تاریخ انتشار: ۲۴ تیر ۱۳۸۹ • چاپ کنید    
گفت‌وگو با بیژن افتخاری، درباره‌ی نقش شرکت‌های چندملیتی و تبلیغات آن‌ها در جام جهانی

جام جهانی و شرکت‌های چندملیتی

پانته‌آ بهرامی

تب هیجانات جام جهانی نوزدهم در آفریقای جنوبی، با ۱۴۵ گل که کم‏ترین رقم در تاریخ این جام بود، کم‏کم فروکش می‏کند.

Download it Here!

یک ماه پرهیجان در رستوران‏ها، بارها، خیابان‏ها، ورزشگاه‏ها و خانه‏ها در مقابل تلویزیون، تماشای بازی‌ها به شکل دسته‏جمعی و یا در تنهایی و شرط‏‌بندی‏های پرسروصدا به‏پایان رسید؛ و اسپانیا، نه تنها برای نخستین‌بار جام زرین را به خانه برد، بلکه با تنها هشت کارت زرد در هفت بازی، نشان تیم اخلاقی جام جهانی را از آن خود کرد.

نکته دیگر جام: برعکس آلمان و انگلیس نیجریه تنها تیمی بود که همه بازیکنان آن در خارج از این کشور بازی می‌کنند.

با فروکشی تب مسابقه‌ها، اکنون می‏توانیم نگاهی به وجوه اقتصادی جام جهانی نوزدهم در آفریقای جنوبی بیاندازیم؛ جامی که‏ به‏طور متوسط، هربار ۱۲۰ میلیون نفر از ۲۱۴ کشور جهان نظاره‏گر آن بودند.

هزینه‏ی این مسابقه‌ها چگونه تامین می‏‏شود و کدام شرکت‏ها از مزایای آن بهره‏برداری می‏کنند؟

جام جهانی فوتبال شاید جزو نادر مسابقه‌ها در دنیا است که بیشترین تعداد تماشاگران را در جهان دارد.

دکتر بیژن افتخاری، تحلیل‏گر اقتصادی، درباره‌ی آمار تماشاگران از قول فیفا، فدراسیون جهانی فوتبال، می‌گوید:

در مجموع ۲۶ میلیاردنفر این مسابقه‌ها را تماشا کرده‏اند. البته می‏دانیم که جمعیت جهان هفت میلیارد بیشتر نیست. مفهوم این رقم آن است که این مسابقه‌ها به‏طور متوسط ۲۶میلیاردبار توسط انسان‏ها دیده شده است. یعنی هر نفر به‏طور متوسط چهار مسابقه را دیده است.


این مسابقه‌ها بهانه‌ی بسیار بزرگی برای بازاریابی و فروش کالاهای مختلف هستند. ریشه‏ی اقتصادی قضیه برمی‏گردد به آن‏جایی که ۳۰ میلیاردبار انسان‏ها می‏نشینند جلوی تلویزیون و این مسابقه‌ها را تماشا می‏کنند.

درآمد فیفا را می‏توان به دو دسته‏ی بزرگ تقسیم کرد: بخش اول از طریق شرکت‏های بزرگ و چندملیتی و بخش دوم از فروش امتیاز پخش مسابقه‌ها به‏طور زنده و یا بازپخش آنها تامین می‌شود.

درآمد فیفا در جام قبلی، یک ‏میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار از شرکت‏های شریک و همراه بوده است.

این شرکت‏های بزرگ و چندملیتی را می‏توان به سه گروه حمایت‏کننده‏ی مالی تقسیم کرد:

گروه اول شامل شش کمپانی بزرگ است که شرکای مستقیم فیفا محسوب می‏شوند. آن‌ها نه‌تنها در طول جام جهانی، بلکه در تمام مسابقه‌هایی که فیفا در طول چهارسال برگزار می‏کند، می‏توانند در کنار نام آن به بازاریابی و تبلیغ کالاهای خود بپردازند.

