جشنواره فیلم کمدی گل‌آقا

مینو صابری

گفتگو با گیتی صفرزاده را از اینجا بشنوید.

‌ ‌

روز جمعه شانزدهم آذرماه، جشنواره فیلم کمدی گل‌آقا برگزار خواهد شد که این جشنواره مروری است بر سینمای کمدی بعد از انقلاب ایران.

به منظور آگاهی بیشتر از چند و چون این جشنواره، با دبیر جشنواره خانم گیتی صفرزاده گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

گیتی صفرزاده سردبیر نشریه گل‌آقا و دبیر جشنواره فیلم کمدی گل‌آقا

خانم صفرزاده، با توجه به این‌که در آستانه برگزاری جشنواره فیلم‌های کمدی گل‌آقا هستید و روزهای پر مشغله‌ای را می‌گذرانید، ممنونم که وقت خودتان را در اختیار رادیو زمانه می‌گذارید. لطفاً توضیحاتی درباره این جشنواره بفرمایید.

من هم از لطف شما ممنونم که به این جشنواره توجه کردید. اولاً جشنواره فیلم کمدی گل‌آقا که امسال برگزار می‌شود، در حقیقت ماجرای آن از سال ۷۱ شروع شده است؛ یعنی زمانی که آقای صابری در قید حیات بودند، بعد از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر برگزار شد که برگزیدگانی انتخاب کردند و آقای صابری جوایزی هم اهدا کردند.

آقای صابری خیلی علاقه‌مند بودند که کار در این حوزه را ادامه دهند. اما به دلایلی این ماجرا ادامه پیدا نکرد تا چهار سال قبل که در بخش جنبی جشنواره فیلم فجر حاضر شدیم و هر سال در این بخش به یک فیلم که از نظر ما فیلم کمدی خوبی بود و در بخش مسابقه فجر شرکت کرده بود، جایزه می‌دادیم.

امسال به پیشنهاد معاونت سینمایی وزارت ارشاد، تصمیم گرفتیم که این جشنواره کمدی را خود گل‌آقا برگزار کند. چون این سابقه از قبل بود و علاقه خود آقای صابری بود، دوست داشتیم که در عرصه سینمای کمدی حضوری داشته باشیم. این جشنواره را برنامه‌ریزی کردیم که امیدواریم ادامه هم پیدا کند.

این سؤال برای من پیش آمده که چه طور شده که یک نشریه که ربط مستقیم به سینما ندارد، متولی برگزاری یک جشنواره سینمایی شده؟

در حقیقت نگاه ما در این عرصه اصلاً نگاه تولیدگر نیست. یعنی بحث این نیست که گل‌آقا می‌خواهد در عرصه سینمایی، تولیدی انجام دهد .چون ذهنیت آقای صابری بدین شکل بود که مفهوم طنز و شوخی، مفهومی است که هم خیلی گسترده است و هم در جامعه ما خیلی مهجور مانده و هر جور که شده، باید حمایتی از هر جریانی که مربوط به طنز و شوخ‌طبعی می‌شود، در جامعه انجام داد.

فرضاً همان سال‌هایی که نشریات منتشر می‌شدند، همیشه آقای صابری کمدین‌ها یا سازندگان سریال‌های کمدی تلویزیونی را که موفق بودند، به مؤسسه دعوت می‌کردند؛ به آن‌ها هدیه می‌دادند؛ دیدار و گفتگویی با آن‌ها داشتند و می‌خواستند که این دایره آن قدر گسترده باشد که هر کسی در حیطه شوخ‌طبعی فعالیت می‌کند، خودش را به متعلق به یک خانواده بداند و ما بتوانیم فرهنگ طنز و شوخ‌طبعی را جا بیندازیم.

نگاه ما هم به این عرصه همین بوده. یعنی نه این‌که ما یک دل‌بستگی خاصی به عرصه سینما داشته باشیم. می‌خواهیم این‌جا یک محلی باشد که افرادی که در این ماجرا تخصص دارند یا علاقه دارند، بتوانند این‌جا با هم برخورد کنند؛ این‌جا ارتباط برقرار کنند. برنامه اصلی ما هم این است که در سال‌های آینده، این را به جشن گل‌آقا تبدیل کنیم. یعنی این‌که سینما یکی از رشته‌هایش باشد و علاوه بر آن، در هر رشته هنری که می‌توان یک شاخه‌ای از طنز و شوخ‌طبعی را پیدا کرد، ما بتوانیم آن را درجشن گل‌آقا شرکت دهیم.

