«ماهی قرمز، قابل حذف شدن نیست»

مینو صابری

هفته‌ی گذشته برنامه‌ای از رادیو پخش شد تحت عنوان «بودن یا نبودن ماهی قرمز بر سر سفره هفت سین».

بعد از پخش این برنامه؛ سپهر سلیمی دبیر انجمن حمایت از حیوانات اصفهان طی تماسی از زمانه خواست تا با توجه به اختلاف نظرهایی که با کسانی که حذف ماهی قرمز از سفره هفت‌سین را مطرح می‌کنند دارد دیدگاه‌های خودش را از همین تریبون اعلام کند.

متاسفانه چند سالی است که برخی از گروه‌ها و افراد دانسته و یا ندانسته صحبت از حذف ماهی قرمز از سفره‌ی هفت‌سین می‌کنند.

این بحث از زمانی شروع شد که گروهی گفتند ماهی قرمز باعث انتقال بیماری می‌شود. حتی تا آن‌جا پیش رفتند که گفتند از ماهی قرمز به انسان به ویژه کودکان بیماری‌هایی منتقل می‌شود که باعث مرگ افراد می‌شود.

از آن‌جایی که داشتن ماهی قرمز همه‌گیر است این صحبت‌ها در همان سال حساسیت‌های زیادی ایجاد کرد ولی در سال‌ها بعد مسئله روشن شد و اکثر کسانی‌که در رابطه با ماهی قرمز فعالیت می‌کردند؛ حتی پزشکان متخصص این موضوع را رد کردند و گفتند چنین مسئله‌ای واقعیت ندارد.

شاید قصد کسانی که این بحث را مطرح کرده بودند؛ دل‌سوزی بود و برای نجات جان ماهی‌هایی بود که همه ساله از بین می‌روند ولی باید بدانیم در رابطه با ماندن یا نماندن ماهی قرمز بر سر سفره‌ی هفت‌سین هر صحبتی که می‌خواهیم بکنیم باید بر پایه‌ی مطالعه باشد و نیز بر پایه‌ی فعالیت‌های علمی و عملی؛ که مردم بتوانند قبول کنند.

این که بدون هیچ پشتوانه‌ی علمی و عملی گفته شود ماهی قرمز باشد یا نباشد و یا این‌که فقط یک بیانیه صادر کردن؛ نه از جانب مردم قابل قبول است و نه از جانب افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند.

شاید به‌صورت مقطعی تاثیراتی بگذارد اما در دراز مدت نه تنها تاثیر نمی‌گذارد بلکه ممکن است باعث بی اعتمادی عموم نسبت به صحبت‌های دوست‌داران حیوانات هم بشود.

نباید این‌را فراموش کنیم که ماهی قرمز یک حیوان خانگی است و در واقع شاید فراگیرترین حیوان خانگی باشد که ایرانیان با آن در تماس هستند.

اگر این حیوان خانگی را از خانه‌ی ایرانیان فراری دهیم هیچ حیوان خانگی دیگری در شرایط فعلی جایگزین آن نمی‌شود و به‌مرور باعث فاصله‌ی مردم از طبیعت و حیوانات می‌شود. وقتی بین مردم و طبیعت فاصله ایجاد شد منجر به طبیعت‌گریزی و نهایتآ طبیعت‌ستیزی خواهد شد.

سپهر سلیمی؛ دبیر انجمن حمایت از حیوانات اصفهان

بسیاری از رفتارهایی نادرستی که برخی نسبت به حیوانات دارند و درواقع رفتار حیوان‌ستیزانه دارند به این خاطر است که نمی‌دانند با حیوانات چطور برخورد کنند و شاید در دوران کودکی و نوجوانی با حیوانات در ارتباط نبوده‌اند و همین باعث می‌شود رفتارهای خشنی با حیوانات داشته باشند.

حالا اگر ما بیائیم و یک حیوان خانگی مانند ماهی قرمز را که بسیار کم‌آزار و کم‌دردسر است را از منازل دور کنیم مسلمآ مردم دیگر هیچ‌وقت به هیچ حیوان خانگی‌ای روی خوش نشان نمی‌دهند. مخصوصآ اگر بخواهیم با بهانه‌های غیر علمی و نادرست؛ از این حیوان، یک موجود ترس‌ناک و بیماری‌زا بسازیم مسلمآ نباید انتظار داشته باشیم مردم با حیوانات دیگر رفتار خوبی داشته باشند.

نکته‌ی دیگر آن‌که وقتی صحبت از نگهداری ماهی قرمز می‌شود؛ متاسفانه برخی از حامیان حیوانات به‌گونه‌ای صحبت می‌کنند که انگار در باره‌ی نگه‌داری حیواناتی چون پنگوئن و کانگورو حرف می‌زنند.

در حالی‌که روز‌به‌روز در کشورهای دیگر نگه‌داری از حیوانات خانگی گسترش پیدا می‌کند و حتی نگه‌داری حیواناتی که نگه‌داری‌شان در منازل خیلی است صورت می‌گیرد و این حیوانات وارد خانه‌های مردم شده و باعث هم‌زیستی می‌شود؛ آن‌وقت ما بخواهیم یک حیوانی چون ماهی قرمز که نگه‌داری‌اش خیلی آسان است از خانه‌هامان دور کنیم.

برای نگه‌داری ماهی قرمز باید یک اصولی رعایت شود که اگر رعایت شود؛ نگه‌داری آن آسان‌ترین نگه‌داری حیوانات خانگی است.

