سوپر استار تلویزیون امارات

الاهه نجفی

عرب‌ها از پیش از اسلام و از دورانی که به آن دوران جاهلیت می‌گویند به شاعری علاقمند بودند. عرب‌های بادیه‌نشین با وجود آن‌که بیشتر‌شان بی‌سواد بودند، گاهی دستی در شعر داشتند، تا آنجا که هر کس با شیوایی و گویایی بیشتری می‌توانست شعر بگوید، در قبیله و از نظر اجتماعی جایگاه مهم‌تری داشت.

با این فرهنگ، جای تعجب نیست که در تلویزیون ابوظبی، پایتخت امارات متحده‌ی عربی برنامه‌ای اجرا می‌شود که در آن زن‌ها به جای آن‌که مثل برنامه‌های مشابه تلویزیونی در اروپا در رقص و آواز با هم رقابت کنند، در بلاغت و شاعری با هم مسابقه می‌دهند. تماشاگران این برنامه که صدها هزار بیننده داشت، از چند هفته‌ی پیش منتظر بودند، ببیند کدام شرکت کننده در بلاغت و شاعری به اصطلاح «سوپراستار» می‌شود. نتایج این مسابقه اکنون مشخص شده و خانم هیسا الهلال مقام سوم را در این مسابقه به دست آورده، اما از برخی لحاظ برنده‌ی واقعی اوست.

هیسا الهلال از عرب‌های وهابی عربستان سعودی و طبعاً محجبه است. با وجود حجاب کامل اسلامی او در میان کاندیداها تنها زنی است که اشعار اجتماعی می‌سراید و در شعرهایش از آزادی بیان و حقوق مدنی زنان دفاع می‌کند و تعصب و قشریگری در جهان اسلام را نکوهش می‌نماید.

هیسا الهلال که نقاب به چهره دارد و یکسر سیاهپوش است، در شعرهایش اشخاص متعصب را به «سگان کف به دهان آورده» و «مارهای زهرآگین» تشبیه می‌کند. در مصاحبه‌ای که مجری تلویزیون با این خانم محجبه و شاعر به عمل آورد، گفت: «وقتی مردم مدام دنبال بهانه‌ای هستند که به تو آزار برسانند، وقتی تو را به عنوان یک انسان و یک زن مدام متهم می‌کنند و می‌خواهند به بهانه‌ای مجازاتت کنند، و وقتی که این بهانه‌تراشی‌ها و وحشت از مجازات محور همزیستی اجتماعی انسان‌ها می‌شود، باید گفت در چنین اجتماعی یک مشکل بزرگ وجود دارد.

ریشه‌ی این مشکل در کجاست و چه کسانی به این مشکل دامن می‌زنند؟ بعضی رهبران مذهبی. قرائت آنها از مذهب یک برداشت منفی است. آنها از مذهب و زبان مذهبی برای تحمیل عقیده‌شان به دیگران استفاده می‌کنند.»

تصورش را بکنید که زنی که این سخنان را در برابر صدها تماشاگر تلویزیونی به زبان آورده، اهل عربستان سعودی، پایتخت و مرکز وهابیت در جهان است. در عربستان سعودی، در وطن هیسا الهلال تا ده سال پیش زنان اجازه نداشتند به تنهایی از خانه بیرون بیایند و هنوز که هنوز است دختران جوان اجازه ندارند به تنهایی در کوچه و خیابان‌ گردش کنند.

هیسا الهلال نقاب زنان عربستانی را که به آن «عبایا» می‌گویند به چهره می‌زند. زنان عربستانی اجازه ندارند این نقاب را حتی در حضور زنان بیگانه از چهره بردارند. با این حال این خانم شاعر چهل و سه ساله که در دوازده سالگی به شعر و شاعری روی آورد، در پی اصلاح اجتماعی است. وی در مصاحبه با شبکه‌ی تلویزیونی امارات گفت: «از ترس اشعارم را پنهان می‌کردم. در عربستان مردم از دخترهای شاعر و از سروده‌های آنان وحشت دارند. یک بار برادرم دفتر شعرم را پیدا کرد و از ترس، بلافاصله آن را سوزاند.»

