این کشور به مسابقه‌ی تسلیحاتی نخواهد بود؟

ـ امنیت خلیج فارس، در حال حاضر حضور آمریکایی‌ها است. بعد به تعاملات نظامی می‌رسد. سیستم تسلیحات عربستان سعودی، علی‌الاصول براساس سیستم تسلیحاتی غرب است، به خصوص آمریکا. بنابراین اگر بخواهد امتیازی به روسیه بدهد و اقلام جدیدی از روسیه خریداری بکند، این در آن سیستم دفاعی اساسی عربستان جایی ندارد.

البته این مساله‌ی توسعه‌ی روابط با روسیه، جلب روسیه، بحث جدیدی نیست. عربستان در یکی دو سال اخیر بر آن بوده که به نوعی روسیه را جلب بکند. ولی در قبال این، موضع‌گیری‌های روسیه، خود روس‌ها همواره معتقد بودند بر اثر احساسات وارد نمی‌شوند. براساس یک ارزیابی داد و ستد نقدی موضع‌گیری می‌کنند. بنابراین می‌تواند تا حدودی برای روسیه مهم باشد،

اما همانطور که عرض کردم امنیت منطقه در دست آمریکا است. درست است که فرانسه و انگلستان هم هستند. تنوع تسلیحاتی باشد ولی این سیستم‌های غربی نزدیک است به همین. سیستم تسلیحاتی روسیه متفاوت است. بنابراین خرید عربستان یک اقلام محدودی خواهد بود و وارد ساختار بنیادی آن نخواهد شد و نکته‌ی دیگر تعاملات اقتصادی است. باید ببینیم که واقعا عربستان، چه نیازمندی‌هایی دارد که روسیه می‌تواند تامین بکند.

من این پیشنهاد عربستان را در شرایط موجود بیش از اینکه منتهی بشود به روسیه؛ در شرایط موجود روسیه خط مشی خودش را تغییر اساسی بدهد، بعید می‌دانم. چون روسیه دارد استفاده بهینه می‌کند از خط مشی موجودش.

در همین حال امروز در خبرها بود که یمن، ضمن توقیف یک قایق ایرانی، این اتهام را وارد کرده که ایران در ناآرامی‌های استان‌های شیعه‌نشین شمال آن کشور، دخالت داشته است، نظر شما چیست؟

ـ الان بسیج کشورهای عربی است در قبال ایران. برنامه‌هایی که آمریکا در این دو سه سال اخیر در پیش گرفته و سیاست رضایت خاطر اعراب را در پیش گرفته است و شما اگر به قطعنامه‌های شرم‌الشیخ توجه کنید؛ سیاست جلب رضایت کشورهای عربی و بسیج آنها در مقابل ایران.