به بهانۀ سالگرد تاسیس رادیو در ایران

امروز چهارم اردیبهشت ماه مصادف بود با سالگرد تاسیس اولین ایستگاه رادیو و شروع برنامه‌های رادیویی در ایران. میانسالگان ما از رادیو و برنامه‌های مخلتف آن خاطره‌های بسیار دارند. روزگاری که رادیو جایگاهی خاص در گذر ایام و روزهای ما داشت. به بهانه و مناسبت این سالگشت، در جُنگ صدای امروز بخش‌هایی از نوشتاری برگرفته از وبلاگ «ف.م.سخن» را می‌خوانیم که در واقع سفر و گذاری است از دوران نوجوانی و جوانی ما در گذر از سال‌هایی که سپری کردیم و رادیو و برنامه‌های آن همراه و شاهد همۀ این گذر و گذار و سپری شدن‌ها بود.

. . . از روزهایی که با علاقه به رادیو گوش می‌دادیم سال‌های سال گذشته است. از دوران کودکی و چند ماهی که در شهری سردسیر مهمان بودیم و وسیله‌ای نبود جز رادیو برای سرگرم شدن سال‌های زیادی می‌گذرد. دور تا دور بخاری نفتی سیاه رنگی نشستن و با گرمای مطبوع آن در زمهریر زمستانی گرم شدن و برنامۀ «جانی‌دالر» گوش دادن، برای بزرگ‌ترها عالمی داشت و برای بچه‌ها رویا بود. رویایی که در بیداری اتفاق می‌افتاد. رویایی زیبا و فراموش نشدنی. . . مدتی طول نکشید که به دام «صمد» و قصه‌هایش افتادیم. دوران حرف‌هایی که می‌زدیم، ولی نمی‌فهمیدیم. کسانی که نام می‌بردیم و نمی‌شناختیم. همچون «ماهی سیاه کوچولو»، در جست‌وجوی تازه‌ها به هر سو روان شدیم. . .

. . . در کنار برنامه‌های رادیوی آن روزگار، صداهای دیگری به گوش می‌رسید. صداهایی خفیف که در گوشه و کنار پراکنده بود. صداهایی که برای شنیدن‌شان باید گوش تیز می‌کردی و از خطر نمی‌هراسیدی. صداهایی که گاه بر صفحات کتاب های «پروگرس» و زیر نام مترجمی به‌نام «پرویز» نقش می‌بست و گاه بر صفحاتی گرد و سیاه‌رنگ با آوای مردی به نام «فرهاد». از دورد دست، از جایی به نام «سیاهکل»، صدای «کوچه» به‌گوش می‌رسید. کوچه‌های تاریک و باریک. دکان‌های بسته و طاق‌های شکسته. از صدا افتادن تار و کمانچه و مرده‌هایی که آن‌سال ها، «عاشق‌ترین زندگان بودند». مردگانی که «به چرا مرگ ِ خودآگاهان» بودند. با گرامافون‌های آن زمان، سعی می‌کردیم در همهمۀ کوچه چیزی بشنویم. فکر می‌کردیم می‌شنویم: «چند نفر را کشتند!» اما چنین چیزی شنیده نمی‌شد. این‌ها ساخته‌های ذهن‌مان بود که می‌شنیدیم. بر روی جلد سیاه صفحه، سقوط سکۀ یک تومانی را در داخل جک‌پات، سقوط شاه می‌پنداشتیم. . .

. . .آری، «رادیو دریا» بود و دریا و کوه و جنگل و «جواهر ده» و «زیارت» و «نور». قلب جنگل تو در تو بود و ایده‌آل‌هایی که لا به لای درخت‌ها جست و جو می‌کردیم. «رادیو دریا» بود و «داریوش» و هنگامۀ «سال دو هزار». هنگامۀ «گلایه»ها. هنگامۀ «کوچه»ی بُن‌بست و «خانه» ی ویران و «بوی گندم». «داریوش» بود و «پریا»ی «شاملو» و «زندانی». . . وقتی‌که دل تنگه، فایده‌اش چیه آزادی. . . میون این همه کوچه که به‌هم پیوسته، کوچۀ قدیمی ما کوچۀ بُن‌بسته. . . از دست عزیزان چه بگویم گله‌ای نیست، گر هم گله‌ای هست دگر حوصله‌ای نیست. . . و موج عوض کردن‌های مداوم از «پیک ایران» به «میهن‌پرستان» و «رادیو دریا» و «رادیو ایران» و دوران شکل گرفتن انتخاب. دوران ندانستن ها را دانستن پنداشتن و جهل را دانایی انگاشتن. دوران ترجیح دادن خشم کور به دانایی، و هیجان ِ خطر به عقل. دوران انتخاب «سر اومد زمستون» به جای «کوه» و «جاده» و «دو پنجره»ی گوگوش. . .

برنامه را از [اینجا] بشنوید!
برنامۀ پیشین را هم در [اینجا]
متن این نوشتار در وبلاگ «ف.م.سخن» [اینجا] و [اینجا]

و در [اینجا] هم «وبلاگ شنیدنی‌ها» با موضوع رادیو.