در کشور ما برگزاری چنین جشنواره‌هایی معمولاً برای تشویق تولیدکنندگان است. آیا شما فکر می‌کنید برگزاری چنین جشنواره‌هایی می‌تواند در مقابل فروش گیشه‌ای، قد علم کند و تغییراتی در تولیدات سینمایی ایجاد کند؟

نمی‌توانم قاطعانه چنین نظری بدهم که این جشنواره می‌تواند؛ زیرا عوامل زیادی در این موضوع دخیل است؛ اما امیدواری ما این است. از این جهت ما تصمیم داریم بانک فیلم‌نامه کمدی تهیه کنیم و این ارتباطی که بین تهیه‌کنندگان، اسپانسرها، کمدین‌ها و فیلم‌نامه‌نویسان کمدی برقرار کنیم، خود باعث می‌شود که این افراد همدیگر را پیدا کنند.

به اعتباری که نام گل‌آقا دارد در طی این سال‌ها افراد زیادی برای ساخت فیلم‌های کمدی، برای نوشتن فیلم‌نامه کمدی مراجعه کرده‌اند. این اعتبار شاید بتواند این اطمینان را بدهد که افرادی که اهل این کار هستند، دور هم جمع شوند و در یک فضای آرام‌تر و دوستانه‌تری این کار را انجام دهند.

ما بیشتر فکر می‌کنیم که شاید بتوانیم این افراد را گرد هم بیاوریم. این‌که نتیجه این گردهم‌آیی واقعاً محصول نهایی آن، کارهای خیلی خوب است یا نه، نمی‌دانیم؛ اما امیدواریم که این اتفاق بیفتد.

چند فیلم در این جشنواره شرکت داده شدند؟

جشنواره سال اول، مروری بود بر سینمای کمدی بعد از انقلاب. ما فراخوان ندادیم که هیچ فیلمی شرکت کند. حدود ۸۰ فیلم کمدی بعد از انقلاب ساخته شده که از این ۸۰ فیلم، ۳۰ فیلم انتخاب شدند که برندگان از بین این ۳۰ فیلم انتخاب شدند.

این فیلم‌ها نمایش عمومی هم داشتند؟

خیر؛ به این علت بخش نمایش عمومی را حذف کردیم که می‌توان گفت ۹۰ درصد این فیلم‌ها در شبکه نمایش خانگی موجود است و اگر ما می‌خواستیم دوباره این فیلم‌ها را برای اکران عمومی بگذاریم، ممکن بود با هیچ استقبالی مواجه نشود. چون یا مردم طی این سال‌ها فیلم‌ها را در تلویزیون دیده‌اند و یا در شبکه نمایش خانگی‌شان این فیلم‌ها دارند.

پس بنابراین در این جشنواره مخاطب نقشی ندارد.

شاید بتوان گفت این جشنواره اعلام حضور است و یک جور جلب کردن توجه‌ها به این مقوله. برنامه‌ریزی اصلی‌مان از سال آینده برای این ماجرا شروع خواهد شد. یعنی این‌که ما یک پی گذاشتیم تا انشاالله از سال بعد بتوانیم با برنامه‌ریزی‌های اصلی که داریم، به جواب برسیم.

کارت جشنواره فیلم کمدی گل‌آقا

با این بررسی که از سینمای کمدی داشتید، فکر می‌کنید سینمای کمدی ایران بیشتر به سمت طنزگویی حرکت می‌کند یا هزل‌گویی؟

پاسخ این سؤال سخت است؛ به این جهت که ما تعریفی از این ماجرا نداریم. وقتی صحبت از طنز می‌کنیم، در عرصه مکتوب است. اما وقتی می‌خواهد نمایشی شود، خیلی ماجراها در آن دخیل است. اما مهم‌ترین مشکلی که از نظر من در این قضیه دیده می‌شود، این است که ما ساختار کمدی را در فیلم‌ها رعایت نمی‌کنیم.

به هر حال یک ساختاری کل این ماجرا دارد. ما اکثراً فیلم‌هایی داریم که یک لحظات شوخ‌طبعی و کمیک دارند؛ اما خود فیلم لزوماً کمدی نیست و در این انتخابی که داشتیم، بیشترین مشکل ما این بود فیلم‌هایی بودند که لحظات شاد خیلی خوبی داشتند، طنز خیلی خوبی داشتند؛ اما در ساختار فیلم کمدی نبودند و اساساً به نظر می‌آید که اصلاً فیلمی بسازیم که کمدی باشد با ساختار کمدی، بیشترین کمبود را در همین زمینه داریم.

فیلم‌های خیلی خوبی می‌سازیم که ملودرام هستند ولی لحظات کمیک دارند فیلم‌هایی رمانتیک هستند و لحظات کمیک دارند؛ اما این‌که صرفاً ساختار کمیک داشته باشند، نه!

