مشکل ما کجاست؟

ایرج ادیب‌زاده

در آستانه‌ی بیست و نهمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران، در شهر پاریس به ابتکار انجمن پژوهش‌گران ایران میزگردی با حضور گروهی از صاحب‌نظران، با هدف بررسی مسائل امروز و فردای ایران تشکیل شد.
پروفسور ایرج سبحانی، دکتر حسین فرهمند (روان‌پزشک اجتماعی)، دکتر طاهره بارعی (روانکاو)، دکتر جمشید اسدی (استاد اقتصاد)، دکتر فرهاد عاملی (حقوق‌دان) و دکتر سعید پیوندی (استاد دانشگاه) نیز در این جلسه حضور داشتند.

دکتر حسین لاجوردی، رییس انجمن پژوهش‌گران ایران، هدف از تشکیل این میزگرد را بررسی مسائل فشرده و پیچیده‌ی فرهنگی و اجتماعی امروز ایران، توصیف می‌کند:

در دوران گذشته، نزدیک به سه دهه‌ی گذشته‌ای که جمهوری اسلامی در ایران هست، مسائل و مشکلات بی‌شماری در جامعه‌ی ما به‌وجود آمده است. ما برای آنکه بتوانیم فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی و برخوردهای ایدئولوژیک، مسئله‌ی امروز و فردای ایران را نگاه بکنیم؛ بزرگ‌ترین مسئله‌ای که امروز ما در جامعه با آن برخورد کردیم، بی‌اعتمادی گسترده در سطح جامعه و خاص در جامعه‌ی جوان ایران است. از طرف دیگر یک بی‌تفاوتی بزرگ به‌وجود آمده، نا‌امیدی‌های گسترده و همین‌طور افسردگی و نکته‌ی آخری را که من می‌خواهم اضافه بکنم به این، عدم اتکا به نفسی است که برای فرد و جامعه، در جامعه‌ی ما به چشم می‌خورد.

در این رابطه ما به دنبال این رفتیم که از دیدگاه‌های مختلف و متعدد و متفاوت، از صاحب‌نظران دعوت کنیم که در این میزگرد ما شرکت کنند و نگاه و دیدگاه امروز و فردای خودشان را به عنوان یک آسیب‌شناسی و یک ریشه‌یابی، نگاه کنند. علت اصلی این قضیه این بود که ما با این مسئله برخورد کردیم که صد سال گذشته‌‌، ایران هشت میلیون و سیصد هزار نفر جمعیت داشته است. در آن زمان، حدود 95 درصد بی‌سوادی داشتیم، بیشتر از 90 درصد، روستانشین و چادرنشین بودند، ولی در عین حال، پنج تا ملکم‌خان و آخوندزاده هم داشتیم که اینها توانسته‌اند آینده‌ی ایران را نگاه کنند.

برای ما، با مقایسه‌ی امروزمان که جمعیت 76-75 میلیونی در داخل و خارج از ایران داریم. با توجه به اینکه نزدیک به 90 درصد باسوادی داریم. 74 درصد شهرنشینی داریم و این خیل عظیم و گسترده، کارشناسی و تخصصی در داخل و خارج و به خصوص در خارج از ایران، آیا ما باز پنج نفر ملکم‌خان و آخوندزاده نداریم.

دکتر حسین لاجوردی، رییس انجمن پژوهش‌گران ایران

پاسخ ما به سرعت این است که حتما داریم و حتما خیلی تعداد زیادتری هم در این خیل عظیم کارشناسی و صاحب‌نظران ایران داریم، ولی مشکل ما کجاست؟ مشکل ما این است که بسیاری از اینها به دلیل طولانی شدن زمان، به دلیل اینکه نمی‌خواهند وارد بسیاری از مسائل بشوند، کناره گرفتند و حاضر نیستند.