دکتر بیژن افتخاری شرکای مستقیم فیفا را این‏گونه برمی‏شمارد:

اولین کمپانی شرکت آدیداس، تولیدکننده‏ی وسایل ورزشی آلمان است. دومین شرکت کوکاکولا، سومین شرکت هواپیمایی امارات، چهارمین شرکت مجتمع هان‏دی و کیا، پنجمین شرکت سونی و ششمین آن هم شرکت کارت‌های اعتباری ویزا است.

شرکای مستقیم فیفا شرکت‏های هستند که بالاترین امتیاز بازاریابی در مسابقات برگزار شده از سوی فیفا را دارند. فقط منحصر به جام جهانی نیست. این شش کمپانی اجازه دارند تا در هر مسابقه‏ای که توسط فیفا برگزار می‌شود، نهایت بهره‏برداری را از آن بکنند.


می‏توانند حتی لوگویی درست کنند که با اسم فیفا همراه باشد. می‏توانند تابلوهای تبلیغاتی خود را در تمام مسابقه‌ها قرار بدهند. در تمام مسابقاتی که فیفا برگزار می‏کند، می‏توانند نمایشگاه‏هایی برای کالاهای خودشان جنب محل مسابقه بگذارند و آنها را بفروشند.

مبلغ پرداختی این شرکت‏ها به فیفا از ۲۵ تا ۴۵ میلیون دلار است که آن را برای یک دوره‏ی چهارساله می‏پردازند.

دسته‏ی دوم شرکت‏های حمایت‌کننده، شرکت‌هایی چون تله‏کوم و یا کمپانی کنتینانتال هستند. این شرکت‏ها تنها در طول یک ‏ماه مسابقات جام جهانی، می‏توانند به تبلیغات خود ادامه دهند.

بیژن افتخاری ادامه می‌دهد:

بخش دومی هست که به آنها شرکت‌های حمایت‌گر فیفا گفته می‌شود. مانند مک‏دونالد و یا شرکت بادوایزن. این‌ها امتیازاتی را که برشمردم، فقط برای جام جهانی دارند. این شرکت‏ها به‏طور متوسط حدود ۱۸ تا ۲۰ میلیون دلار به فیفا می‏پردازند.

بخش سوم که به آنها حمایت‏کننده‏های ملی می‏گویند، موسسات بازرگانی‏ای هستند که تبلیغات‏شان را در کنار فیفا، فقط در کشور خودشان انجام می‏دهند. مبلغ پرداختی‏شان نیز به‌طور متوسط حدود ۵میلیون دلار برای چهار سال است.

در حال حاضر ۲۰۸ کشور عضو فیفا هستند. بخش دوم درآمدهای اصلی فیفا از فروش امتیاز پخش مستقیم و یا بازپخش مسابقه‌ها است.

درآمد فیفا، طبق برآورد این فدراسیون، از هر دو منبع مالی شرکت‏ها و فروش امتیاز پخش تلویزیونی، در مجموع در پایان این جام جهانی بالغ بر سه میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار است.

آن‏چه نصیب شرکت‏ها می‏شود، افزایش متوسط فروش ۳۷درصدی برای آنهاست. به همین دلیل، رقابت شدیدی بین آنها، برای بهره‌برداری از نام فیفا و در نتیجه افزایش فروش کالاها دیده می‏شود.


دکتر بیژن افتخاری می‌گوید:

بخش دوم درآمد فیفا ناشی از فروش پخش مستقیم و یا مکرر مسابقه‌ها به تمام جهان است. پولی که از این طریق حاصل فیفا می‏شود، ۲میلیارد دلار است.

باز بنا به گزارش خود فیفا، متوسط فروش شرکت‏هایی که در سال ۲۰۰۶ به‌عنوان شرکای مستقیم، شرکت‌های حمایت‌گر و یا حتی شرکای کشوری در کنار فیفا بودند، در یک دوره‏ی چهارماهه در دوران جام جهانی و سه ماه بعد از آن، ۳۷درصد بالا رفت که سود بسیار بالایی برای آنها به‌شمار می‌آید. شرکت‏هایی مانند مک‏دونالد یا کوکاکولا خیلی که تلاش بکنند، می‏توانند در پایان یک سال، سه یا چهاردرصد فروش‏شان را بالا ببرند.