با توجه به اتفاقاتی که افتاده و شاهد هستیم، مخاطبین الآن دارند به طرف فیلم‌هایی که جنبه هزل دارند، کشیده می‌شوند. به نظر شما این مخاطبین بودند که تولیدکنندگان را به ساخت چنین فیلم‌هایی ترغیب کردند یا این‌که تولیدکنندگان دارند سلیقه‌سازی می‌کنند و فیلم کمدی را بدین شکل برای مردم تعریف می‌کنند؟

من فکر می‌کنم سهم کاملاً ۵۰-۵۰ است. یعنی این‌که یک بخش آن این است که در جامعه ما روحیه خستگی و عبوس بودن، مسلط شده و این یکی از اهدافی بود که ما گفتیم شاید بتوانیم یک فضای شادی به جامعه تزریق کنیم. مردم زمانی که در چنین شرایطی قرار دارند، هر چیزی که به هر حال کمی آن‌ها را قلقلک بدهد و بخنداند، از آن استقبال می‌کنند. می‌گویند حالا دو ساعت فکر فلان چیز را نمی‌کنیم؛ یک ساعت از فکر گرفتاری خلاص می‌شویم. بنابراین بخشی از این سلیقه را مردم ایجاد کرده‌اند.

به هر حال تهیه‌کنندگان هم وقتی قرار باشد که این سرمایه برگردد، از این سلیقه استقبال می‌کنند. اما فقط این نیست که حتماً تهیه‌کننده با این قضیه پول در می‌آورد. این هم هست که وقتی شرایط به گونه‌ای باشد که نشود همه امکانات را برای تولید یک اثر خوب فراهم کرد، قطعاً تهیه‌کننده هم که نمی‌خواهد سرمایه‌اش را بخواباند، می‌رود سراغ سوژه‌ها و موضوعاتی که می‌داند حداقل سرمایه اولی را برمی‌گرداند.

حامیان مالی این جشنواره دولتی بودند یا خصوصی؟

می‌توان گفت تقریباً دولتی یا نیمه‌دولتی؛ یعنی شبکه دو سیما، معاونت سینمایی وزارت ارشاد و مؤسسه رسانه‌های تصویری. این‌ها حامیان جشنواره بودند. اما حمایت این‌ها هم از این جهت بود که کمک کنند تا این جشنواره راه بیفتد. وگرنه اگر قرار بود که ما یک جشنواره‌ای با شرایط مالی خیلی مطلوب با شکل گسترده برگزار کنیم، خیلی بیش از این‌ها باید هزینه می‌شد؛ حامیان مالی بیشتری می‌خواستیم.

به هر حال ما بخش خصوصی هستیم و شاید ما یکی از دو یا سه جشنواره خصوصی ایران هستیم. بقیه جشنواره‌ها همه به هر حال یک پیوندی با نهادهای دولتی و نیمه‌دولتی دارند. اما قضیه حمایت‌های مالی، قضیه‌ای است که ما به دنبال آن رفتیم و شاید می‌توان گفت یا شرایط اقتصادی به نوعی است که حمایت نمی‌کنند یا این‌که شاید بعضی‌ها فکر می‌کنند قضیه سینمای کمدی، خیلی شوخی است و نمی‌شود برای آن سرمایه‌گذاری کرد!

هیأت داوران این جشنواره چه کسانی هستند؟

آقایان رسول صدرعاملی، اکبر عالمی، منوچهر احترامی، احمد عربانی و خانم‌ها مرضیه برومند، پوپک صابری و خود من.

جوایز این جشنواره نقدی است؟

در مورد جوایز ترجیح می‌دهم تا روز آخر چیزی نگویم؛ اما مهم‌ترین جایزه‌ای که داریم و می‌توان گفت جایزه معنوی، یک لوح است که سینی شاغلام‌نشان نقره‌ای است که به برندگان می‌دهیم و خودمان هم دوست داریم بیشترین تأکید روی همین باشد؛ چون ما یک بخش خصوصی هستیم و امکاناتی نداریم که جوایز خیلی مفصل و پر و پیمان بدهیم.

این را یک شروعی می‌بینیم برای این‌که بتوانیم در آینده خیلی کارها برای دوستانی که در عرصه سینمای کمدی فعال هستند، انجام دهیم. اما اگر بتوانیم تا روز آخر، جوایز ویژه‌تری برای دوستان فراهم کنیم انشاءالله می‌دهیم خدمتشان.

در پایان از شما می‌پرسم که دوست داشتید چه سؤالی از شما می‌پرسیدم و نپرسیدم؟

باید بگویم که خوشبختانه گل‌آقا، به عنوان یک مؤسسه، حتی بعد از فوت آقای صابری، پایدار مانده؛ ولی شاید از بیرون به نظر می‌آید که خب الحمدلله این قدر خوب چرخ مؤسسه می‌چرخد که جشنواره فیلم کمدی هم برگزار می‌شود؛ اما واقعاً این گونه نیست. کل شرایط سیاسی - اقتصادی - اجتماعی به صورتی است که مؤسسه گل‌آقا در عرصه مطبوعات هم مشکلات زیادی دارد.

ولی ما سعی می‌کنیم هر فرصتی را که به نفع قضیه طنز و شوخ‌طبعی و کمدی باشد، از دست ندهیم و چون این فرصتی بود که پیش آمده بود، انرژی‌مان را گذاشتیم تا بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم که یک نفعی برای همه دوست‌داران این حیطه باشد.