در این مدت اما وضع کمی تغییر کرده. همین بس که هیسا الهلال که مادر چهار فرزند هم هست، اجازه دارد در تلویزیون مقابل صدها هزار نفر اشعارش را بخواند. همسر هیسا الهلال از او حمایت می‌کند و با شرکت زنش در این مسابقه‌ی تلویزیونی موافق است و حتی او را همراهی می‌کند. هیسا الهلال در مسابقه‌ی شاعری سرآمد همگان بود. در اغلب مواقع بیشترین امتیاز داوران به او تعلق می‌گرفت و در نزد تماشاگران هم محبوب بود. داوران اشعار او را نه فقط از نظر بلاغت و تسلط بر صنایع شعر عرب، بلکه به خاطر صراحت و شجاعت گوینده‌اش هم ستایش می‌کردند.

یکی از اشعار هیسا الهلال به طور مستقیم از روحانیت وهابی انتقاد می‌کند. ویدیوی این شعرخوانی در اینترنت، در شبکه‌های اجتماعی عرب‌زبان دست به دست می‌گردد. هیسا الهلال در این ویدیو می‌سراید:

در چشمان فتوادهندگان شرارت درخشیدن می‌گیرد
در زمانه‌ای که مشروع و نامشروع به هم آمیخته‌
اگر حقایق آشکار شودهیولا را
آری خواهید دید

این‌گونه اشعار باعث شدند که عده‌ای از متشرعین وهابی شاعر را به قتل تهدید کنند و باعث شوند که عده‌ی زیادی با این خانم شاعره دشمنی داشته باشند. این اشخاص نام و نشان مشخصی ندارند. مثل این است که همه جا حضور دارند و هیچ جا در دسترس نیستند.

با وجود این تهدیدها، در اراده‌ی هیسا الهلال خللی به وجود نیامده است. او اعتقاد دارد که شعرش به اندازه‌ی کافی گویا و شیواست و به همین دلیل می‌تواند تأثیرگذار باشد.

خانم هیسا الهلال در این مدت به یک ستاره‌ی واقعی تبدیل شده است. شبکه‌های تلویزیونی سراسر جهان از او برای مصاحبه وقت می‌گیرند. یکی از دلایل این محبوبیت غیرمنتظره این است که کمتر کسی انتظار دارد از دل جامعه‌ی وهابی عربستان سعودی یک زن محجبه اما روشنفکر و دلیر بیرون بیاید. تصویر بیرونی هیسا الهلال با آنچه که می‌گوید و طلب می‌کند، جور درنمی‌آید و پیشداوری‌های مردم را به هم می‌زند. هیسا الهلال اعتقاد دارد که یک زن حتی از پشت نقاب هم می‌تواند متجدد باشد و عقاید تجددخواهانه‌اش را بیان کند.

با وجود این موفقیت‌ها هیسا الهلال در مسابقه‌ی شاعری مقام سوم را به دست آورد. او هفته‌ی آینده با یک جایزه‌ی هشتصد هزار دلاری همراه همسرش به عربستان سعودی برمی‌گردد. هیسا الهلال در پایان مسابقه گفت: «شاعران عرب همیشه دشمنانی داشته‌اند. نباید این ضدیت‌ها، کینه‌ها و دشمنی ها را چندان جدی تلقی کرد. چون این هم واقعیت دارد که در تاریخ عرب شاعران در دربار خلافا مقام رفیعی داشتند.»

معلوم نیست که سهم این زن متجدد عرب آن دشمنی‌ها باشد یا آن مقام بلند اجتماعی. در هر حال قرار است اشعار او به زودی منتشر شود.

ویدیو: شعرخوانی هیسا الهلال در شبکه‌ی تلویزیونی امارات بر ضد فتوا