آفریقای جنوبی مانند هر کشور در حال توسعه، دارای رشد ناموزونی است. تضادهای اقتصادی و اجتماعی در این کشور فراوان‏ است و تقریباً کلیه‏ی سازوکارهایی که برای جام جهانی انجام شد، در مناطق غیر فقیرنشین آن صورت گرفته است.

در این کشور، بیکاری ۳۰ تا ۴۰درصدی وجود دارد و بسیاری حتی گیرنده‌ی تلویزیون برای تماشای بازی‏های جام جهانی فوتبال نداشتند.

به‏گفته‏ی مسوولین، به بهانه‌ی جام جهانی نوزدهم در آفریقای جنوبی، ۱۳۰هزار شغل در این سرزمین ایجاد شده است.

بسیاری از روستایی‌ها نیز به شهرها آمدند تا درآمدی داشته باشند که البته با پایان یافتن مسابقه‌ها، باید به خانه‌ی خود بازگردند.

آفریقای جنوبی در طول چهارسال گذشته، اقدام به تأسیس پنج استودیوم ورزشی نوین و بازسازی پنج استودیوم قدیمی کرد. علاوه بر آن، به بازسازی هتل‏ها و راه‏ها پرداخت و یک فرودگاه بین‌المللی نیز تأسیس کرد.

هرچند که تأسیس این‌همه ورزشگاه، پس از اتمام جام جهانی، به‏کار مردم عادی نمی‏آید، ولی دولت بر این باور است که تغییراتی در زیرساخت‏های حمل و نقل انجام گرفته است.

کارشناسان معتقدند که این کشور در برگزاری مسابقات و امنیت آن نیز موفق بوده است. آفریقای جنوبی در مجموع پنج میلیارد دلار خرج کرده است، اما این سرمایه‏گذاری چگونه تحقق پیدا کرد؟

بیژن افتخاری تحلیل‌گر اقتصادی می‌گوید:

۹۰درصد این هزینه‏ها از طریق وام‏های کم‏بهره از بانک‏های مختلف، از جمله صندوق بین‏المللی پول با بهره‏ی بسیار ناچیز و تقریباً یک‏ونیم‏درصدی تأمین شده است. خود فیفا نیز بابت برگزاری این مسابقه‌ها، مبلغ ۵۰۹میلیون دلار به آفریقای جنوبی پرداخت کرده است.

بنا به گفته‏ی رییس سازمان گردشگری آفریقای جنوبی، بین ۲۵۰ تا ۳۰۰هزارنفر به عنوان تماشاگر و یا توریست، برای دیدن جام جهانی به آفریقای جنوبی سفر کرده‏اند. درآمد ناشی از حضور این توریست‏ها را هم حدود۵۰۰میلیون دلار تخمین می‏زنند. درآمدهای حاصل از بلیت‏های فروخته شده به‌طور مستقیم در اختیار خود کشور میزبان و فدراسیون آن قرار می‏گیرد که آن را حدود ۹۰میلیون دلار تخمین زده‏اند.

بخش عظیمی از تماشاگران فوتبال را جوانان تشکیل می‌دهند. برخی از کارشناسان بر این باورند که بر اساس روانشناسی اجتماعی، با کشانیدن جوانان به استادیوم‏های ورزشی و پای تلویزیون‌ها برای تماشای مسابقه‌های فوتبال، بخش بزرگی از انرژی آنها به‏جای این‏که معطوف به مسایل اجتماعی کشورشان شود، معطوف به ورزش و فوتبال می‏شود.

از این دیدگاه، فوتبال می‏تواند جوانان را از نقطه‏ای که باید روی مسائل اجتماعی کشورشان و یا مساله‏ی استثمار جهانی متمرکز شوند منحرف می‏کند.

دکتربیژن افتخاری ضمن تایید این نظریه اضافه می‌کند:

این صحبت کاملاً درست است؛ نه به‌صورت تئوری، بلکه به‌صورت عینی. حاکمان جهان، کسانی که اوضاع امروز به‏نفع‏شان است و طرف‌دار پایداری وضعیت فعلی هستند، همواره دنبال راه‏هایی می‏گردند که انسان‏های فعال را که شاید جوانان در رأس آنها قرار داشته باشند، به سمتوسویی بکشانند که کم‏ترین توجه را به مسائل جاری داشته باشند و سرشان را به مسائلی مانند ورزش، سینما، موسیقی و ... گرم کنند. نه به مفهوم آن‏که این مسائل بخشی از زندگی‏شان باشد، بلکه آنها را به‌طور کامل جذب این مسایل می‏کنند.