باید از کسانی که بحث نخریدن ماهی قرمز را مطرح می‌کنند سوال شود که واقعآ تا کنون چه کارهایی برای آموزش مردم انجام شده است؟ چه آموزش برای کسانی که این ماهی‌ها را تولید می‌کنند و چه آن‌هایی که ماهی‌ها را عرضه می‌کنند و همچنین مردم عادی که از آن‌ها نگه‌داری می‌کنند. کدام آموزش را داده‌اند؟

در انجمن حمایت از حیوانات کارهایی که برای آموزش مردم انجام شده است؛ بسیار اثربخش بوده است.
وقتی ما این کارها را انجام می‌دادیم اصلآ باورمان نمی‌شد که ممکن است این‌قدر اطلاعات مردم نسبت به ماهی قرمز کم باشد!

در همان کلاس‌هایی که ما برای مردم گذاشتیم که زمان آن نهایتآ به نیم ساعت می‌رسید متوجه شدیم که چقدر اطلاعات مردم کم است و آن اطلاعات مختصر که در باره‌ی ماهی قرمز بود چقدر می‌تواند باعث شود که این حیوان در شرایط مطلوبی نگه‌داری شود.

کار انجمن حمایت از حیوانات و اصولآ تشکل‌های زیست‌محیطی این است که مردم را با محیط زیست، با حیوانات نزدیک کنند و در واقع بتوانند به مردم آموزش دهند.

دور کردن مردم از حیوانات و ترساندن مردم از حیوانات که مشکلی را حل نمی‌کند. همه ساله در آستانه‌ی فصل بهار هزاران و یا میلیون‌ها نفر در کشور دچار حساسیت‌های فصلی که ناشی از گل و گیاه است می‌شوند. خب اگر تشکلی که حامی محیط‌زیست است بیاید بگوید همه درختان را قطع کنیم که مسئله حل نمی‌شود! باید مردم آموزش پیدا کنند که بتوانند با این مسئله کنار بیایند و هم‌زیستی داشته باشند.

اگر ما به عنوان شهروند نتوانیم از یک ماهی قرمز نگه‌داری کنیم؛ هیچ‌وقت نباید از دولت انتظار داشته باشیم که بخواهند از گونه‌های جانوری در خطر انقراض حفاظت کنند.

موضوع دیگری که شاهد هستیم مطرح می‌کنند این است که می‌گویند ممکن است ماهی قرمز بمیرد و بچه‌ها ناراحت ‌شوند و ممکن است اثرات خوبی نداشته باشد. در پاسخ به این نکته باید بگویم اگر از بُعد مثبت به آن نگاه کنیم این است که بچه‌ها باید یاد بگیرند وقتی یک حیوان خانگی وارد منزل‌شان می‌شود باید برای آن وقت بگذارند و برای آن انرژی صرف کنند و حتی برای آن هزینه هم بکنند.

مسلم است هر حیوانی وارد خانه شود اگر به آن توجه نشود بعد از مدتی می‌میرد. بچه‌ها باید یاد بگیرند چگونه با آن حیوان برخورد کنند. این یک آموزشی است برای کودکان‌مان که بدانند باید به حیوان به‌عنوان موجود زنده توجه کنند و حقوق‌اش را رعایت کنند.

آن چیزی که باعث حفظ ماهی قرمز می‌شود مسئله‌ی آموزش است؛ مسئله‌ای که متاسفانه هیچ‌وقت به آن توجه نشده است. یعنی تشکل‌ها زیست‌محیطی و برخی از مدافعین حیوانات در سال‌ها گذشته فقط به یک بیانیه دادن اکتفا کرده‌اند و هیچ‌وقت دنبال آموزش نرفته‌اند! در صورتی‌که باید هدف اصلی آموزش باشد. با آموزش است که می‌شود عمر ماهی قرمز را افزایش داد و یا کارهای جای‌گزین انجام داد.

ماهی قرمز یک بخشی از سفره‌ی هفت‌سین ما است. در مجامع جهانی سفره‌ی هفت‌سین ما را بیشتر با ماهی قرمز می‌شناسند. اگر به لوگوی گوگل در ایام نوروز توجه کنیم نماد نوروز ما در آن‌جا ماهی قرمز است.

اصولآ این‌که حیوانی چون ماهی قرمز در مراسم سال نو حضور داشته باشد فقط به ایرانیان اختصاص دارد و در هیچ کشور دیگری ماهی قرمز در آغاز سال نوی آن‌ها وجود ندارد.

خیلی کارها می‌شود برای حفظ جان ماهی قرمز انجام داد. خدا را شکر در چند سال اخیر اطلاعات خوبی در رابطه با نگه‌داری ماهی قرمز در اختیار مردم قرار گرفته است.

می‌شود پیشنهاد داد که ساکنین مجتمع‌های آپارتمانی؛ بعد از ایام نوروز ماهی‌هاشان را در یک آکواریم در لابی مجتمع‌شان رها کنند.

در روستاها هم که اکثرآ حوض دارند و می‌توانند ماهی‌ها را در حوض نگه‌داری کنند. باید به‌دنبال روش‌های جای‌گزین باشیم. باید دید در کنار آموزش چه کار می‌شود کرد که ماهی قرمز بیش از پیش عمر کند و این مسئله شدنی است به شرطی که تمام دوست‌داران محیط‌زیست و دوست‌داران حیوانات این مسئله را بخواهند و بدانند که با حذف ماهی قرمز از خانه‌ها ضرر بسیار زیادی در آینده متوجه حیوانات خواهد شد چون روح طبیعت‌ستیزی را در مردم گسترش خواهند داد.

اصولآ هیچ‌وقت هم ماهی قرمز از خانه‌ها قابل حذف شدن نیست فقط کسانی که صحبت از حذف ماهی قرمز می‌کنند با این روش باعث بی اعتمادی عمومی نسبت به فضای طرف‌داران محیط‌زیست می‌شوند.