ما سعی کردیم از این گروه دعوت کنیم، هم در فرانسه و هم در هشت، نه کشور دیگر دنیا مثل انگلستان، آلمان، سوئد، سوییس، آمریکا و در بدنه‌ی شرق و غرب، این میزگردها را برپا خواهیم کرد. هر کدام از کشورها صاحب‌نظران را دعوت می‌کنیم که در این زمینه حضور یابند. بحثی که در اینجاست این است که ما بتوانیم ریشه‌یابی کنیم و بعد از آن ریشه‌یابی، توصیه‌هایی در این زمینه داشته باشیم.

اما نگاهی به کارنامه‌ی 29 ساله‌ی دوران جمهوری اسلامی، از نظر کارشناسان این میزگرد و مسئول انجمن پژوهش‌گران، چگونه بود؟

آسیب‌های فراوانی در این 29 سال به جامعه‌ی ایران وارد شده است. به نظر من، چون برخورد جامعه‌شناسانه به قضیه می‌کنم، این است که جمعیت ایران دو برابر شده است. از هر ده نفر، هشت نفر امروز جوان زیر چهل سال هستند، ولی جمهوری اسلامی کوچک‌ترین برنامه‌ای برای امروز و فردای اینها ندارد.

بحث اقتصادی بسیار گسترده است، امیدوارم با یک متخصص اقتصادی شما صحبت بکنید که چه آسیب‌هایی علی‌رغم این درآمد سرشار، که دو سال گذشته فقط برابر با صد سال اولیه‌ی تولید نفت در ایران بوده است پیش آمده؟ همه‌ی اینها بحث‌های جداگانه‌ای است، ولی مهم‌ترین نکته که برای من در این زمینه هست، برخوردی است که من با جوان‌ها می‌کنم که: پول را می‌شود همیشه فراهم کرد، نا‌امیدی و افسردگی و سرخوردگی جامعه را نمی‌توان درمان کرد، یک نسل تا دو نسل طول می‌کشد.

بزرگ‌ترین ضربه‌ای را که جمهوری اسلامی به جامعه‌ی ایران زده، افسردگی و نا‌امیدی گسترده در میان جامعه و این مساله است که همه می‌خواهند از ایران فرار بکنند.

و نگاه به آینده‌ی جامعه‌ی جوان ایران، نا‌امید کننده است یا امیدوار کننده؟

ما در این زمینه کار بسیار گسترده‌ای را کردیم. یک بررسی را در داخل و خارج از ایران، به خصوص جامعه‌ی جوان ایران، انجام دادیم. امیدوارم نتایج آن را بعدا در اختیار شما بگذارم، ولی تصورم بر این است که ما باید بتوانیم، اولین مرحله، حس اتکا به نفس را در جامعه به‌وجود بیاوریم که با اتکا به نفس همه کار می‌شود کرد. پایه‌های حتی تغییر رژیم، افسرده نبودن، نا‌امید نبودن، انرژی جوان است.

اگر جامعه‌ی جوان ایران برای جمهوری اسلامی، دردسر است، از نظر ما برای آینده‌ی ایران، برای امروز و فردای ایران، مملو از انرژی و آینده‌نگری است. اینها آینده‌سازان ایران هستند و ما در این پایه است که می‌خواهیم تمام بررسی‌هایمان را بگذاریم و با کمک آنها، بحث ایران را و آینده‌ی ایران را باز و مطرح بکنیم.

من بسیار خوش‌بین هستم، علی‌رغم فشارها، سیاهی‌ها، کارنامه‌ای مملو از خشونت و قتل و غارت و اعدام، من بسیار خوش‌بین هستم، برای اینکه من روی جامعه‌ی جوان ایران فکر می‌کنم. جامعه‌ی جوان ایران که تاکید کردم هشت نفر از ده نفر، زیر چهل سال هستند و در دنیا از هزار نفر، دوازده نفر جوان، ایرانی هستند و ما شاهد موفقیت اینها در خارج از ایران و همین‌طور در داخل هستیم.