در نتیجه، می‏بینید که یک نفر تمام هفته را کار می‏کند، به این امید که آخر هفته بیافتد جلوی تلویزیون یا بنشیند توی استادیوم و احتمالاً مشروبی بخورد و مسابقه‌ی فوتبالی را تماشا کند. در طی هفته هم مسایل دیگر اصلاً برایش مهم نیست، جز صحبت‌کردن راجع به آن مسابقه. همین نکته در زمینه‏ی فوتبال را به زمینه‏هایی چون سینما و موسیقی هم می‌شود تعمیم داد.

اگر جوان‏ها و تمام انسان‏های زحمت‌کش متوجه شوند که چه کلاه گشادی دارد بر سرشان می‏رود، اوضاع جهان به‏‏این شکل نخواهد ماند.

آن‌هایی که دارند از وضعیت موجود سود می‏برند، در عین حال آدم‏های باهوش و توانایی هم هستند. چون وسایل سرگرمی عده‏ی زیادی را به اشکال مختلف فراهم می‏کنند و سرشان را گرم نگاه می‏دارند تا اوضاع به‏همین منوال باقی بماند.

من و شما هم می‏نشینیم این بازی‏ها را می‏بینیم. فقط باید یادمان باشد که دلیل این جشن و سرور و شادمانی چیست. دو علت دارد: یکی این‏که میلیاردرها از طریق پول‏هایی که این وسط ردوبدل می‏شود، میلیاردرتر می‏شوند. دوم عده‏ی زیادی از انسان‏ها، به مدت یک ماه به خلسه می‏روند و کاری به کار دنیا و مافیای آن ندارند.

در نتیجه برای آن‌ها که طرف‌دار این هستند که شرایط همین‏طور بماند و ملت‏ها نسبت به آن‏چه اتفاق می‏افتد، بی‏تفاوت باشند، مایه‌ی خوش‌بختی و خوش‌حالی است. بنابراین هرچه از این حوادث بیش‌تر، بهتر.

Share/Save/Bookmark
نظرات بیان شده در این نوشته الزاماً نظرات سایت زمانه نیست.

نظرهای خوانندگان

جالب بود!

-- سپند ، Jul 16, 2010

بسیار گزارش جالبی بود هیچ وقت جام جهانی را از این دید ندیده بودم ولی عاشقان فوتبال را با این حرفها نمیتوان از فوتبال دور کرد وقتی که میشنوی خدایا هوا برای تنفسم را ازم بگیر ولی فوتبال را ازم نگیر دیگر این حرفها ی توی این مقاله توی مغز کسی نمیرود که این شعارش است

-- بدون نام ، Jul 16, 2010

یعنی می فرمایید فوتبال را همراه با احساس گناه تماشا کنیم؟!
اگر از 7 میلیارد انسان روی زمین نزدیک به 6.5 میلیاردشان می خواهند مثل گوسفند زندگی!کنند من چرا باید غصه بخورم؟ در همین ایران می بینید که آخوندها دارند بطور روزانه چه بلاهایی سر مردم می آورند فکر می کنید خود مردم نمی فهمند؟ چرا خوب هم می فهمند اما تر جیح می دهند بجای مبارزه و در گیری برای گرفتن حق خود ونجات از دست این جلادها سرشان را عین گوسفند پایین نگه دارند و بی توجه به اینکه دیر یا زود به سلاخ خانه خواهند رسید فعلا !!بقول خودشان زندگیشان!!! را بکنند. وقتی انسان از حق مسلم خودش دفاع نکرد آنوقت برای بی غیرتی خود هزار دلیل می آورد و یا با انداختن باد به غبغب و نگاه عاقل آندر سفیه می گوید: آقا جان شما ها بچه اید و تجربه ندارید.تا قدرتهای خارجی نخواهند هیچ تغییری در ایران نمی شود! اما نمی گوید که خوب تا وقتی من این حرف را در جهت بی عملی خودم می زنم و گوشه ای نشسته ام و کاری نمی کنم معلوم است که در نهایت دولتهایی که در ایران و تمامی جهان منافع دارند از این بیغیرتی ما استفاده کرده و تغییرات مورد علاقه خود را دیکته می کنند.
من فوتبال را دوست دارم و از اینکه شرکتهای بزرگ از طریق آن سودهای کلانی می برند نتنها ناراخت نمی شوم که میگویم نوش جانشان که اقلا یک ماه ما را از فکر کردن بمنجلابی بنام ایران غافل می دارد.

