مبارزه‌ی پیگیر مردم، پیش‌نیاز حقوق بشر

گفتگو با عبدالکريم لاهیجی را از این‌جا بشنوید.

‌ ‌

دوشنبه‌شب گذشته در کاخ توکیو شهر پاریس، به مناسبت پنجاه و نهمین سالگرد تدوین لایحه حقوق بشر مراسمی با شرکت رامایاده وزیر مشاور در حقوق بشر فرانسه برگزار شد که عبدالکریم لاهیجی، نایب‌رییس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر هم در این مراسم حضور داشت. در گفت‌وگو با آقای لاهیجی درباره‌ی این نشست پرسیدم.

دکتر عبدالکریم لاهیجی، نايب‌رییس فدراسيون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر

امیدوارم سالی که در پیش داریم، سال بهتری برای حقوق بشر در همه‌ی جهان و از جمله ایران باشد که متأسفانه سالی که پشت سر گذاشتیم، چنین چهره و تصویر و بیلانی را نشان نداده؛ چه در جهان و چه در ایران.

دوشنبه‌شب به مناسبت بزرگداشت همین روز مثل سال‌های گذشته، فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های دفاع از حقوق بشر در کاخ توکیو محلی برای گذاشتن نمایشگاه‌های هنری مراسمی را برگزار کرد که موضوع میزگرد، حقوق زن بود و عده‌ای از مدافعان حقوق بشر، رییس حقوق بشر نیکاراگوئه که یک خانم وکیل دادگستری است و یکی از مدافعان حقوق بشر روسیه که او نیز از اعضای کمیته‌ی مرکزی سازمان حقوق بشر روسیه است که در آخرین سال‌های دولت گورباچف تشکیل شد، رییس فدراسیون حقوق بشر خانم بالقاسم برای نخستین‌بار یک زن به عنوان رییس فدراسیون انتخاب شد و خانم رامایاده که در دولت کنونی وزیر مشاور در امور حقوق بشر است، در این نشست و در این میزگرد شرکت داشتند.

مسأله‌ی حقوق بشر در ایران به دو اعتبار مطرح شد. نخست این‌که شیرین عبادی هم دعوت شده بود که در این میزگرد شرکت بکند و متأسفانه حضور پیدا نکرد. خانم رامایاده وزیر مشاور در امور حقوق بشر هم از ایران یاد کرد. و دیگر در ارتباط با وضعیت حقوق بشر و حقوق زن در ایران بود که در آن گزارشی که فدراسیون بین‌المللی جوامع حقوق بشر به جمع می‌داد؛ به ویژه از کمپینی که راجع به حقوق زن در ایران سال گذشته آغاز شده، توضیحات کافی داده شد و اشاره شد که متأسفانه نه فقط دولت از این کمپین در جهت اعتلای حقوق زن و تغییر قوانینی که زن ایرانی را از این وضعیت تبعیض‌آمیز که طی بیش از دو دهه‌ گذشته زنان ایران قربانی آن هستند، خارج می‌کنند، استقبالی نکرد؛ که متأسفانه نسبت به مدافعان این طرح و فعالان این کمپین همه گونه محدودیت فراهم شده و بیش از ۴۰ تن آن‌ها بازداشت شده‌اند و تحت تعقیب قانونی قرار گرفته‌اند و الان دو تن آن‌ها مریم حسین‌خواه و جلوه جواهری، در تهران بازداشت‌ شده و در زندان هستند و خانم مونا صفازاده در سنندج در زندان است.

روز جهانی حقوق بشر برای مردم ایران حامل پیام امید و شادی نبود. برخورد با دانشجویان، بازداشت گروهی از آنان و اعدام یک جوان ۲۰ ساله برای جرمی که در ۱۳ سالگی به او نسبت داده بودند:

روز حقوق بشر امیدواریم که همواره برای مردم یک اتکایی باشد از نظر این‌که بدانند جامعه بین‌المللی نباید و نمی‌تواند نسبت به اصل جهان‌شمول‌ بودن حقوق بشر بی‌توجه باشد. از نظر تاریخی، این خاطره و این یادآوری و این تجدید عهد را مردم ایران با جامعه جهانی می‌کنند که ۶۰ سال پیش که سال آینده شصتمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر است، جامعه بین‌المللی خودش را متعهد کرده است که برای تمام دنیا، دنیایی را بیاورد که این دنیا از فقر و از ترس و از جنگ به دور باشد. دنیایی باشد که در آن انسان‌ها بتوانند بدون این سه مشکل اساسی زندگی درخور شأن و منزلت انسان را داشته باشند.

