شرایط انتخابات بسیار پیچیده است

ایرج ادیب‌زاده

درست یک ماه به انتخابات مجلس شورای اسلامی مانده، در این زمان آرایش نیروهای سیاسی در ایران، چگونه است؟ اصلاح‌طلبان زنگ‌های خطر را به صدا درآورده‌اند. هواداران محمود احمدی نژاد، که پست‌های کلیدی را در اختیار دارند، حسین خمینی، یکی از نوادگان آیت‌الله خمینی را که از دخالت سپاه پاسداران و بسیج در انتخابات به شدت انتقاد کرده بود، متهم به فساد مالی کرده‌اند.

آقای قاسم شعله‌سعدی، نماینده‌ی پیشین مجلس و استاد دانشگاه و وکیل دادگستری در تهران، از نظامی شدن هرچه بیشتر سیستم سیاسی در آستانه‌ی انتخابات مجلس هشتم می‌گوید:

با به‌وجود آمدن دولت نهم که اساسا در دست نیروهای نظامی و امنیتی است، چه از وزرا، معاونین وزرا، مقامات مختلف کشور، اینها یا پاسدار هستند یا عناصر امنیتی. کاملا قابل پیش‌بینی بود که با نظارت استصوابی شورای نگهبان که سلیقه‌ی آنها را در مجالس قبل، مجلس چهارم به بعد، یک تفسیری ارائه کرد از حق نظارت شورای نگهبان بر انتخابات و آن تفسیر، استصوابی است.

از همان تاریخ، طبق این تفسیر عمل کردند و در واقع یک انتخابات دو درجه‌ای در ایران برگزار شد از آن تاریخ. یعنی اول شورای نگهبان باید یک عده از افراد را با توجه به صلاحیت‌شان، انتخاب کند، بعد مردم از بین آنها حق دارند انتخاب بکنند. چون شورای نگهبان با این عملکرد روشنی که داشته و این تفسیری که داشته و طبق این تفسیر هم عمل کرده و بعضا این تفسیر، تبدیل به قانون هم شده. لذا شورای نگهبان، وضعیتش روشن است که چقدر سخت‌گیرانه عمل کرده و با توجه به اینکه بعضی از عناصر شورای نگهبان، خودشان از چهره‌های سیاسی هستند و گرایش سیاسی خاصی دارند که عموما متعلق به جناح محافظه کاران و افراطیون هستند، طبیعتا طبق سلیقه‌ی خودشان، اقدام کرده‌اند.

اکنون که دولت هم در اختیار جناح راست افراطی است و عناصر امنیتی و نظامی مجریان انتخابات هستند، یعنی در وزارت کشور، هم وزیر آن از عناصر امنیتی است، هم رییس ستاد انتخابات که معاون سیاسی وزارت کشور، خودش پاسدار است و در بسیاری جاها فرمانداران، استانداران و بخشداران، اینها از عناصر نظامی و امنیتی هستند، طبیعتا بین مجریان و ناظران که شورای نگهبان باشد، یک هماهنگی ارگانیکی به‌وجود آمده است.

تازه این منهای دخالت رفیع ارگان‌های نظامی است. دیدید در روزهای اخیر فرماندهان سپاه خط مشی را اعلام کردند برای دخالت بسیج در انتخابات و ایفای نقش که آن هم بر این مسائل اضافه خواهد شد. بنابراین تکلیف خیلی روشن است و آرایش نیروها هم به‌گونه‌ای است که اقلیت قریب به اتفاق، کاندیداهای اصلاح‌طلب و وابستگان به جریان اصلاح‌طلبی و وابستگان به آقای رفسنجانی، مثل کارگزاران، اعتدال و توسعه و غیره، اینها رد شدند و خیلی از آنها چون پیش‌بینی می‌کردند که صلاحیت‌شان را رد می‌کنند، اصلا کاندیدا نشدند.

بنابراین آرایش خیلی روشن است. کمابیش آنها تحریم انتخابات را دارند با وضعیت‌های گوناگون. می‌خواهم بگویم که ممکن است آنها کلمه و واژه‌ی تحریم را به کار نبرند، اما در بیانیه‌ها و موضع‌گیری‌هایی که دارند، تلویحا یا تصریحا، عدم شرکت خودشان را در انتخابات اعلام می‌کنند که عملا به معنی تحریم است. در این صورت آرایش نیروها به این شکل است که دایره‌ی خودی‌ها و غیرخودی‌ها آن‌چنان تنگ شده که حتی دوستان و عوامل آقای رفسنجانی و خاتمی هم در این دایره قرار نمی‌گیرند و خارج شدند.

رد صلاحیت گسترده اصلاح‌طلبان و زنان، با انتقادات فراوانی روبه‌رو شده تا آنجا که مسئولان اعلام کرده‌اند، عده‌ای از رد صلاحیت شده‌ها را در انتخابات، شرکت می‌دهند.

ببینید، شایع شده که آقای کروبی با آقای خامنه‌ای، ملاقاتی داشته و یک لیستی ارائه داده که به عنوان عوامل آقای کروبی، تایید صلاحیت شوند و احتمالا آقای خامنه‌ای موافقت کردند، حالا من البته صحت و سقم آن را اطلاع ندارم و اگر چنین شود، اثری که دارد این است که اولا آقای کروبی را از اصلاح‌طلبان و رادیکال‌های چپ، جدا می‌کنند و در مجموعه‌ی اصلاح‌طلبان یک شکافی ایجاد می‌شود، چون می‌گویند چرا آقای کروبی توافق کرده برای تایید صلاحیت لیست خود، بدون در نظر داشتن رد صلاحیت دیگران.

راجع به دیگران، من تا آنجایی که اطلاع دارم یا طبق بیانیه‌ی ادوار مجلس، از نزدیک به 900 نفر کاندیدا، فقط 34 نفر تایید شدند. البته باید توجه داشت که هنوز هم این لیست‌ها نهایی نیست. یعنی شورای نگهبان باز هم می‌تواند از این تعدادی که هیات‌های اجرایی و نظارت، تایید کردند، آنها را رد کند. ولی هنوز چیز مسلمی نیست که چه کسانی تایید بشوند یا نشوند.

بنابراین، این انتخابات بسیار پیچیده شده و در شرایطی که ما نیاز به وحدت ملی و انسجام ملی داریم، به‌خصوص در ارتباط با تهدیدهای خارجی، که کماکان هم وجود دارد، این وحدت ملی دارد مخدوش می‌شود و طبیعی است که آنقدر تنگ نظری بشود و صلاحیت افراد را به انحاء مختلف رد بکنند، خب اینها قهر می‌کنند و طوری نیست که صبر بکنند، شکیبایی و مدارا بکنند و قهر نکنند. در حالی که قهر و موضع‌گیری وحدت ملی را مخدوش می‌کند. ضمنا الان یک شرایط خیلی حادی است که مدیران کشور باید به این قضیه توجه داشته باشند.