-- بهروز ، Jul 16, 2010

گفتگوی جالبی‌ بود با منابع و اطلاعات دقیق ، گفتهٔ آقای افتخاری در مورد نقش ورزش،موسیقی و فیلم با آن که گوشه‌ای از حقیقت در آن است ولی‌ کمی‌ انقلابی‌ زده و پوپلیستی است،بطور مثال یک جامعه سیاست زده همانند ایران، همه حرفی‌ سیاسی میزنند و خود را صاحب نظر میدانند ولی‌ واقعیت سیاسی از چشم مردم عادی به دور است،در بهترین سالهای دمکراسی در ایران ۱۳۵۷-۱۳۶۰، انبوه سیاست شیفتگان در طیف چپ به ساده لوح‌ترین آن حزب توده و اکثریت و در طیف مذهبی‌- آرمان شهری به مجاهدین تعلق داشت و آنها که برداشت فاشیستی از دین داشتند به حکومت رسمی‌ وابسته بودند . سرانجام یک هم چون جامعه‌ای هنوز تلفات جانی ،مالی‌،فکری و انسانی‌ خود را پرداخت میکند.

-- ایراندوست ، Jul 16, 2010

در رابطه با مسائل اقتصادی اطلاعات مفیدی بود . ولی‌ نمیخوام باز سیاسیش کنم مثل یه سری افراد , اما پاراگراف آخر من و برد به دهه ۶۰ شمسی‌ تو ایران . ما یه کتابی‌ داشتیم که الان اسم دقیقش یادم نیست چون بعد‌ها از لیست کتب درسی‌ حذف شد. یه چیزی بود با پسوند اجتماعی حالا یا دانش اجتماعی بود یا یه مزخرفه دیگه نوشته شده توسط بادامچیان( امیدوارم این فرد رو بشناسید). نوشته بود زمان شاه فکر مردم و به فوتبال گرم میکردن تا کسی‌ توجه به اعدام‌های مبارزین نکنه و رژیم عمدا دامن میزد به فوتبال و موسیقی و خواننده‌ها و مجله‌های زرد که مردم نفهمند تو اجتماع چی‌ می‌گذره و چه کلاه گشادی سرشون میره و از این شعار ها.. ... یادمه حتا تو سال‌های دهه ۷۰ شمسی‌ یه بازی بود که یه تیم خارجی‌ اومده بود ایران یادمه بازی مهمی‌ بود در راستای مسابقات آسیأی ( پرسپولیس - المحرق ) تلویزیون اونو پخش نکرد چون دور زمین پوستر‌های تبلیغاتی بود. حالا شما مقایسه کن با الان که از کوچکترین فرصت هم استفاده می‌شه واسه آگهی‌ نشون دادن یعنی‌ تا چند ثانیه قبل از بازی باز یه تبلیغ میان نشون میدن.... صحبت های این آقا هم در راستای همون حرفا و شعار هأی اول انقلابه . خوب شما به فرما مردم چی‌ کار باید بکنن؟ همه بشینن بزنن تو سرشون که یه عده میلیاردر هست و هی‌ پولدار تر میشن؟ فوتبال، سینما، موسیقی و... این‌ها بهونه‌های زنده بودن تو این جبر زندگیه و من خیلی‌ هم ممنونم که اینا هستن . و همه جوامع احتیاج دارن به این چیزا , اینا خوبن واسه فراموش کردن همون میلیاردر‌ها و فشاری که رو مردم هست. چرا مثبت نگاه نمیکنی‌ بهشون شاید اینا باعث شن معتاد به مواد نشی که اگه میلیاردر هم باشی‌ باز ارزش نداره که بچه اات یا خودت معتاد باشی. من تو تمام سال‌های نوجوانیم و جوانیم سرم به همین‌ها گرم بود و به هیچ وجه سمت مواد و... کشیده نشدم. شما‌ها هم اگه موقعیت پیدا کنین به ازای ۹۰ دقیقه فوتبال ۹۰۰ دقیقه تبلیغ پخش می‌کنین یا ازش پول در میارین .......... الکی‌ شعار ندین.