مردم ایران توجه داشته باشند که اولاً در هیچ جامعه‌ای بدون تلاش، بدون کوشش، بدون مبارزه‌ی پیگیر مردم آن جامعه به این حقوق و آزادی‌های اساسی نرسیده‌اند. دوم این‌که اصولاً باید در ارتباط با حقوق بشر صبر و تحمل زیاد داشت؛ به آن صورتی که الان زن‌های ایران دارند و واقعا نشان می‌دهند که در خط مقدم این مبارزه و این تلاش‌ها و کوشش‌ها و با تمام مشکلات و با تمام خصومتی که جمهوری اسلامی و نمایندگان جمهوری اسلامی در شبکه‌های اطلاعاتی، امنیتی و قضایی نسبت به زن ایرانی می‌خواهند روا بدارند، ولی همچنان آن‌ها استقامت و پایداری می‌کنند.

شما گفتید که در این روزها، متأسفانه فقط امسال نبوده؛ هر سال جمهوری اسلامی به این شیوه هم می‌خواهد مخالفت و دشمنی خودش را با حقوق بشر اعلام بکند و هم فکر می‌کند که این برخوردها برخورد از موضع قدرت است که یک طفل ۱۳ ساله را متهم کند به یک عمل غیراخلاقی، عملی که در هر حال در قوانین ایران جرم است؛ ولی در همان قوانین ایران سن بلوغ برای پسر ۱۵ سال است و می‌دانید که یکی از اصول اولیه‌ی حقوق جزایی که بیش از ۲۰۰ سال در دنیای متمدن حکومت می‌کند، این است: «کسی که مسئولیت اعمالش را به لحاظ کودکی یا به لحاظ نداشتن عقل نمی‌تواند تقبل بکند، آن شخص از مجازات معاف است.»

بنابراین چه طور می‌شود یک کودک ۱۳ ساله را مسئول عملش دانست؟ آن هم هفت سال بعد و برای او یک محاکمه‌ی ساختگی درست کرد و آن هم بر اساس گفته‌ی دو سه شاکی که آن‌ها هم در زمانی که این عمل اتفاق افتاده، در همین سنین بوده‌اند؛ یعنی سن ۱۳-۱۲ سالگی که هفت سال بعدش شکایتی می‌شود و با این‌که بعد از صدور حکم، این شاکیان آمدند و اعلام کردند که آن‌ها هم فریب خورده بودند و به دروغ شهادت داده و شکایت کرده بودند و گفته شد رییس قوه قضاییه هم دستور توقف اجرای حکم را داد؛ اما دیدیم که متأسفانه این جوان را کشتند.

از این اعمال تنها و تنها در علم حقوق به عنوان قتل و آدم‌کشی یاد می‌شود و به هیچ وجه نمی‌شود و ما با آن‌که مخالف مجازات اعدام هستیم، ولی لااقل اعدام در حقوق جزا، در کشورهایی که همچنان اعدام به عنوان مجازات وجود دارد، یک تعریفی دارد و این اعمال را فقط می‌توان به عنوان قتل توصیف و یاد کرد.

این‌جاست که مراتب انزجار خودمان را در اطلاعیه‌ای که دو روز پیش جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران و فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر اعلام کردیم و گفتیم که واقعاً یک داغ ننگی است بر تصویر و عنوان و نام جمهوری اسلامی ایران که طی ۱۱ ماه گذشته، بیش از ۳۰۰ تن در ایران اعدام شده‌اند و از این جهت ایران واقعاً در صدر لیست و صورت کشورهایی است که در آن‌جا همچنان ننگ اعدام در چهره و تصویر این کشور خودش را تحمیل کرده است.