زنگ خطر شکست اقتصادی دولت

ایرج ادیب‌زاده

زنگ خطر برای شکست اقتصادی یکی از طرح های احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران به صدا در آمده است، آن هم توسط رئیس بانک مرکزی. دیشب در جلسه ماهانه انجمن تجدد و پیشرفت در پاریس، دکتر حسن منصور استاد اقتصاد در دانشگاه‌های لندن درباره وضعیت کنونی اقتصاد ایران، از جمله درباره قیمت‌گذاری جدید دولتی روی ارزها سخن گفت و پس از این سخنرانی که با پرسش و پاسخ همراه بود، دکتر حسن منصور رو به میکروفون زمانه چنین گفت:

قیمت ارز ۹۶۰ تومان برای یک دلار است و دیگر ارزها در رابطه با دلار تعریف می‌شوند به عبارت دگر پول ایران به دلار میخ شده است و قیمت آن در برابر دلار به صورت تصنعی و رسمی اعلام می‌شود. با محاسباتی که ما انجام داده‌ایم قیمت دلار به اعتبار قدرت خرید پول ایران از ۶۲۸ تومان تا قیمت تعادلی صادرات و واردات ایران می‌تواند به ۱۵۰۰ تومان برسد. بینابین این دو رقم، حدود۹۶۰ تومان است . اخیراً در شایعات اعلام کرده‌اند (البته هنوز هیچ منبع رسمی این خبر را اعلام نکرده است) که می‌خواهند دلار را به ۷۰۰ تومان برسانند و این فقط یک اقدام واکنشی است به موج تورم که می‌خواهند ۳۰ در صد تورم را از این طریق کاهش دهند. ولی مساله این است که دلیلی وجود ندارد کاهش ارزش نرخ ارز خارجی اولاً به سود مصرف کننده باشد، زیرا وارد کننده‌ها در ایران معمولاً مافیایی یا تشکل‌های مربوط به دولت هستند و تضمینی وجود ندارد که حتی اگر دلار رابه قیمت ۱۰ تومان بخرند این را ارزانتر به مردم بدهند؛ از طرف دیگر صادرات شکننده و ضعیف ایران دوباره کمتر خواهد شد، واردات افزایش پیدا خواهد کرد و این مساله، دستگاه تولیدی نحیف و نزار ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد و فرار سرمایه از ایران افزایش پیدا خواهد کرد. این اقدام در جهت تامین مصالح ملی نیست، بلکه یک اقدام کوتاه مدت برای مبارزه با تورم است که خود دولت موجود بوجود آورده است و موج‌های آن پیاپی از راه خواهد رسید .

اشاره به چند ارزی بودن اقتصاد ایران هم کردید.
مساله سبد ارزی برای تمام کشورها مطرح است. یعنی کشورها تمام پول خود را به صورت دلار یا ین یا پوند نگه نمی‌دارند، بلکه حساب می‌کنند چه مقدار از این پول خارجی را از کدام کشور خرید کنند و یک سبد ارزی تعدیل شده را به تناسب وارداتشان حفظ می‌کنند. بقیه را هم بصورت یک پشتوانه مالی اداره می‌کنند تا بتوانند از رهگذر نگهداری ارز خارجی بهره‌ای دریافت کنند‌. کاری که دولت ایران هم می‌کند. سال گذشته از رهگذر بهره‌های سبد ارزی حدود ۱/۵میلیون دلار وصول کرده است و این کار درستی است. به این ترتیب دولت ایران یک پشتوانه ارزی دارد. منتها وقتی ما اصولاً وصولی‌هایمان را با دلار انجام ندهیم و با یورو انجام دهیم، بیش از آنکه معنای اقتصادی و مالی داشته باشد مفهوم سیاسی دارد.

قیمت برخی کالا‌ها از نظر سنتی و به دلیل نهادهای موجود به دلار تعیین می‌شود مثل قیمت نفت‌. اما در همین بازار می‌توانیم نفت فروخته شده را به یورو تبدیل کنیم یا به هر پول دیگری، و این توفیری در قدرت خرید پول نخواهد داشت، درست بر خلاف آنچه آقای رئیس جمهور اعلام کرده‌اند که وقتی ما به یورو خرید می‌کنیم و به دلار می‌فروشیم ۴۰ درصد ضرر می‌کنیم. این هم از آن حرف‌های نامربوط و عامیانه است. اینکه قیمت نفت به پولی به جز دلار تعیین شود در اختیار کشور خاصی نیست‌، یک نظام بسیار بزرگی در پشت این قیمت‌گذاری جهانی وجود دارد‌.

در سخنرانی خود اشاره کردید که نرخ دلار هم به نسبت سال‌های گذشته پایین آمده است.
در اقتصاد، ما همیشه به پول ثابت می‌سنجیم. پول جاری همیشه تورم دارد. به طور متوسط از ۳۰ سال گذشته دلار ۳۴۸ درصد تورم داشته است. یعنی حدود ۳/۵ دلار امروز معادل است با یک دلار سال ۱۳۵۵. به این ترتیب اگر بخواهیم قدرتِ خریدِ امروزِ ریال در برابر دلار را حفظ کنیم و با احتساب اینکه دلار قبل از انقلاب ارزانتر تعیین شده بود، برای اینکه واردات را به ایران تسهیل کنند در اینصورت رقمی حدود ۹۰۰ تا ۹۵۰ تومان قیمتی است که باید برای دلار در نظر گرفت

به عنوان یک استاد و کارشناس اقتصاد، وضعیت امروز اقتصاد ایران را در چند کلام چطور می‌بینید؟
اقتصاد ایران در یک حالت بی‌تعادلی و بی‌ساختاری است‌. این بحران حاصل بی‌انضباطی مالی دولت است که ازسال ۱۳۵۴، یعنی دو سال قبل از انقلاب در ایران شروع شد. منتهی این بی‌انضباطی مالی که در جمهوری اسلامی ایران رخ داده است بی‌سابقه است و در واقع هیچ حساب و کتابی در امور مالی دولت حاکم نیست. بسیاری از پولهای وصول شده از حسابرسی ملی به دور است و در ایران هنوز این بحث فیصله نیافته است که این مبلغ ۱۸۵ میلیارد دلار وصول شده کجا رفته است؟