-- شهاب ، Jul 16, 2010

آقای شهاب عزیز:
من در حرفهای آقای افتخاری مخالفتی با فوتبال ندیدم؟ برداشت من این است که ایشان می گوید فوتبال هم مثل هر پدیده اجتماعی جذابی (بطور مثال دین) می تواند مورد استفاده حاکمان و در جهت تحمیق توده های مردم قرار بگیرد که کاملا درست است. حالا اگر این حرف را یک نفر مثل بادامچیان دزد هم زده باشد باید نتیجه گرفت که اصل صحبت غلط است؟

-- سپند ، Jul 16, 2010

خانوم یا آقای سپند،

بله عزیز دقیقا فرق تو چیزیه که شما ندیدی ولی‌ من دیدم.

اجازه بده هر کس برداشت خودشو داشته باشه از صحبت‌های دیگران و زحمت تفسیر اونو به عهده نگیر.

حرفای این آقا در رابطه با مسائل اقتصادی جالب بود ولی‌ همانطور که گفتم پاراگرف آخر من و برد به اول انقلاب و تندروهای اسلامی ,,، پس باید از فرمایش جنابعالی اینطور نتیجه بگیریم که بادامچیان درست میگفته و به قول شما (دزد) نیست چون این آقا که مصاحبه داده دزد نیست و حرفاش درسته؟

فوتبال و سینما و... تو رده سرگرمی‌ها هستن و از اسمشون پیداس برای سرگرم کردن مردم هستن ، حالا شما از این ناراحتی که سرت و گول بمالن ? خوب دنبال ‌ اینا نرو. ولی‌ سؤالم از شما اینه: اوقات فراغت چی‌ کار میکنی‌؟ هر کاری بکنی‌ واسه سرگرمی من میگم نه نکن چون استکبار و میلیاردر‌ها و مافیای جهانی‌ اقتصادی و کمپانی‌های نفتی‌ و کارتلها و ..... همه دارن سرت کلاه میذارن، میبینی‌ به همین سادگی‌. حتا اگه ادعا کنی‌ واسه سرگرمی کتاب میخونی یا نقاشی می‌کشی من از همین تکنیک این آقا و شما می‌تونم استفاده کنم و بگم نه میخوان حواست و پرت کنن به نقاشی کردن تو خونه خودت یا به کتاب خوندن که تورو منفعل کنن ، تازه چی‌ اونم کتاب هایی که خودشون مینویسن و چاپ می‌کنن اونم تو شرکت‌های چاپ خودشون .. . یا میخوان محصولات رنگی‌ نقاشی خودشونو فروش کنن. شما یه چیزی و توجه کن عامه مردم میاد با توجه به فرهنگ و نیاز و... جامعه ‌اش یک سرگرمی درست میکنه ، این از دل توده عوام و مردم عامی‌ بر آمده حالا اگه یه حکومتی به قول شما‌ها میاد بهره برداری خودشو می‌کنه مشکل از ذات اون سرگرمیه و باید اون سرگرمی درش تخته شه ؟

-- شهاب ، Jul 17, 2010

نظر بدهید

(نظر شما پس از تایید دبیر وب‌سایت منتشر می‌شود.)
-لطفا به زبان فارسی کامنت بگذارید.
برای نوشتن به زبان فارسی می توانید از ادیتور زمانه استفاده کنید.
-کامنتهایی که حاوی اتهام، توهین و یا حمله شخصی باشد هرز محسوب می شود و منتشر نخواهد شد.


(نشانی ایمیل‌تان نزد ما مانده، منتشر نمی‌شود)



موضوعات